Osmanlı Türklerinde İlim
| Yazar | Adnan Adıvar |
|---|---|
| Ülke | Türkiye |
| Dil | Türkçe |
| Tür | Bilimsel kitap |
| Yayım | 1939 |
| Yayımcı | Maarif Vekilliği Neşriyat Müdürlüğü |
Osmanlı Türklerinde İlim (La Science chez les Turc), Adnan Adıvar'ın Fransızca yazdığı 1939 tarihli bilim tarihi kitabıdır.
14. yüzyılın başından 18. yüzyılın sonuna kadar olan süre içinde Türkiye’de bilimin durumunu, matematik, astronomi, coğrafya, kimya ve tıp konusunda eser vermiş âlimler ve eserlerini inceleyerek değerlendiren, Batı'daki durum ile kıyaslayan bir derleme çalışmasıdır. Cumhuriyet dönemi bilim tarihi yazıcılığının ilk örneği kabul edilir.[1]
Adıvar Fransa'da iken yazıp yayımladığı eseri, Türkiye'ye dönüşünden sonra Maarif Vekaleti'nin talebi ile genişletip düzelterek Türkçeye çevirmiş ve eser 1943'te Maarif Vekilliği Matbaası'nda basılmıştır.[1][2]
Fransızca ve Türkçe baskıya ait iki önsöz, sekiz bölüm ve sonsöz ile kitap-şahıs isimlerini içeren iki dizinden oluşur.[1] İlk bölümü "XIV. ve XV. Yüzyıllarda Osmanlı Coğrafyasında İlim", son bölümü "XIX. Yüzyıl ve Yenileşme Hareketleri" başlığını taşır. Eserde, Osmanlı Sultanı Orhan Bey zamanında açılan İznik Medresesi’nin kuruluş tarihi Osmanlılarda ilmin başlangıç noktası olarak kabul edilmiştir. Ağırlıklı olarak Osmanlı'da 14 yüzyıldan 19. yüzyıla kadar bilimsel gelişmeler ele alınırken "ilim" kavramı ve medreselerin gelişimi incelenmiştir. Yer yer Şarkiyatçı yorumlara karşı tezler savunulurken özeleştiriler de bulunmaktadır. Çalışmanın başlıca kaynakları Paris ve Londra kütüphanelerindeki el yazmaları ve Avrupalı yazarların Osmanlı dünyası hakkındaki eserleridir.[3]
Osmanlı Türklerinde İlim, yayılandığı zaman Türkiye'de büyük ilgi ile karşılanmış, pek çok olumlu eleştiri almıştı.[4] Zaman içinde Niyazi Berkes, Hilmi Ziya Ülken, Mehmet Fuad Köprülü, Rıza Tevfik Bölükbaşı gibi birçok müellif eseri ele alıp kritiğini yapmıştır.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Arslan, İshak (2004). "Cumhuriyet Dönemi Bilim Tarihi Yazıcılığının İlk Örneği: Abdülhak Adnan Adıvar ve "Osmanlı Türklerinde İlim"". Türkiye Araştırrmaları Literatür Dergisi. 22 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2022.
- ^ Şiban, Halim Sabit. "Osmanlı Türklerinde İlim" (PDF). 22 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Temmuz 2022.
- ^ Günergun, Feza (2006). "Adnan Adıvar'ın Biim Tariihi Çalışmaları: Osmanlı Türklerinde İlim'den Önce ve Sonra". Osmanlı Bilimi Araştırmaları. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Yıldırım, Nuran (2007). "Osmanlı Türklerinde İlim Üzerinden O. Şevki Uludağ - Fuat Köprülü Tartışması". Osmanlı Bilimi Araştırmaları. 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Ada, Turhan. Adnan Adıvar:Hayatı ve Kişiliği (2010 bas.). Kültür Aş. s. 354-59.