Pastör etkisi
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Aralık 2015) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Pastör (Pasteur) etkisi, oksijenin fermantasyon olayı üzerine olan inhibitör etkisidir.
Keşif
[değiştir | kaynağı değiştir]Etki, 1857 yılında Louis Pasteur tarafından, et suyundaki mayaların bol oksijenli ortamda (havalandırılmış ortam) meydana getirdikleri fermantasyon olayında görülen azalma ile keşfedilmiştir. Beklenenin aksine maya hücreleri büyümüş, fermantasyon sonucu üretilen enerji azalmıştır.
Açıklama
[değiştir | kaynağı değiştir]Etki şu şekilde açıklanabilir: Maya hücreleri enerji üretmek için 'seçmeli anaerobik' canlılar gibi 2 metabolik yol kullanır. Eğer ortamda oksijen konsantrasyonu düşükse, glikolizis gerçekleşir ancak üretilen piruvat etanol ve karbondioksite kadar parçalanır. Bu yol sonucu glikoz başına net 2 ATP elde edilir. Yani enerji verimi düşüktür. Oksijen konsantrasyonu arttığında ise, piruvat asetil-coA'ya bağlanır ve böylece de okzaloasetik asitle birleşip sitrik asit döngüsü'ne (Krebs döngüsü) katılabilir. Bu döngüden 32 ATP elde edilir. Bunun anlamı, glikolizden elde edilen enerji miktarının, sitrik asit döngüsünde elde edilen miktara oluşabilmesi için 16 kez tekrarlanması gerektiğidir.
Anaerobik koşullar altında glukoz metabolizması hızlanır ancak eldelenen ATP miktarı azalır. Aerobik koşullar açığa çıktığında ise sitrik asit ve ATP üretimi artar, glikolizisin oranı ise düşer. Çünkü üretilen ATP ve sitrik asit fosfofruktokinaz-1 üzerine allosterik inhibitör gibi etki gösterir. Fosfofruktokinaz-1 glikoliz işleminin 3. enzimidir. Bununla birlikte, fermantasyonun oksijen tarafından inhibe edilmesinin, yalnızca glikoz konsantrasyonu düşük (<2 g/L) ve diğer yapı maddelerinin (özellikle nitrojen) sınırlı olduğu durumlarda gerçekleştiği de, Pasteur etkisi ile ilgili bahsedilmesi gereken noktalardandır.