Ohranka
Ohranka veya Kamu Güvenliğinin ve Düzeninin Korunması Departmanı (Rusçası: Отделение по охранению общественной безопасности и порядка), Rusya'da Ohranka denilir, 19. ve 20. yüzyılda Rus Çarlığında bağlı gizli polis servisidir.
Genel bakış
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurum siyasi terör ve sol devrimci akımlara karşı kurulmuştu.[1] Ohranka Rus İmparatorluğunun her yerindeki büroları ve yurt dışındaki temsilcilikleriyle Rus devrimcilerinin faaliyetlerini takip etmekteydi. Yurt dışındaki en önemli merkezi Paris'de Pyotr Rachkovsky tarafından 1884-1902 arasında yönetilmiştir. Rusya'daki merkezi St.Petersburg Fontanka Caddesi 16 numaradadır. Bu adres Çarlık zamanında kötü bir şöhrete sahip olacaktır.
Kurum devrimci faaliyetleri izlemek için her türlü yönteme başvurmaktaydı; gizli baskınlar yapılıyor, örgütlerin içine ajanlar sokuluyor, kişisel mektuplar okunuyordu. Ohranka'nın faaliyetlerine Dışişleri Bakanlığı da kolaylık sağlıyor ve yurt dışı görevlere ajanlar farklı kimliklerle yollanıyordu. Bilinen en başarılı Ohranka ajanları arasında Jacob Zhitomirsky,[2] Yevno Azef,[3] Roman Malinovski[4], Georgy Gapon ve Dmitry Bogrov[5] sayılabilir.
Oldukça güçlü ve geniş bir örgütlenmeye sahip olan Ohranka işçi hareketinin sol ve devrimci akımların eline geçmemesi için devlet yanlısı sendikalar kuracaktır. Bu sendikalara kurucusundan esinlenerek zubatovshchina denilmektedir. Bu tür örgütlenmeler işçi sınıfı hareketinin devlet karşıtı bir alana akmasına engel olamayacak, tabandan gelen baskılar sonucu polis ajanları bile işçi sınıfı liderliği yapmak zorunda kalacaktır.[6]
Ohranka tarafından yakalananlar normal Rus adalet sistemine göre yargılanıyor, sonuçta ya idam ediliyor ya da Sibirya'nın ıssız bölgelerindeki katorga olarak adlandırılan zorlu şartlardaki çalışma kamplarına gönderiliyorlardı.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk özel güvenlik birliği 1866 yılında Çar II. Aleksandr'a yapılan başarısız suikast girişiminden sonra kurulur. Birlik 12 kişiden oluşmaktaydı. 6 Ağustos 1880 günü çara karşı yeniden yapılan ve yine başarısız olan suikast teşebbüsünden sonra ise İçişleri Bakanlığına bağlı olarak Devlet Polis Departmanı kurulur.[7] Çar III. Aleksandr zamanında Ohranka'nın temelini oluşturacak yapılanmayı öncelikle Moskova ve Varşova'da kuracaktır. Kuruma polis ve jandarma birliklerinin de yardımcı olması sağlanır.
20.yüzyılın başıyla beraber sosyalist hareketin Rusya'da yükselişe geçmesiyle beraber güvenlik kuvvetleri yeni döneme ayak uydurabilmek için güçlerini merkezi olarak birleştirecektir. Sosyalist Devrimci Parti SR'ların İçişleri Bakanı Dmitry Sipyagin'i 1902'de öldürmesiyle beraber yeni bakan olan Von Plehve, gizli servislerin yetkilerini artıracaktır.
1904 yılında bu kez de Plehve'nin öldürülmesiyle beraber başa gelen Pyotr Stolipin, 1905 Devriminin patlak vermesi ile birlikte gizli servisin yetki alanını genişleterek tüm ülke çapında yaygınlaştırır. Stolipin, Eylül 1911'de Kiev'de Dmitri Bogrov tarafından vurularak öldürüldü
1905 Moskova Ayaklanması'nda 10 Aralık gecesi Sosyalist Devrimciler, Ohranka'nın genel merkez binasını bombalamışlardır. Ardından 5 gün sonra 15 Aralık'ta Ohranka'nın Moskova şefi ayaklanmacılar tarafından öldürülmüştür.[8]
Ohranka, 1908 yılında ülke çapında kendine ait 31 ayrı merkeze sahiptir. 1911 yılında ise bu sayı 60'a çıkmıştır.
Ohranka ajanları Yevno Azef ve Dmitri Bogrov'un sırasıyla Plehve ve Stolypin'in suikastlerine doğrudan karışmalarının ortaya çıkmasıyla beraber Ohranka'nın uyguladığı taktikler kamuoyunda tartışılmaya ve eleştirilmeye başlanır. 1913 yılına gelindiğinde Moskova, Sankt-Peterburg ve Varşova merkezleri hariç tüm merkezler kapatılmıştır. I. Dünya Savaşının başlamasıyla beraber Ohranka devrimcilere karşı yürüttüğü faaliyetleri düşmanlara karşı istihbarat alanında yürütmeye başlar. Kurum Şubat 1917 Rus Devrimiyle beraber lağvedilecektir.
İşkence kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bazı tarihçiler 19.yüzyılda Rusya'da yapılan reformlara rağmen işkencenin tamamen kaldırılmadığını ve Ohranka tarafından uygulandığını iddia ederler.[9] Ohranka'nın gelişigüzel tutuklamalar ve işkencelerle istihbarat topladığı da iddia edilir. Çarlık rejiminin devrilmesinden sonra başa geçen Bolşevikler Ohranka'nın Varşova, Riga, Odessa gibi birçok merkezde işkencehaneleri bulunduğunu açıklayacaklardı.[10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Ohranka Britannica Online". 14 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2009.
- ^ Önde gelen bir Bolşevik ve Lenin’in dostluğunu kazanmış ajan
- ^ Sosyalist Devrimci Parti yönetimine kadar yükselmiş olan ajan
- ^ Bolşeviklerin Merkez Komitesine kadar yükselen ajan
- ^ Çarlık Başbakanı Pyotr Stolipin’i 1911 yılında öldüren anarşist, aynı zamanda Ohranka ajanıydı.
- ^ Buna en güzel örnek Kanlı Pazar olayıdır. İşçilerin barışçıl gösterisini örgütleyen polis ajanı Papaz Gapon bile ellerinde Çarın resimleriyle Kışlık Sarayın önüne getirdiği kalabalığa ateş açılmasını lanetleyecektir. Bu olay 1905 Devrimine yol açan önemli dönüm noktalarındandır.
- ^ Alınan bütün önelmlere rağmen II.Aleksandr bir suikast sonucu öldürülecektir.
- ^ Oct-Dec, 1905: The Crisis of the Revolution 4 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ Malcolm D. Evans, Rod Morgan (1999) Preventing Torture, Oxford University Press. s. 13 ISBN 0-19-826257-4
- ^ "Marxist.org sitesinde Ohranka". 23 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2009.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Charles A. Ruud, Sergei A. Stepanov; Fontanka 16 — The Tsars' Secret Police; McGill-Queen's University Press (2002) ISBN 0-7735-2484-3
- Paris Ohranka 1885–1905 faaliyetlerine dair belge 27 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
