Murasaki Shikibu
Murasaki Şikibu (紫 式部, Türkçe: Murasaki Hanım; ms. 973 ya da 978 – ms. 1014 ya da 1031), 10-11. yüzyıllarda yaşamış Japon şair ve romancı. Heian dönemi Japonya'sında imparatorluk sarayındaki nedimelerden biriydi. Gerçek adı bilinmez. Ancak 1007 tarihli bir saray günlüğünde bahsi geçen başnedime Fujiwara no Kaoruko (藤原 香子)'nun Murasaki olabileceği düşünülür. En ünlü eseri, çeşitli otoritelerce dünyanın ilk romanı kabul edilen Genji'nin Hikâyesi'dir.[1] Diğer bir önemli eseri Murasaki Hanım'ın Günlüğü'dür.
Heian döneminde kadınların devletin yazılı dili olan Çinceyi öğrenmelerine izin verilmiyordu. Ancak kültürlü bir aileden gelen Murasaki Çince klasiklere ilgiliydi ve Çinceyi akıcı şekilde öğrendi. 20'li yaşlarında evlendi ve bir kız çocuğu sahibi oldu ancak evlendikten 2 sene sonra eşi öldü. Genji’nin hikâyesini ne zaman yazdığı tam olarak belli değil ama muhtemelen evliyken ya da dul olduktan kısa bir süre sonra yazdığı düşünülmektedir. Yaklaşık 1005 yılında tanınmış bir yazar olarak unvanı yüzünden Murasaki, İmparatoriçe Shōshi'nin nedimelik görevini üstlenmesi için Fujiwara no Michinaga tarafından saraya davet edildi. Hizmeti boyunca saray hayatından sahneleri yazılarına aktararak yazmaya devam etti. Beş ya da altı yıl sonra saraydan ayrıldı ve Shōshi ile birlikte Biwa nehri bölgesine inzivaya çekildi. Akademisyenlerin görüşleri ölüm yılına gelince ayrılık göstermekte; çoğu 1014 yılında hemfikir, diğerleri 1031 yılında hayatta olduğunu öne sürmektedir.
Murasaki, Murasaki Hanım'ın Günlüğünü, bir cilt şiir ve Genji'nin Hikâyesini yazdı. Yazımının on yılı içerisinde Genji eyaletler boyunca dağıtılmıştı. Yüzyıl içerisinde Japon edebiyatının klasikleri arasında yer alıp, akademik eleştirilerin bir konusu haline gelmişti. 20. Yüzyılın başlarında yapıtları çevrilmişti; altı ciltlik bir İngilizce tercümesi 1933 yılında çevrilmişti. Akademisyenler, Heian saray topluluğunun hayatını dile getiren yapıtının öneminin farkında olmaya devam etmektedirler. 13. yüzyıldan beri yapıtları Japon sanatçıları ve ukiyo-e tahta basma kalıbı ustaları tarafından resmedilmiştir.
Gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Murasaki Şikibu ms.973 yılında Heian-kyō, Japonyada doğdu. Kuzey Fujiwara oymağının Fujiwara no Yoshifusa isimli 9. yüzyıl Fujiwara hükümdarının soyundan geldi.[2] Fujiwara oymağı saray politikalarına 11. yüzyılın sonuna kadar Fujiwara ailesinin kızlarının imparatorluk ailesiyle stratejik evlilikleri ve hükümdarları vasıtasıyla hükmetti. 10. yüzyılın sonlarında ve 11. yüzyılın başlarında, Michinaga, sözde Mido Kampaku, dört kızının imparatorlarla evliliğini düzenledi, kendine görülmemiş bir güç vererek.[3] Murasaki'nin büyük dedesi, Fujiwara no Kanesuke, aristokraside üst düzeydeydi ama Murasakinin ailesi zaman içinde gücünü yitirdi ve Murasaki doğduğunda Heian aristokrasinde orta İle düşük kademedeydiler (Taşra valisi seviyesinde).[4] Düşük seviyedeki soylular genelde, saraydan uzakta taşralardaki istenmeyen pozisyonlarda, Kyotodaki sarayın merkezi gücünden uzaklaştırılmış bir biçimde çalışmaktaydılar.[5]
Statü kaybına rağmen, Murasakinin baba tarafından büyük dedesinin ve dedesinin edebiyatçılar arasında ünü vardı (ikisi de tanınmış şairlerdi). Büyük dedesi Fujiwara no Kanesuke, yirmi bir imparatorluk antolojilerinin[6] on üçünde, otuz altı şairin koleksiyonlarında ve yamato monogataride (Yamatonun masalları) elli altı şiiri bulunmaktaydı. Büyük dedesi ve dedesi Japonca dize yazmasıyla ünlenmiş Ki no Tsurayuki ile arkadaşçaydı. Babası Fujiwara no Tametoki devlet akademisinde okudu (Daigaku-ryō) ve Çin klasikleri ve şiir edebiyatında saygı gören bir akademisyen oldu, kendi dizesi antoloji haline getirilmişti. 968 yılında ikincil bir memur olarak kamu hizmetine katıldı 996 yılında da valilik görevi verildi. Yaklaşık 1018'e kadar hizmet etti. Murasakinin annesi de Tametoki ile birlikte kuzey Fujiwaranın aynı soyundan gelmekteydi. Çiftin üç çocuğu oldu, bir oğul ve iki kız.
Genji'nin Hikâyesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Şikibu Genji'nin Hikâyesi'ni, 1010 yılı civarında, Japon sarayındaki nedimelerden biriyken tamamladı. Japon sarayının akademik dili Çinceydi ve saraydaki kadınlar tarafından gündelik kayıtlar tutmakta kullanılan Japonca ciddiye alınmıyordu.[1] Ancak Genji'nin Hikâyesi, Çince ve Japonca nazıma hakim olduğu anlaşılan bir yazarın, zarif ve yaratıcı hayal gücünün ürünü olduğu için farklı muamele gördü. 54 bölümden meydana gelen eser, kahramanın efsanesini akıcı bir dille anlatır. Ana karakterin ağzından aktarılan ve saray dili ile yazılmış 800 şiir (waka) içerir.[1]
