Moses Montefiore
Sir Moses Haim Montefiore, (Moshe Montefiore - משה מונטיפיורי) (24 Ekim 1784 – 28 Temmuz 1885), Britanyalı bir finansçı ve bankacı, aynı zamanda bir toplumsal aktivist, hayırsever ve "Londra Şehri Şerifi" idi. Londra’da yerleşik, İtalyan kökenli Sefarad Yahudisi bir aileye mensup olarak dünyaya gelmiştir. Mesleki başarı elde ettikten sonra, Levant bölgesindeki Yahudi topluluklarının sanayi, ticaret, ekonomik kalkınma, eğitim ve sağlık alanlarında gelişimini desteklemek amacıyla büyük meblağlarda maddi bağışlarda bulunmuştur. 1860 yılında, Kudüs’te Eski Şehir surlarının dışında kurulan ilk Yahudi yerleşimi olan Mişkenot Şa’ananim'in ("Kaygısızların Konutları") kurucusudur.
Montefiore Britanya'da bir asalet ünvanı olan "First Baronet" ünvanını almıştır. Bu payenin yanında Londra merkezli Royal Society (Kraliyet Cemiyeti) tarafından, doğa bilgisinin geliştirilmesine, matematik, mühendislik bilimleri ve tıp bilimleri dâhil olmak üzere, önemli katkılarda bulunan kişilere verilen saygın Royal Society üyeliğine de layık görülmüştür.
Britanya Yahudileri Temsilciler Kurulu Başkanı sıfatıyla Sir Moses Montefiore, 1841–1842 yıllarında Şam’daki Britanya konsolosu Charles Henry Churchill ile mektuplaşmalarda bulunmuştur. Bu yazışmalar, erken dönem Siyonist düşüncenin gelişiminde önemli ve belirleyici bir rol oynamıştır.[1]
Kraliçe Victoria’nın başpapazı Norman Macleod, Montefiore hakkında şöyle demiştir:[2]
“Filistin’de yaşayan kardeşleri için yaşayan hiçbir insan, Sir Moses Montefiore kadar çok şey yapmamıştır.”
Montefiore, 1860’lı yıllarda verdiği bir röportajda şu ifadeyi kullanmıştır:[3][4]
“Filistin Yahudilere ait olmalıdır.”
Bu beyanlar, onun yalnızca bir hayırsever değil, aynı zamanda Yahudi halkının tarihsel yurtlarına dönüşü idealine erken dönemde destek veren etkili bir figür olduğunu ortaya koymaktadır.
Erken Yaşamı ve Ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Moses Montefiore, 1784 yılında, İtalya’nın Toskana bölgesinde yer alan Livorno kentinde doğmuştur. Kendisi, Birleşik Krallık’ta yerleşik Sefarad Yahudisi bir aileye mensuptur.[5] Montefiore’nin dedesi Moses Vital (Haim) Montefiore, 1740’lı yıllarda Livorno’dan Londra’ya göç etmiş, ancak doğduğu şehirle bağlarını sürdürmüştür. Moses Montefiore'nin babası Joseph Elias Montefiore, Londra’da etkili bir altın ve gümüş ticareti yapan Abraham Mocatta’nın kızı Rachel Mocatta ile hayatını birleştirmiş ve bu birliktelikten oğulları Moses Montefiori Livorno’da bulundukları bir sırada dünyaya gelmiştir. Montefiore, özellikle halası Selina Hannah Laurence (evlilik öncesi soyadıyla Montefiore, 1768-1838) ile yakın bir ilişkiye sahipti. 1829 yılında onu ziyareti, çok sevdiği büyükannesi Esther Hannah Montefiore’nin (1733-1812) ölümünü hatırlamasına vesile olmuştur. Selina, Londra’daki St Mary Axe bölgesinde bulunan Bury Court’ta yaşamaktaydı. Eşi Zaccaria Levy’nin (1751–1828) vefatının ardından, soyadını Laurence olarak İngilizleştirmiştir. Bu dönem anlatıları, Montefiore’nin ailesinin hem İtalyan Sefarad geleneklerine hem de İngiliz Yahudi cemiyetine derinlemesine bağlı bir geçmişe sahip olduğunu göstermektedir.[6][7][7][8]
Kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Montefiore ailesi, Moses’in doğumundan sonra Londra’nın Kennington semtine geri döndü. Montefiore burada okula başladı; ancak ailesinin zorlayıcı mali koşulları, onun eğitimini tamamlamasına engel oldu ve genç yaşta ailesine maddi destek sağlamak amacıyla çalışma hayatına atıldı.[9]
İlk olarak bir toptan çay tüccarı ve bakkal yanında çalıştı, ardından Londra Şehri’nde bir muhasebe ofisine kabul edildi.[10] 1803 yılında Londra Borsası’na girdi, ancak 1806 yılında Joseph Elkin Daniels tarafından gerçekleştirilen bir dolandırıcılık nedeniyle tüm müşteri varlıklarını kaybetti.[10] Bu olayın sonucunda, büyük ihtimalle broker lisansını satmak ya da bırakmak zorunda kaldı.[9] Montefiore, 1812 yılında İngiltere Birinci Büyük Locası’na bağlı Moira Locası No. 92'ye katılarak mason olmuştur.[11]
1809–1814 yılları arasında, Surrey Yerel Milis Gücü bünyesinde askerî görev üstlenmiş ve 3. Surrey Yerel Milis Tugayı’nın 7. Bölüğü’nde kaptanlığa kadar yükselmiştir. Montefiore, her ne kadar fiilî muharebeye katılmamış olsa da, bu süreçte borazan çalmayı öğrenmiştir. Ancak, bölüğünün 22 Şubat 1814 tarihinde dağılmasına karar vermesi, onun için büyük bir hayal kırıklığı olmuştur.[9]
1815 yılında tekrar bir borsa komisyonculuğu lisansı almış ve kardeşi Abraham ile kısa süreli bir ortaklık yürütmüştür. Ancak bu ticari faaliyetleri 1820 yılında büyük ölçüde sona erdirmiştir.[9]
Montefiore’nin erken kariyer dönemi, ticari girişimcilik, finansal riskler ve toplumsal katılımın birleştiği bir tablo sunar. Daha sonraki yıllarda servetini ve saygınlığını, hem İngiltere'deki Yahudi toplumu hem de uluslararası düzeyde hayırseverlik ve siyasi etki için kullanmıştır.
Evliliği ve Baron Nathan Mayer Rothschild ile İlişkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]1812 yılında, Moses Montefiore, Levy Barent Cohen’in kızı olan Judith Cohen (1784–1862) ile evlenmiştir. Judith’in kız kardeşi Henriette (veya Hannah) Cohen (1783–1850), Britanya’daki Rothschild ailesinin bankacılık faaliyetlerinin başında bulunan ünlü finansçı Nathan Mayer Rothschild (1777–1836) ile evliydi. Montefiore'nin çalıştığı şirket, Rothschild ailesine borsa komisyonculuğu (hisse senedi işlemleri) hizmeti sağlamaktaydı. Bu vesileyle Montefiore ve Rothschild, sadece akrabalık değil, iş ortaklığı ilişkisi de kurmuşlardır.[12][13]
Montefiore, iş hayatında yenilikçi bir figür olarak öne çıkmıştır. Avrupa şehirlerinin cadde aydınlatmalarında kullanılmak üzere boru hattı aracılığıyla gaz tedariki sağlanmasına yönelik yatırımlarda bulunmuş; bu girişimi, Imperial Continental Gas Association (İmparatorluk Kıtalararası Gaz Şirketi) aracılığıyla gerçekleştirmiştir. Ayrıca, 1824 yılında, daha sonra Sun Insurance (Güneş Sigorta) ile birleşerek Sun Alliance (Güneş İttifakı) adını alacak olan Alliance Assurance Company’nin (Alliance Sigorta Şirketi) kurucu ortakları arasında yer almıştır.[19][20]
Bu dönemdeki faaliyetleri, Montefiore’nin yalnızca başarılı bir finansçı olmadığını, aynı zamanda endüstriyel modernleşmeye katkı sağlayan bir girişimci ve uluslararası sermaye ağlarının önemli bir aktörü olduğunu göstermektedir.
Dini Yaşamı ve 1827 Kudüs Ziyareti
[değiştir | kaynağı değiştir]Montefiore, gençlik yıllarında dini yükümlülükleri yerine getirme konusunda nispeten gevşek bir tutuma sahipti. Ancak 1827 yılında Kutsal Topraklara yaptığı ziyaret, onun yaşamında derin bir dönüşüm yarattı. Bu ziyaretten sonra, dindarlığını önemli ölçüde artırarak geleneklere sıkı sıkıya bağlı bir Yahudi olmaya karar verdi.[14]
Seyahatlerinde, Yahudi dini kurallarına uygun (Kaşrut - כשרות) et teminini güvence altına almak amacıyla yanında daima kendisine eşlik eden bir "Şohet" (ritüel Yahudi usulüne göre hayvan kesimi yapan din görevlisi) bulunduruyordu. Her ne kadar Montefiore Kudüs’te yalnızca birkaç gün geçirmiş olsa da, bu 1827 ziyareti onun için ruhsal bir dönüm noktası oldu.[15] Ziyaretin ardından, Şabat günleri ile Pazartesi ve Perşembe günleri (Tevrat'ın sinagogda okunduğu günler) düzenli olarak sinagog cemaatine katılma kararı aldı. Kendi ifadesiyle bu ziyaret, onun için “manevi bir dönüşüm olayı” niteliğindeydi.[15] Bu dönem, Montefiore'nin kamusal kimliğinin yalnızca bir hayırsever ve iş insanı olarak değil, aynı zamanda derin inanç sahibi bir dini lider olarak da şekillenmeye başladığı evredir.
Ramsgate Mülkü ve Montefiore Sinagogu
[değiştir | kaynağı değiştir]1831 yılında, Moses Montefiore, İngiltere'nin gözde sahil kasabalarından biri olan Ramsgate’te, East Cliff bölgesinde yer alan yirmi dört dönümlük bir kırsal mülk satın aldı. Bu mülk, daha önce, Galler Prensesi unvanını taşıdığı dönemde Kraliçe Caroline’e ait bir kır evi olarak kullanılmıştı. Ardından ise, Wellington Dükü’nün kardeşi olan Marki Wellesley’e geçmişti.[16]
Montefiore, mülkü satın aldıktan kısa bir süre sonra, bitişik arazileri de satın alarak, kuzeni olan mimar David Mocatta'ya özel bir sinagog tasarlaması için talimat verdi. Bu sinagog, daha sonra Montefiore Sinagogu adıyla tanınmıştır. Yapı, 1833 yılında büyük bir halka açık törenle ibadete açılmıştır.[16]
Bu gelişme, Montefiore’nin kişisel dindarlığını ve Yahudi toplumsal yaşamına olan bağlılığını somutlaştıran önemli bir adımdır. Ramsgate'teki bu mülk, hayatının ilerleyen dönemlerinde onun hem manevi inziva yeri hem de toplumsal faaliyetlerinin merkezi haline gelecektir.
Kamu Görevleri ve Onurlandırmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Montefiore, Charles Dickens’ın günlüklerinde, George Eliot’ın kişisel belgelerinde ve James Joyce’un Ulysses adlı romanında anılmaktadır. Victoria dönemi İngilteresi'nde, Protestan olup Anglikan olmayan muhalif mezhepler ve sosyal reformcular ile temas halinde olduğu bilinmektedir. Orta Doğu başta olmak üzere farklı bölgelerdeki azınlıklara yönelik zulmü hafifletmeyi amaçlayan kamu girişimlerinde etkin rol oynamış, ayrıca köleliğin kaldırılması için mücadele eden kuruluşlarla yakın iş birliği içinde çalışmıştır.
1835 yılında, Rothschild ailesiyle birlikte sağladığı bir devlet kredisi, 1833 Köleliğin Kaldırılması Yasası kapsamında, Britanya hükumetinin köle işçi çalıştıran tarım çiftliği (plantasyon) sahiplerine tazminat ödemesini mümkün kılmış ve böylece İmparatorluk genelinde köleliğin kaldırılmasına katkı sağlamıştır.[17]
1836 yılında, maddi sıkıntı içerisindeki bir adamın eşi ve oğlu için yardım talebinde bulunması üzerine harekete geçen Montefiore, bu vesileyle Christ’s Hospital (Bluecoat School) adlı eğitim kurumunun mütevelli heyetine seçilmiştir.[18] 1837 yılında Londra Şehri Şerifi (Sheriff of the City of London) olarak seçilmiş,[19] aynı yılın Kasım ayında ise şövalyelik unvanı (Sir) ile onurlandırılmıştır.[20]
Emeklilik
[değiştir | kaynağı değiştir]Montefiore, ticaret hayatından emekli olduktan sonra yaşamının geri kalanını hayırseverlik faaliyetlerine adamıştır.[21] 1835’ten 1874 yılına kadar, kesintisiz otuz dokuz yıl boyunca Britanya Yahudileri Temsilciler Kurulu’nun (Board of Deputies of British Jews) başkanlığını yürütmüş; bu görev süresi, kurulun tarihindeki en uzun başkanlık dönemi olarak kayda geçmiştir. Aynı zamanda Bevis Marks Sinagogu cemaati üyesiydi. Kurul başkanlığı döneminde, 1841–1842 yıllarında, Şam’daki Britanya Konsolosu Charles Henry Churchill ile yazışmalarda bulunmuş; bu yazışmalar, Siyonizm’in gelişiminde belirleyici bir adım olarak değerlendirilmiştir.[1][22]
Montefiore, yurtdışındaki Yahudi toplulukların maruz kaldığı sıkıntıların hafifletilmesine yönelik girişimlerle yakından ilgilenmiştir. 1840 yılında, Şam’da kan iftirasıyla tutuklanan on Suriyeli Yahudi’nin serbest bırakılmasını sağlamak amacıyla Osmanlı Padişahı ile görüşmek üzere İstanbul’a gitmiştir. 1858 yılında, Katolik bir hizmetli tarafından vaftiz edildiği iddiasıyla Katolik Kilisesi tarafından ailesinden alınan Yahudi genç Edgardo Mortara’yı serbest bırakmak amacıyla Roma’yı ziyaret etmiştir. 1846 ve 1872 yıllarında Rusya’ya gitmiş, 1846’daki ziyaretinde Çar tarafından kabul edilmiştir. 1864’te Fas’ın Safi[23] şehrinde, yine bir kan iftirası vakasına müdahalede bulunmak üzere bu ülkeye gitmiş; 1867’de ise Romanya’yı ziyaret etmiştir. Montefiore’nin bu diplomatik ve insani misyonları, onu Doğu Avrupa, Kuzey Afrika ve Levant’taki ezilen Yahudi topluluklar nezdinde neredeyse efsanevi boyutlara ulaşan bir halk kahramanı hâline getirmiştir.[24]
Yahudi halkı adına yürüttüğü insani çalışmalardan ötürü Montefiore’ye 1846 yılında baronet unvanı verilmiştir.[25]
Osmanlı Filistini'nde Hayırseverlik Faaliyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]1836 yılında bölgenin büyük bir depremle sarsılmasının ardından Moses Montefiore ve eşi Judith Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliği altındaki kutsal toprakları seyahat etti. Safed (Tsfat) ve Taberiye (Tiberia) şehirleri özellikle ağır hasar görmüş, az sayıdaki hayatta kalanlar kaos, korku ve hastalık içinde yaşam mücadelesi vermekteydi. Montefiore çifti, 1837 yılında bu duruma karşı kapsamlı bir yardım programı başlattı.[26]
1854 yılında, Montefiore’nin Amerikalı dostu ve kendisi gibi Sefarad kökenli bir Yahudi olan Judah Touro’nun ölümü üzerine, Touro’nun vasiyetinde Filistin’de Yahudi yerleşimini desteklemek amacıyla bağışladığı fonların idaresi Montefiore’ye verildi. Montefiore, bu kaynakları Yahudi topluluklarını üretken emekle uğraşmaya teşvik eden çeşitli projeler için kullandı. 1855 yılında, Yafa (Yafo) yakınlarında bir meyve bahçesi satın alarak burada Yahudilere yönelik tarımsal eğitim programları başlattı.[27]
1860 yılında Moses Montefiore, Kudüs’ün surlarla çevrili eski kent merkezinin dışında yer alan ilk Yahudi yerleşimini ve darülacezeyi inşa ettirdi. Günümüzde Mişkenot Şa’ananim (Kaygısızların Konutları) olarak bilinen bu yerleşim, Yeni Yişuv hareketinin ilk öncülerinden biri kabul edilir.[28] O dönemde, şehir surlarının dışında yaşamak, güvenlik eksikliği ve haydut saldırıları nedeniyle ciddi tehlike arz ediyordu. Montefiore, yoksul Yahudi aileleri bu yeni yerleşime taşınmaya teşvik etmek amacıyla mali destek sağlamıştır.
Montefiore, Mishkenot Şa’ananim’i, Sefarad ve Aşkenaz Yahudilerinin birlikte yaşayabileceği, kendi kendine yetebilen, sağlıklı ve düzenli bir yerleşim modeli olarak tasarlamıştır. Bu projeyi takip eden yıllarda, Yafa Yolu’nun güneyine bitişik yeni mahalleler inşa ettirmiştir. Kendi adına atıfta bulunan bu mahalleler Sefarad Yahudileri için Ohel Moshe (Moşe'nin Çadırı), Aşkenaz Yahudileri için ise Mazkeret Moshe (Moşe'nin Hatırası) adlarını taşır. Bu iki topluluk, farklı dilsel ve kültürel geleneklere sahip olmalarına rağmen, Montefiore’nin vizyonu doğrultusunda kendi mahallelerinde organize biçimde yaşamışlardır.[29]
Montefiore, Filistin’deki Yahudi topluluğu arasında sanayi, eğitim ve sağlık alanlarının gelişmesini teşvik etmek amacıyla büyük miktarda mali bağışta bulunmuştur. On dokuzuncu yüzyılın zanaatkârlığı canlandırma eğilimlerini yansıtan bu girişim, Yişuv’daki Yahudileri üretken ve ekonomik olarak bağımsız hale getirmeyi amaçlıyordu. İnşaat faaliyetlerinde görev alacak işçiler İngiltere’den getirilmiştir. Bu çalışmalar, Yishuv’un kendi kendine yeterli bir yapıya kavuşmasını sağlamak ve ileride bir Yahudi yurdu kurulması beklentisi doğrultusunda eski Yishuv’un altyapısını güçlendirmeyi hedefleyen daha geniş kapsamlı bir programın parçasıydı.[5]
Montefiore, ilerleyen yıllarda Yemin Moshe mahallesine dönüşecek olan bölgede, yoksul Yahudilere ucuz un temin edebilmek amacıyla Montefiore Yel Değirmeni’ni inşa ettirmiştir. Ayrıca bir matbaa ile bir tekstil fabrikası kurmuş, bunun yanı sıra birkaç Bilu tarım kolonisinin finansmanına da katkıda bulunmuştur. Eski Yishuv Yahudileri, kendisine duydukları derin saygı ve minnettarlığın bir ifadesi olarak - İngilizcedeki "Sir" ünvanını andırması sebebiyle - Montefiore’den "Ha-Sar Montefiore" (İbranice: Prens Montefiore ya da kısaca Prens השר מונטיפיורי) şeklinde söz etmişlerdir. Bu ünvan, İbrani edebiyatında ve şarkılarında kalıcı bir biçimde yer edinmiştir.[30] Ünlü İsrailli şarkıcı Yehoram Gaon'un seslendirdiği "HaSar Montefiori" şarkısı en bilinen örnektir.[31]
Montefiore, Filistin’deki Yahudi topluluğu olan Yişuv’un sosyo-demografik yapısını daha iyi anlayabilmek amacıyla çeşitli dönemlerde nüfus sayımları yapılmasını sağlamıştır. Bu kapsamda 1839, 1849, 1855, 1866 ve 1875 yıllarında gerçekleştirilen sayımlar, bölgedeki Yahudi nüfusa dair kapsamlı veriler sunmuştur. Sayımlar, mümkün olduğunca her bir Yahudiyi bireysel olarak kaydetmeyi hedeflemiş; bireylerin biyografik ve toplumsal bilgileri de (aile yapısı, köken yeri, yoksulluk düzeyi gibi) bu kayıtların bir parçası olarak belgelenmiştir. Bu çalışmalar, döneminin ötesinde ayrıntı düzeyine sahip olup, tarihsel ve demografik açıdan önemli bir kaynak teşkil etmektedir.[32]
Son Yılları ve Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Moses Montefiore, yaşamının son dönemlerinde Ramsgate kentinin yerel meselelerinde etkin bir rol oynamış, hizmetleri dolayısıyla kente bağlı bölgelerden biri hâlen onun adını taşımaktadır. 1845 yılında Kent Kontluğu Yüksek Şerifi (High Sheriff of Kent) olarak görev yapmıştır.[33]
1873 yılında, 89. yaşına bastığı sırada, yerel bir gazete yanlışlıkla ölüm ilanını yayımlamıştır. Montefiore, gazetenin editörüne yazdığı mektupta şu ifadeleri kullanmıştır:
“Bu söylentiyi işitip kendi gözlerimle, hem de gözlük kullanmadan okuyabildiğim için Tanrı’ya şükrediyorum.”[34]
Montefiore’nin 99. ve 100. doğum günleri, Ramsgate halkı tarafından büyük törenlerle kutlanmıştır. Bölgedeki her hayır kurumu, kiliseler dahil, onun cömert bağışlarından fayda görmüştür. 1862 yılında eşi Judith’in ölümünün ardından, Montefiore, Ramsgate’teki East Cliff Lodge arazisinde Sefarad geleneklerine uygun bir yeşiva (Judith Lady Montefiore College) kurmuştur. Aynı arazide, mimarisi Rahel Türbesi esas alınarak inşa edilen, Regency üslubundaki zarif Montefiore Sinagogu ve anıt mezarı da yaptırmıştır. Judith Montefiore, 1862 yılında bu mozoleye defnedilmiştir. Moses Montefiore, Rahel Türbesi'nin onarımı ve korunması için gerekli tüm masrafları da karşılamıştır.[14]
Montefiore’nin Ölümü ve Mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Moses Montefiore, 1885 yılında, 100 yaşını ve 9 ayını doldurduğu sırada vefat etti. Hayatta olduğu süre boyunca bilinen bir çocuğu olmadı. Ölümünün ardından, adı, armasal unvanı ve mülklerinin ana varisi, yeğeni olan Sir Joseph Sebag-Montefiore (1822–1903; doğum adıyla Joseph Sebag) oldu. Joseph Sebag-Montefiore, Britanyalı bir bankacı, borsa simsarı ve siyasetçi idi.
Sir Joseph’in soyundan gelen, İngiliz tarihçi Simon Sebag Montefiore (Ölüm: 1965), ailesinin, Sir Moses’in hayatının son dönemlerinde, 16 yaşındaki bir ev hizmetçisiyle ilişkisinden bir çocuk sahibi olduğuna inandığını açıklamıştır. Tanınmış hayırsever Leonard Montefiore, Sir Moses Montefiore’nin büyük yeğeni idi.
Sir Moses Montefiore, Ramsgate’te Montefiore Sinagogu’nun yakınında kendi yaptırmış olduğu anıt mezarda toprağa verilmiştir.[14]
Montefiore’nin Ramsgate’teki malikanesi, yaklaşık 1952 yılında Ramsgate Belediyesi’ne satıldı; ana yapı ise 1954’te yıkıldı. Günümüzde geriye yalnızca, mimarlık firması olarak kullanılan Coach House adlı yapı kalmıştır; bu bina, orijinal yapının bazı bölümlerini içermektedir. Ayrıca Gate House dahil olmak üzere bazı ek yapılar da günümüze ulaşmıştır. İtalyan üslubundaki sera (Greenhouse) ise 21. yüzyılın başlarında eski görkemine kavuşturularak restore edilmiştir. Sera ve mülkün geri kalan kısmı bugün Kral George VI Anı Parkı (King George VI Memorial Park) olarak koruma altındadır. Gate House’un üzerinde Sir Moses Montefiore’yi onurlandıran bir plaket bulunmaktadır.
Mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]
Moses Montefiore’nin ismi, dünya genelinde çeşitli hayır kurumları, sağlık merkezleri, eğitim kuruluşları ve anıtlarla yaşatılmaktadır.
New York'ta, Manhattan'daki Montefiore Home for Chronic Invalids (Kronik Hastalar İçin Montefiore Bakımevi) ile Bronx’taki ünlü Montefiore Tıp Merkezi (Montefiore Medical Center), onun adını taşımaktadır.[35] Ayrıca, Manhattan’ın Hamilton Heights semtinde yer alan küçük üçgen bir park olan Montefiore Square de bu tıp merkezine ithafen adlandırılmıştır.[36]
ABD'nin Pennsylvania eyaletinde, Pittsburgh kentinde bulunan University of Pittsburgh Medical Center’ın bir şubesi de Montefiore’nin adını taşımaktadır. Chicago’nun West Side bölgesinde yer alan yüksek öğrenime yönelik bir reform okulu olan Moses Montefiore Academy, onun onuruna kurulmuştur.
Montefiore’nin adını yaşatmak üzere, dünya çapında çok sayıda sinagog da onun adına ithaf edilmiştir. Bunlardan biri, 1913 yılında inşa edilen ve günümüzde Little Synagogue on the Prairie (Bozkırdaki Küçük Sinagog) adıyla koruma altında bulunan Montefiore Enstitüsü'dür.
Kanada'nın Montreal kentinde, Yahudi toplumuna hitap eden özel bir sosyal ve iş kulübü olan Montefiore Club, onun adına kurulmuştur.[51] Benzer şekilde, Buffalo, New York’ta da 1969’dan 1978’e kadar faaliyet gösteren aynı isimde bir kulüp bulunmaktadır.
Ohio eyaletinin Cleveland kentinde, Yahudi toplumuna hizmet veren bir huzurevi de Montefiore adını taşımaktadır.
Montefiore, İsrail para birimi üzerinde de anılmıştır. Portresi, 1970’ten 1979’a kadar dolaşımda olan IL10 (eski İsrail Lirası) ve 1980’den 1986’ya kadar geçerli olan 1 İsrail Şekeli (IS 1) banknotlarında yer almıştır.
İrlanda’nın başkenti Dublin’de, Dolphin's Barn Yahudi Mezarlığı, Montefiore’ye ithaf edilmiştir.
Moses Montefiore’nin Arması
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kalkan Tepesi (Crest):
Renklerden oluşan bir tepelik üzerinde, armada tasvir edildiği gibi iki çiçekli tepecik yer alır; bu tepeciklerin arasından çıkan altın renkli yarım bir aslan (demi-lion or), doğal renkte bir sancak direğini tutmaktadır. Direğe asılı olan çatallı sancağın ucundaki mavi zeminde (azure), İbranice altın harflerle "Yeruşalayim" (Jerusalem) yazısı bulunmaktadır. Sancak, sol tarafa (sinister) doğru dalgalanır.
Kalkan (Escutcheon):
Gümüş (argent) zemin üzerine, ortada bir sedir ağacı, iki yanında ise doğal renkte çiçekli iki tepecik yer alır. Üst bölümdeki mavi şeritte (chief azure), ortada doğal renkte yukarı dönük bir hançer (erect dagger proper) bulunur; kabzası ve sapı altın (or) rengindedir. Hançerin iki yanında, altın renkli altı köşeli yıldızlar (mullet of six points) yer alır.
Destek Figürleri (Supporters):
10 Aralık 1886 tarihli Kraliyet Fermanına göre, bu figürler baronetlik unvanı ile birlikte kalıtsal olarak devredilecektir.
Sağda (dexter): Öne bakan altın bir aslan
Solda (sinister): Altın boynuzlu doğal renkte bir geyik
Her iki hayvan da, doğal renkte birer sancak direğini desteklemekte olup, sancaklar sağ tarafa doğru dalgalanır. Her sancağın mavi zemininde, altın İbranice harflerle "Yeruşalayim" (Kudüs - ירושלים) yazılıdır.
Slogan (Motto):
[değiştir | kaynağı değiştir]Düşün ve şükret (“Think and thank”)
Diğer Unsurlar:
[değiştir | kaynağı değiştir]Armanın örtüsü (mantling), yeşil (vert) ve gümüş (argent) renklerdedir.
Ayrıca Bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Şam Vakası
- Louis Loewe
- Rodos kan iftirası
- Kudüs Tren İstasyonu
- Kudüs zaman çizelgesi
- Suriye'deki Yahudilerin tarihi
- Nathan Mayer Rothschild
- Yafa-Kudüs demiryolu
- Arap dünyasında antisemitizm
- Siyonizm
- Eliyahu Hanavi Sinagogu
- Rothschild ailesi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Adler, Joseph (1 Mart 1997). Restoring the Jews to Their Homeland: Nineteen Centuries in the Quest for Zion (İngilizce). Bloomsbury Academic. ss. 150-156. ISBN 978-1-56821-978-3.
- ^ Macleod, Norman (1867). Good words, ed. by N. Macleod (İngilizce).
- ^ Wolf, Lucien (10 Kasım 2011). Sir Moses Montefiore: A Centennial Biography (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-03668-9.
- ^ Penslar, Derek J. (16 Haziran 2023). Zionism: An Emotional State (İngilizce). Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-7611-4.
- ^ a b "Sir Moses Montefiore: A Brief History". aishcom (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ Klein, Emma (27 Temmuz 2016). Lost Jews: The Struggle for Identity Today (İngilizce). Springer. ISBN 978-1-349-24319-8.
- ^ a b "Jewish Will Extracts 18th – 19th Century – Synagogue Scribes Jewish Genealogy". synagoguescribes.com. Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ Montefiore, Sir Moses (1890). Diaries of Sir Moses and Lady Montefiore: Comprising Their Life and Work as Recorded in Their Diaries from 1812-1883 ... (İngilizce). Griffith Farran Okeden & Welsh.
- ^ a b c d Samet, Moshe (1989). "Moses Montefiore – Reality and Myth" (İbranice). Carmel. s. 27.
- ^ a b Green, Abigali (2010). Moses Montefiore. s. 25.
- ^ "JCR-UK: Jews in English Freemansonry by Prof. Aubrey Newman". www.jewishgen.org. Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ Records of Sun Fire Office 1706 - 1996 (İngilizce). <corpname>Sun Fire Office, 1710-1891</corpname>, <corpname>Exchange House Fire Office, 1708-1710</corpname>, <corpname>Sun Insurance Office Ltd, 1891-1959</corpname>, <corpname>Sun Alliance Group, 1959-1996</corpname>, <corpname>Royal and Sun Alliance, 1996-</corpname>.
- ^ "The Alliance Assurance Company". Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ a b c Goodman, Paul (1925). Moses Montefiore. ASC - York University Libraries. Philadelphia : Jewish Publication Society of America. s. 211.
- ^ a b Page, Judith W. (2004). Judith Montefiore's Private Journal (1827): Jerusalem and Jewish Memory. Imperfect Sympathies (İngilizce). ss. 105-132.
- ^ a b "Visitor Information – Montefiore Endowment" (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ "news". FinTech Futures (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ Jenkins, Gary (2021). Christ’s Hospital and the poor of London, 1552-1666 (phd tez) (İngilizce). Birkbeck, University of London.
- ^ Barton, Henry D. (1840). The Law Journal Reports (İngilizce).
- ^ "Page 2922 | Issue 19558, 14 November 1837 | London ..." The Gazette (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ Contribution, Guest (12 Mart 2003). "Sir Moses Montefiore: The Forgotten Legend of the 19th Century" (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ "Wayback Machine". ibiblio.org. Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ "Myth, History and Realpolitik: Morocoo and its Jewish Community". Journal of Modern Jewish Studies. 201013 Ekim 2025.
- ^ Montefiore, Simon Sebag (13 Temmuz 2018). The Romanovs (İngilizce). ISBN 978-1-4746-0087-3.
- ^ "Page 2391 | Issue 20618, 30 June 1846 | London Gaze..." The Gazette (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ Making of America Project (1850). "Harper's magazine": v. ISSN 0017-789X.
- ^ Friedman, Lior. "The mountain of despair". Haaretz.com (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ "Jewish Communities in Jerusalem - Parallel Histories Parallel Histories" (İngilizce). 8 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ "Colonel Charles Henry Churchill's letter to Sir Moses Montefiore, a first in supporting a Jewish state in Palestine | The Jerusalem Post". The Jerusalem Post | JPost.com (İngilizce). 26 Haziran 2018. Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ Birnbaum, David (2012). Jews, Church & Civilization, Volume V: 1822 CE-1919 CE (İngilizce). David Birnbaum. ISBN 978-0-9843619-1-5.
- ^ "Yehoram Gaon - השר משה מונטיפיורי (Hasar Moshe Montefiori) (İngilizce çevirisi)". lyricstranslate.com. Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ Kessler, Daniel (2016). "The Jewish community in nineteenth century Palestine: evidence from the Montefiore censuses". Middle Eastern Studies. 52 (6): 996-1010. ISSN 0026-3206.
- ^ "Wayback Machine". www.thegazette.co.uk. Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ Green, Abigail (18 Ocak 2023). Moses Montefiore: Jewish Liberator, Imperial Hero (İngilizce). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-28314-5.
- ^ "THE HOME FOR CHRONIC INVALIDS. (Published 1884)" (İngilizce). 27 Ekim 1884. Erişim tarihi: 13 Ekim 2025.
- ^ Moscow, Henry (1990). The Street Book: An Encyclopedia of Manhattan's Street Names and Their Origins (İngilizce). Fordham University Press. ISBN 978-0-8232-1275-0.
- 1885'te ölenler
- 1784 doğumlular
- 19. yüzyıl Britanyalı iş insanları
- Britanyalı Sefarad Yahudileri
- Yahudi Britanyalı hayırseverler
- Kudüs tarihi
- Royal Society üyeleri
- Knights Bachelor
- Britanyalı hayırseverler
- Britanyalı kölelik karşıtları
- Britanyalı bankacılar
- İtalya Yahudisi asıllı Britanyalılar
- Britanyalı finansörler