Nizameddin Camii
| Nizameddin Camii | |
|---|---|
 | |
| Yerel ad | |
| Konum | Emircan |
| En Yakın Şehir | Bakü |
| Alan | Surahanı rayonu |
Nizameddin Camii — Bakü’nün Emircan mahallesinde yer alan ve 14. yüzyıla ait bir camiidir.
Azerbaycan bağımsızlığını yeniden kazandıktan sonra bina, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu’nun 2 Ağustos 2001 tarihli 132 sayılı kararı ile ülke çapında önemli taşınmaz tarih ve kültür eserleri listesine dahil edilmiştir.
Hakkında
[değiştir | kaynağı değiştir]Nizameddin Camii, 1329–1330 yıllarında Şirvanşahlar hakimiyeti döneminde Emircan’da inşa edilmiştir. Cami, Emir Nizameddin Kesrani tarafından yaptırılmıştır.[1]
Cami, yontulmuş kireç taşlarıyla örülmüş ve beyaz renkle işlenmiştir. Dört giriş kapısının üçünün üzerinde taş kitabeler bulunmaktadır. İbadet salonunun iç ölçüleri 24x6 metre, yüksekliği ise 5 metredir. Caminin mihrap yüksekliği 2 metre olup, üzerinde birkaç yerde Arapça “Allah” yazıları bulunmaktadır. Caminin duvar kalınlığı 1 metre, yerden kubbeye kadar yüksekliği 7,5 metredir. Kubbenin çapı 6 metredir. Caminin minaresi yoktur; kubbenin yüksekliği cephe tarafında 1,5 metredir.[1]
Caminin merkezi kısmının kapısının üzerinde Farsça bir beyit yazılıdır:[2]
“Dünya bir eğlence, gösteriş, şan-şöhret ve ıstıraptan başka bir şey değildir.”
Kitabenin Arapça olarak yazılmış ikinci satırı şöyle okunur:[3]
Bu Allah evinin inşasını azametli Fahreddin oğlu Emir Nizameddin Emirhac emretti. Hicri Kameri 730 (Miladi 1329–1330).
1384–1385 yıllarında Nizameddin Camii, Şerifeddin tarafından onarılmış ve caminin güney tarafına bakan avlusuna yeni bir portal inşa edilmiştir. Kapının üzerinde taş bir kitabe yer almaktadır. Arapça iki satır halinde kazınmış bu kitabede şöyle yazılıdır:
Bu yapının inşasını Nasreddin Kutluşah oğlu Şeyh Mahmud’un oğlu Şerifeddin emretti. Hicri Kameri 786 (Miladi 1384–1385).
Caminin üzerindeki diğer kitabelere dayanarak belirtmek gerekir ki, 1830–1831 yıllarında burada kapsamlı ve sağlam onarım çalışmaları yapılmış ve kuzey duvarının yanında yeni bir bölüm inşa edilmiştir. Caminin batı cephesinin kuzey tarafındaki kapı yerinin üstüne de iki yatay biçimli kitabe yerleştirilmiştir. Nasta‘lik hattıyla yazılmış üst kitabe, camiyi ustası Süleyman’ın onardığını göstermektedir. Mevcut verilerden anlaşıldığı üzere, her yapılan inşaat ve onarım çalışmasında caminin mimari unsurlarına yeni eklemeler yapılmış ve bu eklemeleri yapan kişilerin adları, yeni konulan kitabelerde yer almıştır. Bu eklemelerden biri de 1876 yılına rastlamaktadır. Bu tarihte cami, Fatma Hanım tarafından onarılmış ve güney tarafına genişletilmiştir.[4] Kitabelerden birinin üstünde onarım ile ilgili şu bilgiler yer almaktadır:
Gerçekten de bu camiyi Hacı Resul kızı Fatma Hanım yaptırmıştır. Kitabeyi Muhammed Nağı yazmıştır. Hicri Kameri 1293 (Miladi 1876).
20. yüzyılın başlarında caminin yeniden onarıma ihtiyacı olmuş ve inşaat çalışmaları sırasında batı revakının ortasında, daha önce Nizameddin tarafından yaptırılan kapının önüne dört taş sütundan oluşan bir giriş alanı yapılmıştır. Bu konuda kapının üstünde Arap alfabesiyle yazılmış tek satırlık kitabede şunlar yazılıdır:[1]
Bu portalı Rizvan oğlu Hacı Halef inşa etmiştir.
Cami kayalık bir zemin üzerine inşa edilmiştir. Altında bir bodrum bulunmaktadır. Muhtemel olarak bu bodrum, 19. yüzyılın başlarına kadar süren savaşlar ve baskınlar sırasında sığınak olarak kullanılmıştır. Ancak daha sonraları bu bodrum, türbe olarak hizmet vermiştir. Araştırmalar sırasında burada tabutlar ve insan iskeletlerine rastlanmıştır. 1920’den sonra türbe kapatılmış ve burada defin yapılması yasaklanmıştır.[5]
Sovyet işgalinde
[değiştir | kaynağı değiştir]Sovyet işgalinden sonra resmi olarak 1928’den itibaren dine karşı mücadele başlatılmıştır. Aynı yılın Aralık ayında Azerbaycan KP MK, birçok cami, kilise ve sinagogları eğitim ve kültürel amaçlarla kulüplerin kullanımına vermiştir. 1917’de Azerbaycan’da 3.000 cami varken, 1927’de bu sayı 1.700’e, 1933’te ise 17’ye düşmüştür.[6]
İşgalden sonra cami kapatılmıştır.
Bağımsızlıktan sonra
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan bağımsızlığını yeniden kazandıktan sonra cami, Azerbaycan Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu’nun 2 Ağustos 2001 tarihli 132 sayılı kararı ile ülke çapında önemli taşınmaz tarih ve kültür eserleri listesine dahil edilmiştir.[7]
2020 yılında Emircan mahallesinde yürütülen inşaat ve restorasyon çalışmaları sırasında Nizameddin Camii de restore edilmiştir.[8][9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Azərbaycan Respublikası Məscidlərinin Ensiklopediyası (PDF). Baku: Beynəlxalq Əlhuda. 2001. s. 120. 23 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Cəbiyeva, Təranə (22 Kasım 2009). "XIV əsrin yadigarı Əmirhac türbəsi dağılmaq üzrədir". anl.az. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023.
- ^ Aşurbəyli, Sara (1992). История города Баку: период средневековья (Rusça). Baku: Azərnəşr. s. 126. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023.
- ^ "Əmircan qəsəbəsinin ən qədim tarixi abidələrindən olan Nizaməddin məscidi | Bakuplus.az". web.archive.org. 20 Mart 2023. Archived from the original on 20 Mart 2023. Erişim tarihi: 3 Kasım 2023.
- ^ Nemətova, Məşədixanım (1956). Мечеть Низамеддина (Rusça). Bakı: Искусство Азербайджана.
- ^ Arif Yunusov (2004). Ислам в Азербайджане (PDF). Baku: Zaman. s. 78. 5 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Aralık 2022.
- ^ "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust Tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir" (PDF) (Azerice). mct.gov.az. 2 Ağustos 2001. 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2023.
- ^ "Əmircanda məscidlər restavrasiya olunacaq". 525.az. 2 Eylül 2020. 4 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2023.
- ^ "Nizaməddin məscidi təmirdən sonra- FOTOLAR". Azərbaycanın xəbər saytı - NEWS24.AZ (Azerice). 4 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2023.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ""Bakü'de bodrumunda cesetler bulunan bir cami: "Oradan korkunç sesler geliyor..." - REPORTAJ". Lent.az (Azerice). Erişim tarihi: 5 Nisan 2025.
- ""Bodrumunda insan kemikleri bulunan Nizameddin Camii kontrol altına alındı."". Apa.az (Azerice). Erişim tarihi: 5 Nisan 2025.
- Bakü’de 7 asra tanıklık eden anıt – Emircan’daki kadim Nizameddin Camii. /AzTV
- Əmircan - Camiilerin Tarihi (Belgesel Film) / Fuad Ahundov