Nasıra Gürcü yazıları
| Nasıra Gürcü yazıları | |
|---|---|
| Hammadde | Alçı |
| Yazı | Gürcü alfabesi |
| Oluşturulma | 5. yüzyıl |
| Keşfedilme | 1950'ler |
| Günümüzdeki konumu | Nasıra ve Sina Dağı |
| Dil | Eski Gürcüce |
Nasıra ve Sina'daki Gürcüce yazılar (Gürcüce: ნაზარეთის და სინაის ქართული გრაფიტი - nazaretis da sinais kartuli grapit'i), Nasıra ve Sina Dağı'nda bulunan antik Gürcü Asomtavruli alfabesiyle[1] hacılar tarafından yazılmış Eski Gürcüce grafiti yazıtlarıdır.[2][3] Arkeolojik araştırmalar, 1955'ten 1960'a kadar İtalyan arkeolog ve Fransisken rahip Bellarmino Bagatti'nin rehberliğinde[4] yürütülmüştür.[5][6] Gürcülerin Kutsal Topraklar'a olan hac yolculuğu, 5. yüzyıldan başlayarak en uzak ziyaretgahlara dahi ulaşmıştır.[7][8]
Duvar yazıları
[değiştir | kaynağı değiştir]Nasıra yazıları
[değiştir | kaynağı değiştir]Nasıra'daki Gürcü yazıları iyi korunmamıştır ve doğal olarak parçalı haldedir. Dört yazıttan yalnızca biri, kısaltılmış dört kelimeden oluşan tam bir cümle olarak deşifre edilebilmektedir:[6][9] ႥႪႤ ႪႨ
- Çeviri: "Havari Pavlus"
- Ⴀ
- Çeviri: "A"
- Ⴉ
- Çeviri: "K"
- ႸႤ ႨႳ ႵႤ ႢႨ
- Çeviri: "İsa Mesih, Giorgi'ye merhamet et".
Sina yazıları
[değiştir | kaynağı değiştir]Sina'da toplam on iki Gürcüce yazıt bulunmuştur. Hacılar tarafından Sina'daki ziyaretgahlara giderken veya dönerken bırakıldılar. Sina'daki Gürcüce yazılar, Bizans ve Erken İslam döneminde hac trafiğinin ana güzergahları olan Mukattab Vadisi ve Haccac Vadisi bölgelerinde keşfedildi.[10] Bu Gürcüce yazıtların çoğu nispeten alçak, kolay erişilebilir yerlere kazınmıştır. Harfler genellikle küçüktür, boyutları birkaç santimetreyi geçmez ki yazıtların en büyüğü dahi 12 cm yüksekliğindeki harfleriyle anıtsal bir nitelikte değildir.[11] ႵႤ ႦႭႱႨႫႤ ႸႤ
- Çeviri: "İsa Mesih, Zosime'ye merhamet et".
- ႵႤ ႸႪႤ ႫႬჂ
- Çeviri: "İsa Mesih, keşişinize merhamet edin".
- ႼႭ ႱႨႬႠ ႸႤ ႫႤ ႼႭ
- Çeviri: "Kutsal Sina, bana merhamet et, ey kutsal".
- ႣႤ ႠႫ
- Çeviri: "Yücelik, Amin"
- ႭႭ ႸႤ ႫႨႱႵႨ ႸႤ ႾႪႬႨ ႢႡႪ
- Çeviri: "Ya Rab, Miski'ye merhamet et, Cebrail'in meyvesine (?) merhamet et".
- ႤႣ ႢႥ
- Tercüme: "Dua için" (?)
- ႢႰႨႢႭႪ
- Çeviri: "Grigol"
Tarihlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Gürcüce yazılar Yunanca, Süryanice, Latince ve Ermenice harflerle birlikte harabe bir Bizans kilisesinin mozaik döşemelerinin altında keşfedilen antik bir mabet kalıntısında alçıya kazınmış halde bulundu ve Joan E. Taylor tarafından 340 ile 427 arasındaki döneme tarihlendirildi.[12][13] Gürcü buluntuları, Gürcü tarihçi ve dilbilimci Zaza Aleksidze tarafından incelendi ve yayımlandı. Bütün bu eserler Beşaret Rum Ortodoks Kilisesi yanındaki Fransisken Müzesi'nde korunmaktadır.[6]
Yahudiye Çölü'nde bulunan Gürcüce Bir el Qutt yazıtlarıyla birlikte bu grafiti yazıtları, günümüze ulaşan Gürcüce yazıtların en eskilerindendir.[6] Gürcü Hristiyanların, İberya'nın Hristiyanlaştırılmasından kısa bir süre sonra Kutsal Topraklara yaptıkları ilk hac ziyaretlerini betimlemektedirler. Bunun ötesinde Werner Seibt, Gürcü alfabesinin Suriye-Filistin'de, gurbetçi Gürcü keşişler tarafından icat edilmiş olabileceğini öne sürmektedir. Gayretleri, Filistin'de bulunan bir Bizans komutanı olan Bakur İberieli gibi yüksek rütbeli aristokrat hemşehrileri tarafından desteklenmiş olabilir.[14]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Tchekhanovets (2011), p. 464
- ^ Tchekhanovets (2011), p. 457
- ^ Khurtsilava, p. 37
- ^ Tchekhanovets (2011), p. 458
- ^ Khurtsilava, p. 14
- ^ a b c d Tchekhanovets, pp. 193–195
- ^ Tchekhanovets (2011), p. 466
- ^ Khurtsilava, p. 145
- ^ Tchekhanovets (2011), p. 459
- ^ Tchekhanovets (2011), p. 462
- ^ Tchekhanovets (2011), p. 463
- ^ Codoñer, p. 137
- ^ Khurtsilava, p. 38
- ^ Codoñer, p. 138
Diğer kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Codoñer, J. S. (2014) New Alphabets For the Christian Nations: Frontier strategies in the Byzantine commonwealth between the 4th and 10th centuries, University of Valladolid, 978-1-4438-6395-7
- Tchekhanovets, Y. (2018) The Caucasian Archaeology of the Holy Land: Armenian, Georgian and Albanian Communities between the Fourth and Eleventh Centuries CE, Brill, Leiden/Boston, 978-90-04-36555-1
- Tchekhanovets, Y. (2011) Early Georgian Pilgrimage to the Holy Land, Liber Annuus 61
- Khurtsilava, B. (2018) Traces of the Georgians on the Holy Land, Tbilisi, 978-9941-8-0042-9