Eski Prusyalı dili
| Eski Prusyalı dili | |
|---|---|
| Prusça | |
| Bölge | Baltık bölgesi |
| Etnisite | Eski Prusyalılar |
| Ölü dil | Erken 18. yüzyıle18 |
| Dil ailesi | Hint-Avrupa dil ailesi
|
| Yazı sistemi | Latin |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | prg |
 | |
Eski Prusyalı dili, Prusya bölgesinde yaşamış Baltık halkı olan Eski Prusyalılar tarafından konuşulmuş nesli tükenmiş bir Baltık dilidir. Alman lehçeleri olan Aşağı Prusya ve Yukarı Prusya ile daha sonra kurulmuş Alman devleti "Prusya" ile karıştırılmaması için dile Eski Prusyalı dili denmektedir. 13. yüzyılda Latin alfabesi ile ilk defa yazılmaya başlanan dilden az miktarda edebi eser günümüze ulaşmıştır.
Diğer dillerle ilişkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Eski Prusyalı dili, soyu tükenmiş diğer Batı Baltık dilleriyle (Kurlandiyalı, Galindiyalı[1] ve Sudovyalı dilleri) yakından ilişkiliydi. Litvanyalı ve Letonca gibi Doğu Baltık dilleriyle de ilgili olan dil, daha uzaktan Slavca ile de ilgilidir.
Almanya, Polonya,[2][3] Litvanya, Fransa, İskoçya,[4] İngiltere,[5] ve Avusturya'dan pek çok göçmen Protestan Reformu sırasında ve sonrasında Prusya'ya sığındılar. Bu göçmen dillerin, özellikle Almancanın, Prusyalılar tarafından benimsenmesi, bölgede Eski Prusçanın kullanımında yavaş bir düşüşe neden oldu. Zaten düşüşte olan dilin 18. yüzyıl başlarında Doğu Prusya'da gerçekleşmiş kıtlık ve veba salgınları sonucunda ortadan kalktığı düşünülmektedir.[6] Doğu Prusya'da konuşulmuş Aşağı Almanca lehçesi bir dizi Eski Prusça kökenli kelimeyi barındırır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Tarasov I. Göç Dönemindeki Baltlar. Pi Galinyalılar, s. 100-108". 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2019.
- ^ H. Wickham Steed, vd Avusturya-Macaristan ve Polonya Kısa Tarihi. Historicaltextarchive.com 30 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Ccel.org 16 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Polonya'da Hristiyanlık
- ^ "Scots in Eastern and Western Prussia, Part III – Documents (3)". 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2007.
- ^ "Elbing" (PDF). 30 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2007.
- ^ "Donelaitis Kaynağı, Litvanya" (PDF). 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2007.
Okuma listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]- Georg Heinrich Ferdinand Nesselmann, Forschungen auf dem gebiete der preussischen sprache, Königsberg, 1871.
- G. H. F. Nesselmann 19 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Thesaurus linguae Prussicae, Berlin, 1873.
- E. Berneker, Die preussische Sprache, Strassburg, 1896.
- R. Trautmann, Die altpreussischen Sprachdenkmäler, Göttingen, 1910.
- Wijk, Nicolaas van, Altpreussiche Studien: Beiträge zur baltischen und zur vergleichenden indogermanischen Grammatik, Haag, 1918.
- G. Gerullis, Die altpreussischen Ortsnamen, Berlin-Leipzig, 1922.
- G. Gerullis, Georg: Zur Sprache der Sudauer-Jadwinger, in Festschrift A. Bezzenberger, Göttingen 1927
- R. Trautmann, Die altpreussischen Personnennamen, Göttingen, 1925.
- J. Endzelīns, Senprūšu valoda. – Gr. Darbu izlase, IV sēj., 2. daļa, Rīga, 1982. 9.-351. lpp.
- L. Kilian: Zu Herkunft und Sprache der Prußen Wörterbuch Deutsch–Prußisch, Bonn 1980
- J.S. Vater: Die Sprache der alten Preußen Wörterbuch Prußisch–Deutsch, Katechismus, Braunschweig 1821/Wiesbaden 1966
- J.S. Vater: Mithridates oder allgemeine Sprachenkunde mit dem Vater Unser als Sprachprobe, Berlin 1809
- V. Mažiulis, Prūsų kalbos paminklai, Vilnius, t. I 1966, t. II 1981.
- W. R. Schmalstieg, An Old Prussian Grammar, University Park and London, 1974.
- W. R. Schmalstieg, Studies in Old Prussian, University Park and London, 1976.
- V. Toporov, Prusskij jazyk: Slovar', A – L, Moskva, 1975–1990 (nebaigtas, not finished).
- V. Mažiulis 15 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Prūsų kalbos etimologijos žodynas, Vilnius, t. I-IV, 1988–1997.
- M. Biolik, Zuflüsse zur Ostsee zwischen unterer Weichsel und Pregel, Stuttgart, 1989.
- R. Przybytek, Ortsnamen baltischer Herkunft im südlichen Teil Ostpreussens, Stuttgart, 1993.
- M. Biolik, Die Namen der stehenden Gewässer im Zuflussgebiet des Pregel, Stuttgart, 1993.
- M. Biolik, Die Namen der fließenden Gewässer im Flussgebiet des Pregel, Stuttgart, 1996.
- G. Blažienė, Die baltischen Ortsnamen in Samland, Stuttgart, 2000.
- R. Przybytek, Hydronymia Europaea, Ortsnamen baltischer Herkunft im südlichen Teil Ostpreußens, Stuttgart 1993
- A. Kaukienė, Prūsų kalba, Klaipėda, 2002.
- V. Mažiulis, Prūsų kalbos istorinė gramatika, Vilnius, 2004.
- LEXICON BORVSSICVM VETVS. Concordantia et lexicon inversum. / Bibliotheca Klossiana I, Universitas Vytauti Magni, Kaunas, 2007.
- OLD PRUSSIAN WRITTEN MONUMENTS. Facsimile, Transliteration, Reconstruction, Comments. / Bibliotheca Klossiana II, Universitas Vytauti Magni / Lithuanians' World Center, Kaunas, 2007.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Eski Prusyalı dili Dilbilim Mirası Veritabanı (Eski Prusça Dilbilimsel 4 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sözlüğü (Litvanca) ve tam metinli korpus)
- Frederik Kortlandt: Elektronik metin baskıları 14 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Eski Prusça el yazması metinlerinin metinlerini içerir)
- M. Gimbutas Haritası Batı Baltlar-Prusyalılar
- Bir keşif Simon Grunau tarafından kelime 31 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Elbing Kelime 31 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
