Muhammed Hamdan Dagalo

Korgeneral Muhammed Hamdan Dagalo (Arapça:محمد حمدان دقلو) (d. 1974 veya 1975) ya da Hemeti, Hamitti, Hemitti veya Hemitte (Arapça: حميدتي ) olarak da adlandırılan, Sudanlı savaş ağası. Dagalo, Afrika ülkesi Sudan'da 13 Nisan 2019'dan bu yana Abdüfettah el-Burhan liderliğindeki iktidardaki askerî konseyin başkan yardımcısı olan bir Sudan savaş ağası. Dagslo, Darfur, Mavi Nil ve Nuba Dağları'nda Sudanlı azınlık isyancılarla savaşan yarı askerî bir güç olan Hızlı Destek Güçleri'ni (RSF) komuta ediyor. RSF, her ikisi de büyük ölçekte savaş suçları işleyen ve diğer şeylerin yanı sıra, Cancavid milislerinin halefiydi. 3 Haziran 2019'da 100'den fazla kişinin öldüğü bir protesto kampının dağıtılmasından sorumlu tutulmaktadır. Daha önce Darfur çatışmasında Cancavid milislerine liderlik etmişti.^[1]

Dagalo, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden destek alıyor ve ilişkilerini sürdürüyor. RSF'den 30.000'e yakın paralı asker, Yemen savaşında Husilere karşı iki müttefikin yanında savaştı. Dagalo, RSF ile 15 Nisan 2023'ten itibaren Sudan'daki askerî hükûmete karşı bir darbe girişiminde bulunmakta olup, bu tarihten bu yana ülkede iç savaş yaşanmaktadır.^[2]

Hayatı

Dagalo, Baggara'ya bağlı Rezeigat kabilesinde Çadlı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Ailesi deve ticareti yapıyordu. İlkokulu üç yıl okuduktan sonra bıraktı. Darfur iç savaşı sırasında akrabaları aracılığıyla isyancılara karşı savaşan Cancavid'e katıldı. Kısa süre sonra orada bir milis kuvvetinin başına geçti. Kendi ifadelerine göre, dönemin cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir, 2008 yılında kendisinden isyancılara karşı mücadeleye liderlik etmesini istemişti.^[3]

Dagalo, 2013 yılında Beşir'in isteği üzerine ülke çapında faaliyet gösteren paramiliter bir güç olan Hızlı Destek Güçleri'nin komutanı oldu. 11 Nisan 2019’da askerî darbe gerçekleşti. İki gün sonra Beşir tutuklandı; Dagalo, Geçiş Askerî Konseyi'nde ikinci sıraya yükseldi. Askerî Konsey'e katıldıktan kısa bir süre sonra bazı batılı büyükelçilerle görüştü. Mayıs 2019'da Suudi Arabistan Prensi Muhammed bin Selman'la görüşmek üzere seyahat etti. Suudi Arabistan daha önce Sudan askerî yönetimini desteklediğini açıklamıştı. RSF, 3 Haziran'da Hartum'daki askerî karargâhın önünde haftalardır varlığını sürdüren protesto kampını şiddet kullanarak dağıttı. Göstericilere göre 100'den fazla sivil hayatını kaybetti. Çok sayıda kadının RSF üyeleri tarafından tecavüze uğradığı belirtiliyor.

Ağustos 2019'da ordu ve muhalefet 2022'ye kadar sürecek ortak hükûmet konusunda anlaştı. Dagalo, ülkenin en üst organı olan "Egemenlik Konseyi"nin üyesi olacaktı. Anlaşmaya uymak istediğini, anlaşmaya göre RSF'nin Sudan ordusunun kontrolüne verilmesinin de yer aldığını belirtti.

15 Nisan 2023'te Muhammed Hamdan Dagalo komutasındaki RSF birlikleri, özellikle başkentte olmak üzere ülke genelinde stratejik öneme sahip hedeflere saldırı düzenledi. Reuters, yaşananları Dagalo'nun RSF'sinin darbe girişimi olarak yorumladı.

Dagalo, Sudan'daki on yıllardır süren savaş ve kriz döneminde servetini artırdı; Altın madenleri sahibi, lüks araçlar kiralayan ve Yemen'deki Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan savaşına paralı asker sağlayan bir kişi.

Aralık 2023'ün başlarında, Abdülfettah el-Burhan ve Dagalo, Sudan'da RSF ile SAF arasındaki savaşı sona erdirmek için yıl sonundan önce şahsen görüşmeyi kabul ettiler.

Ocak 2025'te ABD, Dagalo'ya yaptırım uyguladı. Soykırımla suçlanıyor.

Altın ticareti

Dagalo'nun ailesi Sudan'daki altın ticaretinin büyük bir kısmını kontrol ediyor. Dönemin diktatörü Ömer el-Beşir, 2018 yılında Dagalo'ya aile şirketi Al Junaid Multi Activities Co Ltd'nin altın ticareti işini devralması için izin verdi. El Junaid daha sonra Sudan Merkez Bankası'nın uyguladığı ihracat kontrollerini deldi. Reuters, 2019 yılında El Junaid'in yaklaşık 30 milyon dolar değerinde ve yaklaşık bir ton ağırlığındaki altın külçelerini uçakla Dubai'ye taşıdığını bildirmişti.^[4]

Resepsiyon

Kahire'deki ARD muhabiri Anna Osius, RSF'nin Sudan ordusuna karşı mücadelesi sırasında Dagalo hakkında şunları yazdı: "Esasında eğitimsiz deve tüccarı ve milis lideri Hemeti, Sudan'daki en güçlü adamlardan biri olmayı başardı. Uzun süredir diktatör olan el-Beşir tarafından desteklendikten sonra, altın madenlerinin kontrolü sayesinde zengin olan Hemeti, RSF ile birlikte kendi başına önemli bir güç oluşturdu - bildirildiğine göre Sudan ordusuyla neredeyse eşit güçteydi." ^[5]

Dış bağlantılar

Fabian Urech: Sudan'ın yeni güçlü adamı olarak bir savaş ağası. nzz.ch 9 Haziran 2019'dan itibaren

Kaynakça

^ Austin Bodetti (2019-07-03). "Hemeti's patrons in the Gulf" (İngilizce). 21 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Arşivlenmiş kopya. ISSN 2195-1349. 10 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2025.
^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; guard isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
^ Arşivlenmiş kopya. 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2025.
^ Anna Osius (2023-04-17). "Hintergrund: Armee gegen Paramilitärs: Warum der Konflikt im Sudan eskaliert". tagesschau.de (Almanca).

[:0-1] Austin Bodetti (2019-07-03). "Hemeti's patrons in the Gulf" (İngilizce). 21 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[2] Arşivlenmiş kopya. ISSN 2195-1349. 10 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2025.

[guard-3] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; guard isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[4] Arşivlenmiş kopya. 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2025.

[5] Anna Osius (2023-04-17). "Hintergrund: Armee gegen Paramilitärs: Warum der Konflikt im Sudan eskaliert". tagesschau.de (Almanca).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]