Nepalce
| Nepalce | |
|---|---|
| Nepalce: नेपाली/खस कुरा | |
 Devanagari alfabesiyle yazılmış "Nepalce" kelimesi | |
| Bölge | Güney Asya |
| Etnisite | Nepalliler |
| Konuşan sayısı | 16 milyon (2011)[1] 9 milyon L2 konuşuru (2011) |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa
|
| Yazı sistemi | Devanagari |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |  Nepal Hindistan |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | ne |
| ISO 639-2 | nep |
| ISO 639-3 | nep |
 Nepal'in etnodilsel haritası. Sarı renkli Pahari, Nepalce ve ilişkili değişkeleri konuşan grupları göstermektedir. | |
 Nepalce konuşanların Güney Asya'daki dağılımını gösteren harita. Koyu kırmızı, Nepalce konuşan çoğunluğun olduğu bölgeler, açık kırmızı, Nepalce konuşanların nüfusun %20'sinden fazlasını oluşturduğu bölgelerdir. | |
Nepalce (Devanagari: नेपाली, [neˈpali]), Hint-Avrupa dil ailesinin Hint-Aryan koluna ait bir Doğu Pahāṛi dili. Dil, Nepal'in resmî dili olup, aynı zamanda Hindistan'daki 22 tanınan dilden biridir. Nepalce Devanagari alfabesi ile yazılır.
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Nepalce, Hint-Avrupa dil ailesinin Hint-İran dilleri koluna bağlı Hint-Aryan dilleri grubunun bir üyesidir. Glottolog'a göre "Kuzey bölgesi Hint-Aryan dilleri" içerisinde bulunan Doğu Pahari grubunda sınıflandırılmaktadır. Bu grup içerisinde Nepalce dışında Jumli ve Dotyali olmak üzere 2 farklı dil daha bulunmaktadır.[2]
Dil en yakından diğer Kuzey Hint-Aryan dilleri ile ilişkilidir. Bunun yanı sıra dilin konuşulduğu bölgenin güneyinde yer alan Maithili ve Bhojpuri dillerine de yakınlık gösterir. Nepalcenin söz varlığı tarihi açıdan Sanskritden de etkilenmiştir. Hindustânî (Hintçe ve Urdu), Güney Asya'da sahip olduğu sosyokültürel gücü nedeniyle Nepalce'yi etkileyen bir başka dildir. Nepalce, tarihi boyunca temas halinde olduğu Tibet dilleri ile karşılıklı etkileşim yaşamıştır, ancak Nevari ve Tamang gibi diller üzerinde Nepalcenin etkisi çok daha büyük olmaktadır.[3]
Coğrafi dağılım
[değiştir | kaynağı değiştir]Dil, çoğunlukla Nepal'de kullanılır. 2011 nüfus sayımına göre bu ülkedeki halkın yaklaşık %44'ünün ana dilini oluşturmakta olup,[4] toplumun yaklaşık %33'ü ise Nepalceyi ikinci dil olarak kullanmaktadır. Ethnologue'a göre Nepal'de toplamda 12,3 milyon Nepalce konuşur bulunmaktadır.[5] Ülkede devlet kurumları ve mahkemelerce kullanılan dil Nepalcedir ve bu durum 2015 Nepal Anayasası'nın 1 kısmının 7a maddesinde belirtilmektedir. Buna karşın 7b maddesi bölgesel yönetimlere başka diller de seçme özgürlüğü tanımıştır.[6]
Bhutan'daki Nepalli azınlığa Lhotshampa denilmektedir. The World Factbook'a göre 2005'te Bhutan halkının %22'sinin Nepalce konuştuğu tahmin edilmektedir.[7] Bu oran, Bhutan hükûmetince ülkeden sürgün edilen Nepalliler nedeniyle azalmaktadır.
Yazı
[değiştir | kaynağı değiştir]Günümüzde Nepalcenin yazımı için kullanılan sistem, birbirini takip eden her sessiz-sesli çiftinin tek bir birim olarak gösterildiği (abugida) Devanagari yazısı olmaktadır. Bu yazı Brahmi alfabesinden evrilmiş olduğu için Brahmi alfabeleri ailesinin içerisinde sınıflandırılır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Ethnologue'da Nepalce maddesi". 9 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2020.
- ^ "Glottolog 4.3 - Nepali". glottolog.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2020.
- ^ Jain, Danesh; Cardona, George (26 Temmuz 2007). The Indo-Aryan Languages. ISBN 9781135797119.
- ^ "Major highlights" (PDF). Central Bureau of Statistics. 2013. s. 4. 17 July 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2013.
- ^ "Nepali (npi)". Ethnologue. 9 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2016.
- ^ Nepali Constitution 2015 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. PDF
- ^ "South Asia :: Bhutan — The World Factbook - Central Intelligence Agency". cia.gov. 12 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2020.
