Post hoc ergo propter hoc
Post hoc ergo propter hoc veya kısaca post hoc bir safsata çeşididir. Bu Latince ifade Türkçeye "bundan sonra, demek ki bundan dolayı" şeklinde çevrilebilir. Post hoc safsatası "peşpeşe gerçekleşen iki olaydan daha önce gelen daha sonra gelenin sebebi olmak zorundadır" şeklinde geçersiz bir akıl yürütmeye dayanır.
Post hoc kaçınılması son derece zor bir safsata türüdür çünkü insan beyni birbirini izleyen olaylar arasında sebep-sonuç ilişkisi kurma yönünde güçlü bir eğilim sergiler. Buradaki sorun, sebep-sonuç ilişkisi kurulurken sadece ve sadece olayların sırasına bakılması, diğer tüm faktörlerin göz ardı edilmesidir. Birbirini izleyen iki olay arasında hiçbir ilişki bulunmayabileceği gibi, bu iki olay bambaşka bir üçüncü olaydan kaynaklanmış da olabilir.
Yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Post hoc safsatası şu şekilde ifade edilebilir:
- A oldu, daha sonra B oldu.
- Demek ki, B'nin sebebi A idi.
B'nin olumsuz bir olay olduğu durumlarda, bu yapı A'yı önlersek B'yi de önleyebiliriz şeklinde de ifade edilebilir.
Örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]Şimşek çaktıktan 4 saniye sonra gökgürültüsü duyuldu. Demek ki gökgürültüsünün sebebi şimşekti.
Yağmur ormanlarında gece yürüyüşe çıkanlar sıtmaya yakalanıyor, demek ki sıtmanın sebebi serin gece havası.