Patoz

Patoz, tahılı döven, tohumları sap ve kabuğundan ayıran, tarım aletidir. Pek çok dilde "Harman makinesi" kavramı ile karşılansa da Türkçedeki yaygın adı Patoz veya Patos biçimindedir. Ayrıca "Sapdöver" olarak da bilinmektedir.

Etimoloji

Fransızca "Batteuse" (Batöz olarak okunur) sözcüğünün Türkçede halk ağzındaki söyleyiş kolaylığına uygun gelen dönüşümü ile ortaya çıkmıştır.^[1]

Tarihçe

Tohumları düşürmek için bitkiyi döverek, kaba yemleri, kültür yem bitkilerinin sav ve dallarını öğütmede veya fındıkların dış kabuklarını ayırmada kullanılan bir tarım makinesidir.^[2] İskoçyalı makine mühendisi Andrew Meikle tarafından icat edilmiştir.

Bu tür makineler icat edilmeden önce, harman el ile dövülerek yapılıyordu. Böylesine yorucu ve vakit alan el harmanı 18. Yüzyıl tarımının birinci çeyreğine kadar sürdü.^[3] Bu süreçteki makineleşme tarımdaki iş gücünden azımsanamayacak miktardaki ağır işi ortadan kaldırdı. İlk harman makinesi yaklaşık olarak 1786 yılında İskoç mühendis Andrew Meikle tarafından icat edildi ve sonrasında bu tür makinelerin benimsenmesi tarımdaki makineleşmenin ilk örneklerini oluşturdu. 19. Yüzyıl boyunca, sapdöğerler, mekanik orakçılar ve biçerbağlarlar gitgide yaygınlaştı ve tahıl üretimini daha az zahmetli hale getirdiler.

Ayrı ayrı bulunan biçerbağlarlar ve harman makinelerinin yeri bu aletlerin bütün işlevlerini birleştiren biçerdöver isimli makineler tarafından büyük oranda alındı. Ancak basit makineler, uygun teknoloji olarak, gelişmekte olan ve gelişmiş ülkelerdeki kendi kendine yetmeye çalışan düşük sermayeli küçük çiftliklerde varlığını sürdürdü. Örneğin, pedallı harman makineleri düşük maliyetli seçeneklerdir ve bazı Amiş tarikatları atlı biçerbağlarları ve eski tip harman makinelerini kullanırlar.

Türleri

"Savurmalı" ve "Savurmasız" olmak üzere iki türü bulunur. Türkiye'de "Kara Patoz" olarak da bilinen savurma sistemi olmayanların günümüzde üretimi yoktur.

Çalıştırılması

Traktör kuyruk milinden şaftlı olarak çalıştırılabilirler.
Traktör kasnağından kayışla çalıştırılabilirler.

Kaynakça

Anonim, Savurmalı Sapdöver Tanıtma ve Kullanma Kataloğu, Türkiye Zirai Donatım A.Ş., 12s, Ankara.
Kasap, E.; Engürülü, B.; Çiftçi, Ö.; Kılınç, S.; Gölbaşı, M.; Başaran, H.; Akkurt, M, 1998; Tarım Alet ve Makineleri, DAGMEM, Ankara

Dipnotlar

^ Cirad, L'Institut de recherches agronomiques tropicales et des cultures vivrières 1960-1984. Cilt:2, 2003, 221 (ISBN 2-87614-535-9, lire en ligne [archive]), Sayfa:95 (Fransızca)
^ "Patoz Üretimi Sanayimizdeki Yeri Nedir?". 6 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2016.
^ Clark, Gregory (2007). A Farewell to Alms: A Brief Economic History of the World. Princeton University Press. s. 286. ISBN 978-0-691-12135-2.