Organ veya doku ticareti

Organ veya doku ticareti, pek çok ülkenin kanunları ve uluslararası hukuk çerçevesinde tanımlanmış bir suçtur. Para kazanmak amacıyla organlarını satan insanlar, bu satışa aracılık edenler ve bu organı satın alanların tamamı bu suç kapsamında birer suçludur.

Zorunluluk hali

Kanunlar genel olarak bu suç kapsamında organını satan, satın alan ve satılmasına aracılık eden olarak üç tür suçlu tanımlamaktadır. Bunlardan satan kişi eğer bir sebepten kendine ait organları satıyorsa veya satın alan kişi kendisi ya da bir yakının ölümcül bir durumu sebebiyle bu suçu işliyorsa bir zorunluluk halinden bahsedilebilir. Türkiye'deki ceza kanunu, ekonomik ve sosyal bir zorunluluk hali sebebiyle organını satan kişinin cezasında indirim yapılabileceğini ve hatta durumun ağırlığına göre ceza vermekten vazgeçilebileceğini düzenlemektedir.

Zorunluluk halinin kötüye kullanılması

Zorunluluk halinin cezada indirim yapılmasına sebebiyet verecek olması, hukukçuları bu durumun kötüye kullanılabileceği ve suçluyu teşvik edebileceği konusunda endişelendirmiştir. Bu kapsamda da yüksek mahkemeler ancak çok uç durumlarda ceza verilmesinden vazgeçilebilmesi gerektiği konusunda kararlar vermektedir. Ayrıca ceza verilmesinden vazgeçilebilmesi için suçlunun yakalanmadan önce teslim olması, pişman olmuş olması ve diğer suçluların yakalanmasını kolaylaştırması gibi etkenler olması gerekmektedir.

Ayrıca ceza kanunu, hem ekonomik, hem de sosyal bir zorunluluk halinden bahsetmektedir. Yani bir kişinin para ihtiyacı olması, organlarını satması için onu cezasız bırakabilecek bir neden olamaz.

Legal organ ve doku transferi

Ülkeler kendi kanunları çerçevesinde organ ve dokuların transfer edilmeleri konusunda gereken düzenlemeleri yapmaktadır. Örneğin Türkiye'de, "üstün amaç" kriterleri doğduğunda, yani rızalı ve reşit bir insandan bir organın alınması başka bir insanın sağlığına kavuşması amacıyla yapılıyorsa kanunlara uygundur. Ölü birinden organ alınması durumunda ise, kişi ölümünden önce açık bir rıza metnini doldurmuş, beyin ölümü gerçekleştiği doktorlar tarafından saptanmış ise organları alınabilir. Kişinin kimliğinin belirlenememesi ve kimsesinin bulunmaması durumunda ise bu kişinin organları da kullanılabilir. Lakin bu aşamalardan hiçbiri, ticari bir gelir elde etmek amacıyla yapılamaz.