Mustafa Bey Alibeyov
Mustafa Bey Alibeyov | |
|---|---|
| Azerice: Mustafa bəy Əlibəyov | |
 Alibeyov, 20. yüzyılın başlarında | |
| Doğum | 1872 Nuha, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 1945 Sibirya, Sovyetler Birliği |
| Milliyet | Azerbaycanlı |
| Eğitim | Nuha Rus-Tatar Okulu |
| Mezun olduğu okul(lar) | Tiflis Lisesi |
| Meslek | gazeteci, yazar, oyun yazarı, hukukçu |
| Etkin yıllar | 1892–1937 |
| Siyasi parti | Ahrar Partisi |
Mustafa Bey Alibeyov (Azerice: Mustafa bəy Əlibəyov; 1872, Nuha – 1945, Sibirya) Azerbaycanlı gazeteci, yazar, oyun yazarı, hukukçuydu. Alibeyov, Işık dergisinin yayıncısı, Nicat Hayır Cemiyeti ve Muhtaçlara Yardım Cemiyeti üyesi, Hidayet Hayır Cemiyeti katibi ve Ahrar Partisi üyesiydi.
İlk yılları ve ailesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Mustafa Bey Alibeyov, 1872'de Rus İmparatorluğu'nun bir parçası olan Nuha'da (günümüz Şeki, Azerbaycan) doğmuştur.[1] Öğreniminin ilk yıllarında Arapça ve Farsçayı mükemmel bir şekilde öğrenmiştir. Alibeyov, Nuha'da Rus-Tatar okulunda okumuştur.[2] 1892'de Tiflis lisesinden mezun olmuştur.[3] Alibeyov, bu yıllarda Rusça ve Fransızca öğrenmiştir.[4]
Mustafa Bey Alibeyov'un babası Şeki Hanları Sarayı'nda katipti. Alibeyov, 1884'te Tiflis'te doğmuş Hatice Süphanguliyeva ile evlenmiştir.[5] Süphanguliyeva, Tiflis'te Rus kız spor salonunda okuduktan sonra Transkafkasya Olginskaya Ebelik Enstitüsü'nden mezun olmuştur.[6] 1908'de Selamet Cemiyeti'nin kadınlar bölümünün açılışına 14 hanımla birlikte katılmıştır.[7] Azerbaycan'ın ilk kadın dergisi Işık'ın editörüydü. Bu evlilikten 5 çocuğu dünyaya gelmiştir.[8]
Kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Mustafa Bey Alibeyov, 1892'de Bakü Guberniyası kaza mahkemesinde başmüfettiş tercümanı olarak göreve başlamıştır.[3] Nicat Hayır Cemiyeti'ne üyeydi.[4] Bir avukat olarak ünlü olmasının yanı sıra edebiyat eleştirmeni olarak da biliniyordu. Reklamcı, yazar ve oyun yazarı olarak çalışmıştır. Yazılarını Yukarıbaşlı mahlasıyla yazmıştır. Bu, Şeki'nin Yukarıbaş mahallesinde yaşamasından kaynaklanmaktadır.[9]
Alibeyov, 1913'te Molla Ruhulla Memmedzade'nin öldürülmesi davasına katılmıştır.[10][11] 1917'de faaliyete geçen Nuha-Hürriyeti-Maarif Cemiyeti'ne bağış yapanlar arasında yer almıştır.[12][13] Şubat Devriminden sonra siyasi faaliyete başlamış ve Ahrar Partisine katılmıştır.[14] Muhtaçlara Yardım Cemiyeti'nin bir üyesi olarak, Vahşi Tümen askerlerinin silahlarının alınmasına karşı çıkmış ve Bakü Komiserliği'nden silahlarının iadesini talep etmiştir. Türk askeri esirlerinin Osmanlı devletine geri gönderilmesinde rol oynamıştır. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra Yeşil Kalem Yazarlar Birliği'ne üye olmuştur. Muhtaçlara Yardım Cemiyeti aracılığıyla nüfusa yiyecek ve giyecek yardımı yapmıştır.[3]
1920'de Nisan işgalinden sonra Nuha'ye yaşınmış, önemli davalar için halk kadısı, hukuk dairesi başkanı ve Gence'de müdafiun ekibi üyesi olmuştur.[15]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Mustafa Bey Alibeyov, 1937'de Sovyet infaz kampanyasına maruz kalmıştır. Sibirya'ya sürülmüş ve 8 yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. Alibeyov, 1945'te vefat etmiştir ve mezarının yeri bilinmiyor.[16]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Azərbaycan Milli Ensiklopediyası / Mustafa bəy Əlibəyov. Baku: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2007. s. 336. ISBN 978-9952-441-01-7. 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ Kamil Adışirinov (2015). XX əsr Şəki ədəbi-mədəni mühiti (1900-2000-ci illər) (PDF). I. Baku: Elm və təhsil. s. 61. 19 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ a b c Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). I. Baku: Lider nəşriyyat. 2004. s. 365. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ a b Savalan Fərəcov (17 Temmuz 2013). "İşıqlı insan: Mustafa bəy Əlibəyov" (Azerice). medeniyyet.az. Archived from the original on 16 Aralık 2022. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). I. Baku: Lider nəşriyyat. 2004. s. 366. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ "Газета «Ишыг» - история первой женской газеты в Азербайджане" (Rusça). day.az. 8 Mart 2021. Archived from the original on 16 Aralık 2022. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ "Repressiya qurbanı Mustafa bəy Əlibəyov" (Azerice). azadliq.info. 10 Ekim 2012. Archived from the original on 16 Aralık 2022. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ Ragiba Mammadova (19 Aralık 2014). "Первая женская газета" (Rusça). Kaspi qəzeti. Archived from the original on 16 Aralık 2022. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ Kamil Adışirinov (22 Mayıs 2018). "Yazıçı və hüquqşünas Mustafa bəy Əlibəyov: erməni-bolşevik məkrinin qurbanı" (Azerice). 525-ci qəzet. Archived from the original on 16 Aralık 2022. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ Mirabbas Mammadov (19 Kasım 2013). "Səs-küylü qətl" (Azerice). Region Plus. Archived from the original on 19 Aralık 2022. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ "Məşhur mollanın səs-küylü qətlinin təfərrüatları" (Azerice). milli.az. 23 Kasım 2013. 25 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ Habibulla Manafli (2005). Şəki üsyanları (PDF). Baku. s. 14. Archived from the original on 5 Temmuz 2022. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ Kamil Adishirinov (2015). XX əsr Şəki ədəbi-mədəni mühiti (1900-2000-ci illər) (PDF). I. Baku: Elm və təhsil. s. 60. 19 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ Savalan Farajov (1 Şubat 2017). "İlk qadın məcmuəsinin naşiri" (Azerice). medeniyyet.az. Archived from the original on 19 Aralık 2022. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). I. Baku: Lider nəşriyyat. 2004. s. 366. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ "Oğlunun ölümünü ondan gizlətdilər..." (Azerice). vaxt.az. 1 Ocak 2013. Archived from the original on 16 Aralık 2022. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.