Patlayıcı madde
Patlayıcı madde, hararet veya şok tesiri ile kimyasal değişikliğe uğrayan, yüksek derecede ısı, çok hacimde gaz meydana getiren, katı, sıvı veya gaz hâlindeki kimyasal maddelerdir.[1]
Kuvvetli patlayıcıların pek çoğu, kapalı bir sistemde olmadıkları veya bir şok tesirine maruz kalmayıp tutuşturuldukları zaman patlamak yerine sadece yanarlar.
Patlayıcı maddeler, kararsız hâldeki kimyasal madde veya madde karışımları olup, darbe veya kıvılcım gibi bir etkiye maruz kalması sonucu kendi kendine ilerleyen son derece hızlı kimyasal reaksiyonlarla kararlı bileşiklere dönüşürken yüksek ısı, ses, darbe etkisi ve gazlar ortaya çıkarırlar. Yanma süresi çok hızlı olduğundan yanma için gerekli oksijen havadan sağlanamaz. Bu nedenle patlayıcı madde yapısında oksitleyiciler bulunması gerekir.
RDX, Aseton peroksit, Nitrogliserin, Gümüş fülminat, Cıva(II) fülminat, Nitroselüloz, Pikrik asit gibi patlayıcı maddeler şoka maruz kaldığında patlayabilir. Depolanması, saklanması ve taşınması risk taşır. Özellikle Cıva(II) Fülminat kendi ağırlığında bile patlayabilir. TNT, ANFO, Dinamit, C-4, Karabarut, Dumansız barut vb. gibi patlayıcılar depolanması en kolay patlayıcılar arasındadır. Amonyum Nitrat, Potasyum klorat gibi oksitleyici bileşikler tek başına patlayıcı değildir ancak bazı maddelerle homojen veya heterojen hâline getirilmesiyle güçlü patlayıcı madde hâline dönüşür. Örneğin bir tür patlayıcı olan ANFO'nun yapımında kullanılan Fuel oil yanıcı, Amonyum nitrat ise yanıcı olmayan maddedir. Bu iki karışım bir araya geldiğinde Amonyum Nitrat, Fuel Oil'de oksitleyici rol oynar. C-4 patlayıcı şoka karşı çok hassas olan Aseton Peroksit ve RDX karışımlarından oluşur. Ancak özel işlemlerden geçen C-4 aleve maruz kaldığında (fünye ile şok uygulanmadığı sürece) sadece yanar. Kara Barut ve Dumansız Barut itici yakıttır ve bu ikisi kapalı alan içinde şoka maruz kalmadığı takdirde patlamak yerine sadece yanar.
Patlayıcı maddeler hem zarar vermek veya savunma amaçlı kullanılırken hem de faydalı amaçlı da kullanılabilmektedir.
Dinamit yapımında kullanılan nitrogliserin tıpta anjina pektoris ve kronik kalp yetmezliği gibi kalp koşullarını tedavi etmek için güçlü bir vazodilatör (vasküler sistemin genişlemesi) olarak, pikrik asit ile nitroselüloz boyar madde üretiminde, pikrik asit aynı zamanda tıpta antiseptik ve yanık tedavilerinde, nitroselüloz vernik ve boya yapımında, inşaat alanlarında ve hafriyat çalışmalarında dinamit yerine tercih edilen ANFO'nun yapımında kullanılan amonyum nitrat tarım alanında gübreleme amaçlı, potasyum nitrat hem gübreleme hem de gıda sektöründe gıda koruyucusu olarak, çay şekeri (sakkaroz) roket yakıtlarının yapımında kullanılır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir] | Malzeme ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "PATLAYICI VE YÜKSEK PATLAYICI MADDELERİN ÖZELLİKLERİ, SINIFLANDIRILMASI VE PATLAMA ETKİLERİ" (PDF). E.NİLGÜN EKERMEN MKEK ŞUBE MÜDÜRÜ. Kimya Mühendisleri Odası. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Temmuz 2020.
