Notitiae Episcopatuum

Notitiae Episcopatuum (Tekil: Notitia Episcopatuum), Roma'nın doğusunda kalan Hristiyan kentlerin ve kiliselerin görevlileri hakkında bilgi ve hiyerarşik sıralamasını veren resmî kilise belgeleridir. Rum Ortodoks Patrikhanesi'nin etkin olduğu bölgelerde kayıt altına alınan Notitiae Episcopatuum günümüzde din tarihçileri açısından önemli kaynaklar arasında bulunmaktadır.

Roma Kilisesi'nde (çoğunlukla Latin Ritüeli'ne bağlı Roma "Batı Patrikhanesi"), Başpiskoposlar ve Piskoposlar, kutsanma kıdemlerine göre, Afrika'da ise yaşlarına göre sınıflandırılıyordu. Ancak Doğu patrikhanelerinde, her piskoposun hiyerarşik rütbesi, işgal ettiği makam tarafından belirlenirdi.

Buna göre, İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi'nde ilk Metropolit, en uzun süre kutsanmış olan değil, Kayseri Makamı'nın (See of Caesarea) görevdeki piskoposu idi; ikinci ise Efes Başpiskoposu ve bu şekilde devam ederdi. Her bir kilise eyaletinde, her bir Suffragan (bağlı piskoposluk) makamının rütbesi bu şekilde belirlenir ve liste daha sonra değiştirilmedikçe sabit kalırdı.

Hiyerarşik düzen, her şeyden önce Patriği içerirdi; ardından "daha büyük Metropolitler" gelirdi, yani bağlı piskoposluklara sahip başpiskoposlukları olanlar; sonra bağlı piskoposlukları olmayan ve doğrudan Patriğe bağlı olan "Otosefal Metropolitler"; sonra işlevsel olarak otosefal metropolitlerden farklı olmasalar da, makamları hiyerarşik olarak onlardan daha düşük olan ve aynı zamanda doğrudan Patriğe bağlı olan diğer Başpiskoposlar; ardından "basit", yani muaf piskoposlar (ne Başpiskopos ne de bağlı piskopos); ve son olarak da bir (Büyük) Metropolit Başpiskoposluğa bağlı olan bağlı piskoposlar gelirdi.

Bu çok eski düzenin kim tarafından kurulduğu bilinmemektedir, ancak başlangıçta metropolitlik makamları ve basit muaf piskoposlukların, ilgili kuruluş tarihlerine göre sınıflandırıldığı, bu düzenin daha sonra siyasi ve dini mülahazalarla değiştirildiği muhtemeldir.

Kilise tarafından sağlanan temel belgeler şunlardır:

Konstantinopolis Patrikhanesi

• Sözde-Epiphanius'un Ektesis'i: Erken dönem bir Piskoposluk Listesi'nin (Notitia Episcopatuum) 7. yüzyıl revizyonudur (muhtemelen I. Justinianus döneminde Patrik Epiphanius tarafından oluşturulmuştur). İmparator I. Herakleios (610-641) ve halefleri döneminde derlenmiş ve düzeltilmiştir.
• 9. yüzyılın ilk yıllarına ait bir Notitia: Öncekinden çok az farklılık gösterir.
• Ermeni Basileios'un Notitia'sı: 820 ile 842 yılları arasında hazırlanmıştır.
• VI. Leon ve Patrik Nikolaos Mistikos tarafından 901 ile 907 yılları arasında derlenen Notitia: 7. yüzyılda kurulan ve o zamandan beri İlirya ve Güney İtalya'nın kilise eyaletlerinin Bizans Patrikhanesi'ne dahil edilmesiyle bozulan hiyerarşik düzeni değiştirmiştir.
• Konstantin Porphyrogennetos (yaklaşık 940), I. İoannis Çimiskes (yaklaşık 980), I. Aleksios Komnenos (yaklaşık 1084), Nilus Doxapatris (1143), Manuil Komnenos (yaklaşık 1170), İsaakios Angelos (12. yüzyıl sonu), VIII. Mihail Palaiologos (yaklaşık 1270), II. Andronikos Palaiologos (yaklaşık 1299) ve III. Andronikos Palaiologos'un (yaklaşık 1330) Piskoposluk Listeleri (Notitiae Episcopatuum).

Tüm bu Piskoposluk Listeleri şu eserlerde yayımlanmıştır:

• Gustav Parthey, Hieroclis Synecdemus (Berlin, 1866).
• Heinrich Gelzer, Georgii Cyprii Descriptio orbis romani (Leipzig, 1890).
• Heinrich Gelzer, Index lectionum Ienae (Jena, 1892).
• Heinrich Gelzer, Ungedruckte und ungenügend veröffentlichte Texte der Notitiae episcopatuum (Münih, 1900).

Daha sonraki çalışmalar, VI. Leo'nun Notitia'sının sadece az çok değiştirilmiş kopyalarıdır ve bu nedenle, bölgedeki İslam istilalarıyla derinden değişen gerçek durumu yansıtmamaktadır. Konstantinopolis'in 1453'te Türkler tarafından ele geçirilmesinden sonra, gerçek durumu tasvir eden başka bir Notitia yazılmıştır (Gelzer, Ungedruckte Texte der Notitiae episcopatuum 613–37), ve o zamandan beri yazılan hemen hemen tüm listeler buna dayanmaktadır. Günümüzde Yunanlılar bu belgeler için Syntagmation terimini kullanmaktadırlar.

Antakya Patrikhanesi

Antakya Kilisesi için bilinen tek Notitia Episcopatuum (Piskoposluk Listesi), altıncı yüzyılda Patrik Anastasius tarafından hazırlanmıştır. (Bkz. Vailhé, Échos d'Orient, X, sayfa 90–101, 139–145, 363–8).

Kudüs ve İskenderiye Patrikhaneleri

Kudüs Rum Ortodoks Patrikhanesi'nin veya İskenderiye Patrikhanesi'nin doğrudan bir "Notitia Episcopatuum" belgesi bulunmamaktadır. Ancak, ikincisi (İskenderiye için), Heinrich Gelzer'in eksikliği gidermeye yardımcı olabilecek belgeler topladığı bilinmektedir (Byzantische Zeitschrift, II, 23–40). De Rougé (Géographie ancienne de la Basse-Egypte, Paris, 1891, 151–61) ise henüz incelenmemiş bir Kıpti belge yayımlamıştır.

Diğer Kiliseler

• Bulgar Ortodoks Kilisesi için Gelzer'in çalışmaları mevcuttur (Byzantische Zeitschrift, II, 40–66 ve Der Patriarchat von Achrida, Leipzig, 1902).
• Kıbrıs Ortodoks Kilisesi
• Sırp Ortodoks Kilisesi
• Rus Ortodoks Kilisesi
• Gürcü Ortodoks Kilisesi

Yayınlar

• Parthey, Gustav, (Ed.) (1866). Hieroclis Synecdemus et notitiae Graecae episcopatuum: Accedunt Nili Doxapatrii notitia patriarchatuum et locorum nomina immutata. Berolini: In aedibus Friderici Nicolai. 
• Gelzer, Heinrich, (Ed.) (1900). Ungedruckte und ungenügend veröffentlichte Texte der Notitiae episcopatuum. München: Akademie der Wissenschaften. 
• Darrouzès, Jean, (Ed.) (1981). Notitiae Episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae. Paris: Institut français d'études byzantines. 

Bibliyografya

• Komatina, Predrag (2013). "Date of the Composition of the Notitiae Episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae nos. 4, 5 and 6" (PDF). Зборник радова Византолошког института. 50 (1): 195-214. 
• Ostrogorsky, George (1959). "Byzantine Cities in the Early Middle Ages". Dumbarton Oaks Papers. 13: 45-66. doi:10.2307/1291128. JSTOR 1291128. 

Dış bağlantılar

•  Bu madde şu anda kamu malı olan yayından metin içerir:  Vailhé, Siméon (1911). "Notitiae Episcopatuum". Herbermann, Charles (Ed.). Katolik Ansiklopedi (İngilizce). 11. New York: Robert Appleton Company. 
• Catholic Encyclopedia "Notitiae Episcopatuum" at New Advent
• English version of the Notitia of Pseudo-Epiphanius with most cities geolocated, by John Brady Kiesling for ToposText