Posta
Posta, bir yere gelen veya bir yere gönderilen mektup, kargo, zarf, paket, dosya vb. emanetlerin tümüdür. Bu emanetleri toplayan ve dağıtım işlemini yapan kuruluş ve bu kuruluşun bulunduğu yer için kullanılan isimdir.[1] Türkiye'de bu işlemlerin yıllarca PTT tarafından yapılmasına karşın, daha sonra yapılan yasal düzenlemelerle birlikte yerel ve uluslararası şirketler bu konuda çalışmaktadırlar.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Persler
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk gerçek posta işlemleri Persler tarafından geliştirilmiştir. Pers Kralı Büyük Kiros (MÖ 550) ve onun halefi Darius dönemlerinde posta sistemine rastlanmıştır. Diğer kaynaklar Asurlular döneminde bunun gerçekleştiğini söyleselerde Hammurabi döneminde yapılan posta sistemi olmaktan çok mektupların ve belgelerin biriktiği bir vergi dairesidir. Persler ise posta istasyonları vasıtasıyla çalışan etkin ve hızlı bir sistem kurmuşlardı. Postacı atıyla gider ve bu istasyonlarda atını daha taze olanla değiştirir ve böylece hizmet daha hızlı ilerlerdi. Herodotos eserinde bu sistemin nasıl çalıştığını şöyle anlatıyor: "Bir günlük seyahat mesafesi kadar yol boyunca atların ve adamların olduğu merkezler vardı bu kişiler yağmur, kar, sıcak, karanlık demeksizin postaları en hızlı şekilde ulaştırmak için orada sürekli bulunurlardı."
Hindistan
[değiştir | kaynağı değiştir]Ekonomik gelişme ve siyasi istikrarın yüksek olduğu Mauryan İmparatorluğu (MÖ 322 - 185) gelişmiş bir sivil posta teşkilatı altyapısı kurmuştu. Hintler konaklama evleri ve posta arabalarının kullanıldığı bu sistemle uzak akrabalarıyla iletişime geçebiliyorlar, yöneticiler buyrukarını ve yasaları ülkenin uzak yerlerine ulaştırıyorlardı.
Çin
[değiştir | kaynağı değiştir]Çinde posta sistemi Han Hanedanlığı döneminden beri vardı fakat 13. yüzyılda Cengiz Han'ın oğlu ve halefi Ögeday Han zamanında tüm Çin'i kapsayan dünyanın ilk gelişmiş posta teşkilatı kuruldu.
Moğollar
[değiştir | kaynağı değiştir]Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu Cengiz Han'ın Örtö adını verdiği gelişmiş bir posta sistemi vardı. Bu sistem Kubilay Han zamanında tüm Çin'i kapsayacak biçimde oluşturulmuştu. Örtö sadece posta dağıtım yeri değil aynı zamanda askerlik şubesi, dış ilişkier merkezi gibi görevleride yürütüyordu. Yerli ve yabancı tüccarlara yollarda rehberlik hizmeti veriliyordu. Kubilay Han'ın yönetiminin son yıllarında sadece Çin genelinde; 50,000 at, 1400 öküz, 6700 katır, 400 at arabası, 6000 sandal, 1150 koyun ve 200den fazla köpek posta istasyonlarında hizmete tahsis edilmişti.[2]
Roma İmparatorluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]Roma'da ilk posta sistemi Augustus Ceasar döneminde kuruldu. İki tür olan posta teşkilatında kraliyet postası hızlı atlarla çekilen ve aydınlatmalı araçlarla yapılırken, öküzlerin çektiği kağnılarla yapılan posta işleride diğer hükûmet görevlilerince kullanılıyordu. Roma'da henüz sivil posta teşkilatı yoktu ve posta devlet haberleşmesi için kullanılıyordu.
İslam Devleti
[değiştir | kaynağı değiştir]İslam Devleti'nde, Emevîler devrinde İran ve Bizans'ı örnek alarak sistemli bir posta teşkilâtı kuran ilk halife Muaviye'dir. Devlet hazinesinden bu iş için 4 milyon dirhem ayrılmıştı. Raşid halifeler devrinde berid teşkilâtının görevi halifelerin emirlerini vali ve amillere, onlardan gelen haberleri de halifelere ulaştırmaktan ibaretken Muaviye zamanında bu teşkilâta istihbarat görevi de verildi. Abdülmelik bin Mervan bu gelişmeyi devam ettirerek istenen şekle ulaştırdı. Buna göre posta amiri olan sahib-i berîd edindiği bilgileri anında halifeye arz etmekle mükellef tutuldu. Son Emevi Halifesi II. Mervan döneminde posta hizmetleri çıkan karışıklıklar sebebiyle kesintiye uğradı.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Posta Ne Demek? TDK'ya Göre Posta Sözlük Anlamı Nedir?". Sabah. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2023.
- ^ Mote, Frederick W.; John K. Fairbank (1998). The Cambridge History of China. Cambridge University Press
- ^ Diyanet İslam Ansiklopedisi, Berid maddesi, İstanbul, 1996, cilt 5.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Posta Kodu 31 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Posta Kodu Ne? - Pratik Posta Kodu Fihristi 29 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]| Posta tarihi |  | |
|---|---|---|
| Bileşenler | ||
| Teslimat | ||
| Personel | ||
| İşleme | ||
| Kurumlar ve sistemler | ||
| İlgili | ||
| Posta pulu basanlar | ||
 | İletişim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
