Rape of Belgium
.jpg)
Rape of Belgium (Türkçe: Belçika'nın Tecavüzü), Birinci Dünya Savaşı sırasında Alman İmparatorluğu ordularının Belçika'yı işgali sırasında Belçikalı sivillere karşı, özellikle kitlesel katliamlar ve tehcir gibi işlediği sistematik savaş suçlarının geneline verilen isimdir. Belçika'nın tarafsızlığı Alman Konfederasyonununda imzaladığı (Prusya da Konfederasyonun bir parçasıydı) Londra Anlaşması (1839) ile garanti altına alınmıştı. Buna rağmen, Alman Schlieffen Planı, Alman ordularının Fransanın doğusunda yoğunlaşmış olan Fransız ordusunu arkadan kuşatmak için Belçika'nın üzerinden manevra yapmayı (yani Belçika'nın tarafsızlığının ihlalini) öngörüyordu. Dönemin Alman Şansölyesi Theobald von Bethmann Hollweg, 1839'da imzalanan anlaşmayı "sadece bir kağıt parçası" olarak nitelendirerek yok saydı[1].
Savaş boyunca Alman Ordusu, Belçikalı sivillere karşı kasıtlı olarak sivillerin mallarına zarar verme gibi sayısız sistematik savaş suçu işledi. Alman askerleri 6.000'den fazla sivilin katletti ve 17.700 sivilin ise tehcir, hapsetme ve mahkeme kararlarıyla idam etme gibi yöntemlerle ölümüne sebep oldu[2]. Ölüm Teli adı verilen ve ölümcül değerlerde yüksek elektrik akımına sahip teller ile Belçikalı sivillerin Hollanda'ya kaçmasını engelleyen Alman Ordusu, bu teller vasıtasıyla 3.000 sivilin daha ölümüne sebep oldu. 120.000 kişi ise tehcir yöntemiyle Almanya'ya gönderilerek zorla çalıştırıldı[3][4]. Alman Ordusu sadece 1914'te 25.000 haneyi ve çeşitli gruplara ait 817 binayı yok etti ve 1,5 miyona yakın Belçikalı (nüfusunun %20'si) işgalci Alman Ordularından kaçmak için ülkeyi terk etti[5].
Savaş suçları
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Dinant, Liège, Andenne ve Leuven'de savaş suçları daha önceden planlanarak işlendi.[5] Alman Ordusu Dinant'da yaşayan sivillerin en az Fransız askerleri kadar tehlikeli olduklarına kendilerini inandırmışlardı[6][7].
Sivillerin mağdur edilmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Alman birlikleri, özellikle doğu ve orta Belçika'da, Belçikalı gerillalardan çekindiği gerekçesiyle evleri kundakladı ve sivilleri katletti; Aarschot'ta 156 kişi, Andenne'de 211 kişi, Tamines'de 383 kişi, Dinant'da 674 kişi Alman Ordusu tarafından katledildi.[8] Alman Ordusu, Belçikalı sivilleri erkek, kadın veya çocuk ayırmaksızın ve sorumlu tutulmayacaklarmışçasına katletti.[9] Brabant bölgesinde rahibeler "kadın kılığına giren ajanlar" bahanesiyle çırılçıplak soyuldu[5]. Aarschot ve çevresinde 19 Ağustos'tan işgalden kurtarılma tarihi olan 9 Eylül'e kadar Alman askerleri Belçikalı kadınlara defalarca tecavüz etti. Tecavüz, en az katliam, kundaklama ve yağma kadar gözler önünde olmasa da yaygındı[5].
Leuven'in yağmalanması
[değiştir | kaynağı değiştir]25 Ağustos 1914'te Alman Ordusu Leuven'deki üniversite kütüphanesinde bulunan 230.000 kitap, 950 el yazması ve 800 incanabula'yı kasıtlı olarak yok etti. Alman askerleri sivil binalarını ateşe verdi ve sivilleri bulundukları yerde vurdu,[10] daha sonrasında 2.000 sivil yapının yok olmasına, 1.500'ü Almanyaya sınır dışı etmek suretiyle 10.000 sivilin yerlerinden edilmesine sebep oldu. Almanlar 1914'te büyük miktarlarda stratejik materyaller başta olmak üzere erzak ve modern endüstriyel aletler gibi birçok malı yağmaladı ve Almanya'ya gönderdi. Almanyanın bu eylemleri uluslararası çapta kınandı.[11] (Aynı zamanda Alman askerlerinin yağmanın keşmekeşinde birbirlerine dost ateşi açtığı da kaydedildi)[7].
Endüstriyel tahribat
[değiştir | kaynağı değiştir]Genelde yurtdışından temin edilen hammaddelerin savaş nedeniyle teslimatı sekteye uğrayınca firmalar çok sayıda işçiyi işten çıkardı.[12] İşsizlik büyük bir problem haline geldi ve halkın sivil enstitüler ve organizasyonlar tarafından desteklenen vakıflara daha çok muhtaç olmasına yol açtı. 650.000 kişi 1915 ila 1918 arasında işsiz kaldı.[13][14]
Alman otoriteleri ortaya çıkan işsizliği fırsat bilip Belçika'da bulunan fabrikaların üretim aletlerini yağmaladı ve birçoğu eritilmiş halde ya da olduğu gibi Almanya'ya gönderildi. Belçika Alman İmparatorluk Genel Hükümeti (işgal hükumeti) aldığı kararlar ile savaştan sonra dahi Belçika ekonomisinin büyümesini önemli ölçüde sekteye uğratmıştır.[15]
Savaş sırasında propaganda
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihçi Nicoletta Gullace, Susan Kingsley Kent gibi diğer akademisyenlerin görüşlerine katılarak, İngiliz basınının Belçika işgalini — her ne kadar gerçek acılara yol açmış olsa da — son derece biçimlendirilmiş bir üslupla, sapıkça cinsel eylemler, dehşet verici sakatlamalar ve çocuklara yönelik rahatsız edici suçlara odaklanarak, çoğu kez doğruluğu şüpheli bir şekilde aktardığını belirtmiştir.[16] Dönemin Britanya'sında yaşanan olaylar vatansever yazarlar tarafından çoğu zaman propaganda aracı olarak kullanılmıştır. Örneğin, dönemin popüler yazarlarından William Le Queux, Alman Ordusunu "Karındeşen Jacklerden oluşan devasa bir çete" diyerek nitelendirmiştir ve bir dadının çıplak ve vücudu sakatlanmış biçimde darağacına gerilmesi, bebeklerin süngü ile katledilmesi, Alman askerleri tarafından tecavüze uğrayıp korkunç bir biçimde sakatlanan ve "ölmek üzere olan kadınların feryatları" (askerlerin, kurbanların ellerini ayaklarını ve göğüslerini kopardığı ithamında bulunarak) şeklinde yaşanan olayları bütün çıplaklığıyla tasvir etmiştir.[16]
Gullace, İngiliz propagandacıların savaşı, Avusturyalı arşidük ile eşinin Sırp milliyetçiler tarafından öldürülmesine odaklanan bir açıklamadan, tarafsız Belçika’nın işgali gibi ahlaken tartışmasız bir meseleye mümkün olduğunca hızlı bir şekilde kaydırmaya istekli olduklarını ileri sürer. Bu tezine destek olarak Lord Bryce'ın iki adet mektubuna atıfta bulunur. İlk mektupta şu ifadelerde bulunur "Sözde uygarlığımızda ölümcül derecede yanlış giden bir şeyler olmalı ki, bu Sırp davası yüzünden böylesine korkunç bir felaket bütün Avrupa’nın üzerine çökmüştür." Diğer mektubunda ise “Bu savaşta bize teselli veren tek şey, hepimizin davanın adaletine ve Belçika işgal edildikten sonra kılıca sarılmanın görevimiz olduğuna kesinlikle inanmış olmamızdır.” ifadelerinde bulunur.[16]
Alman Şansölyesinin meşhur "sadece bir kağıt parçası" lafı (1839'da imzalanan Londra Anlaşması'na atıfta bulunarak) aydın kesimin büyük çoğunluğunun bu savaşa destek vermesini sağladıysa da[16] alt sınıfta daha cılız bir tepkiyle karşılanmıştır. Örneğin İngiliz İşçi Partisi politikacısı Ramsay MacDonald "Halkımızı daha önce hiç bu kadar amaçsız bir dava uğruna canlarını feda etmeleri için silah altına almamıştık" sözlerini sarf etti. İngiliz askere alım subayları ise, insanları hukuki terimlerle savaşa ikna etme konusunda problemler yaşandıklarını belirttiler.[16]
Belçika'da Alman Ordusu ilerledikçe, İngiliz gazeteleri Alman Ordusunun işlediği suçlara yayınlarında yer vermeye başladılar. İngiliz basını, hem ‘nitelikli’ gazeteler hem de magazin/orta seviye gazeteler, Belçika'nın resmi raporlarının büyük kısmını oluşturan ‘çalıntı mal ve zorla alıkoyulan eşyaların sonu gelmeyen envanteri’ yerine Belçika'da yaşanan tecavüz ve vahşice sakatlamalara daha fazla ilgi gösterdi. Aydınların ‘sadece bir kağıt parçası’ söylemi, zaman içinde, ABD’de geniş kitlelere ulaşan Louis Raemaekers’ın çizimlerinde tasvir ettiği gibi Belçika’yı vahşete uğramış bir kadın olarak betimleyerek söyleme yeni unsurlar kattı.[16][17]
Basının bir kısmı (The Times gazetesi editörü ve Edward Tyas Cook), bu tertipsiz ve bazılarının ise tamamen uydurma olduğu hikâyeler hakkındaki endişelerini ve bu durumun savaş hakkındaki tasvirleri zayıflatacağını, bundan dolayı daha temelli ve yapılandırılmış bir yöntemle hikâyelerin ele alınması gerektiğini dile getirdiler. Amerikan ve Alman basını ise bu hikâyelerin doğruluğu konusunda şüpheliydiler ve İngiliz Basın Bürosunun bu konuda sansür uygulamaması ise İngiliz hükumetini zor bir duruma sokuyordu. Bundan dolayı Aralık 1914'te Bryce Komitesi meseleyi incelemek adına toplandı.[16] Bryce, savaş öncesindeki Alman yanlısı tutumları, Amerika’daki iyi itibarı (Britanya’nın büyükelçisi olarak görev yapmış olması) ve hukuki uzmanlığı nedeniyle bu girişimi yönetmek için son derece uygun görülüyordu.[16]
Komitenin araştırmacı tavrının sadece birkaç tanığın önceden kayıt altına alınmış ifadesiyle sınırlı kalması birçok yazar tarafından eleştirilmesine sebep oldu.[19] Fakat sonrasında farklı araştırmacılar ilk yapılan araştımanın esasen haklı olduğunu ve birçok şüpheli iddianın filtrelendiğini belirttiler.[20][21] Gullace ise "komite özünde raporda hikayeleri geçen isimsiz birçok kurban yerine Lord Bryce'ın itibarı kullanılarak yapılan sahte bir soruşturma" olduğunu ifade ediyor. Komite raporunu Mayıs 1915'te yayımlıyor. İngiliz Savaş Propaganda Bürosu direktörü Charles Masterman, Bryce'a "“Raporunuz Amerika’yı kasıp kavurdu. Bildiğiniz üzere en kuşkucu olanlar bile yalnızca sizin imzanızı taşıdığı için ikna olduklarını ifade ediyorlar!” Haziran ayına gelindiğinde on dile çevrilen rapor, sonraki savaş propagandalarının çoğuna temel teşkil etmiş ve birçok yayında kaynak eser olarak kullanılmış, böylece işlenen vahşetler savaşın sonundaki "Kayzeri As!" kampanyasına kadar uzanan propagandanın başat konusu hâline gelmiştir.
Bu tip sansasyonel anlatılar İngiltere dışına da yayıldı ve varlıklarını sürdürdü. Örneğin Mart 1917'de Arnold J. Toynbee The German Terror in Belgium adlı, Almanlara "özgü" cinsel sapkınlıkların bütün çıplaklığıyla göz önüne serildiği eserinde şöyle anlatıyor: Belçika, Gembloux'da pazar yerine ulaşan bir ulak, bir kadının cesedinin kılıç marifetiyle kapıya sabitlendiğine şahit oldu. Ceset çıplaktı ve göğüsleri kesilmişti"[22]
Savaş boyunca İngiliz yayınlarının büyük çoğunluğunun asıl amacı Amerika'nın desteğini arkasına alabilmekti.[23] 1929'da The Nation dergisinde bir makalede şöyle bahsediliyor: 1916'da İtilaf devletleri Amerika'nın ve tarafsızların sempatisini kazanmak için her türlü savaş suçu hikâyelerinden bahsediyorlardı. "Bize her gün [...] elleri kesilmiş Belçikalı çocukların, ahır kapısında çarmıha gerilen Kanadalı bir askerin, göğüsleri kesilen hemşirelerin, Almanların ölülerden gliserin ve yağ damıtarak yağlayıcı elde etme alışkanlıklarının ve daha nicelerinin hikâyeleri anlatılıyordu."[23]
1918'de Dördüncü Özgürlük Tahvili beraberinde "Belçika'yı Unutma!" adlı arkada yanan bir köy bulunan ve bir Alman askeri tarafından çekiştirilen Belçikalı kızın silüeti ile tasvir edilen bir poster ile piyasaya sürüldü. Tarihçi Kimberley Jensen bu posteri şu sözlerle yorumluyor: "Geceleri yalnızlar, ve görünüşe göre tecavüz kaçınılmaz. Poster, liderlerin Amerikan halkının Belçika’nın Alman işgali sırasında tecavüz kullanıldığına dair bilgisi ve varsayımlarından yararlandığını göstermektedir."[24]
Robert E. Herzstein, Roosevelt and Hitler adlı kitabında şu sözleri sarf ediyor:"Görünüşe göre Almanlar, İngilizlerin "Belçika’nın Tecavüzü" ve diğer iddia edilen vahşetler hakkındaki güçlü propagandalarına karşı nasıl bir karşılık vereceklerini bulamıyorlardı."[25] Beyaz Alman Kitabı (The German White Book) adlı yayında, Belçikalı sivillerin Alman askerlerine karşı işlediği iddia edilen vahşetleri içeren bir eser yayımlanarak bir karşı propaganda girişiminde bulunuldu. 1967’de Alman hukukçu Hermann Kantorowicz tarafından yapılan bir soruşturma, kitabın içindeki belgelerin %75’inin sahte olduğunu ortaya koydu.[26]
Bu propaganda çalışmasıyla ilgili olarak Gullace, ‘İngilizlerin hakikat üretme çabasının trajedilerinden biri de, gerçek acıların uydurma hikâyeler nedeniyle şüpheli hale getirilmesiydi’ diye yorumlamıştır. Öte yandan tarihçi Linda Robertson, II. Dünya Savaşı döneminde Amerikalı izolasyonistler tarafından benimsenen revizyonist tutumu eleştirir; zira bu çevreler, ABD’nin I. Dünya Savaşı’na girişini Britanya propagandasına bağlamayı ve böylece Nazi vahşetlerine dair haberleri itibarsızlaştırmayı amaçlamışlardır. Robertson ayrıca, propagandaya karşı verilen tepkinin yaşanan olayların belirsizleştirilmesine ya da üstünün örtülmesine sebep olabileceğini de ekler.[27]
Savaşın ardından
[değiştir | kaynağı değiştir]Kayıplar
[değiştir | kaynağı değiştir]Almanlar 23.700 sivilin (6.000 Belçikalı katledildi, 17.700 kişi tehcir, kötü muamele, esaret ve idam kararlarından ötürü hayatını kaybetti) ölümüne, savaş sırasında ve sonrasında 10.400 kişinin kalıcı ve 22.700 kişinin geçici sakatlığına, 18.296 çocuğun yetim kalmasına sebep oldular. Askerlerden 26.338 kişi öldürüldü veya kaza ve yaralanmalar sonucu hayatını kaybetti, 14.029 kişi ise hastalıklardan hayatını kaybetti veya kayıp olarak listelendi.[2]
Buna ek olarak, Almanya işgal sırasında erzak ve gübrelere el koydu ve bu malları Almanya'ya sevk etti. Açığı oluşan malların bir kısmı Belçika Yardım Komisyonu tarafından karşılandı. Lakin Almanya, piyasada oluşan yetersizlikten ötürü yaklaşık 90.000 kişinin kıtlık sebebiyle dolaylı yoldan hayatını kaybetmesine sebep oldu.[28][29]
Savaştan sonra yapılan analizler
[değiştir | kaynağı değiştir]1920'lerde, Ağustos 1914'te yaşanan savaş suçlarının İngiliz propaganda mahsülü olduğu gerekçesiyle sık sık göz ardı edildi. İlerleyen dönemlerde aydınlar asıl dokümanları tekrar incelediler ve o dönemde büyük ölçekte savaş suçlarının işlendiği kanaatine vardılar, lakin diğer anlatılan hikâyelerin uydurma olduğunu belirttiler[5][30][31]. Alman ordusunun bu gerçekleşen olaylarda esasen askerlerin içinde bulunduğu paranoya durumu veya Belçikalı sivillerden gelmiş veya gelebilecek olan gerçek ya da farazi bir takım direniş teşebbüslerine karşı bir takım tedbirler alma durumundan ötürü bu olayların yaşandığına inananlarla, tarihçi Lipkes gibi yaşanan olayların Nazi döneminde işlenen savaş suçlarıyla bir alakası olduğunu savunanlar arasında süre gelen bir münazara durumu söz konusudur.
Larry Zuckerman’a göre Alman işgali, uluslararası hukukun bir işgalci güce getirdiği sınırlamaları fazlasıyla aşmıştır. Sert ve otoriter Alman askeri yönetimi, bireysel düzeyde seyahat kısıtlamaları ve toplu cezalandırmalar yoluyla, ekonomik düzeyde ise Belçika sanayisini Almanya’nın çıkarlarına hizmet edecek şekilde yönlendirerek ve Belçika vilayetlerine tekrar tekrar ağır tazminatlar yükleyerek gündelik yaşamın her ayrıntısını kontrol altına almaya çalışmıştır.[32] Savaştan önce Belçika, dünya ticaretinin %4,4’ünü üretmekteydi.[32] Savaş sırasında ise 100.000’den fazla Belçikalı işçi zorla Almanya’ya, savaş ekonomisinde çalıştırılmak üzere; ayrıca Kuzey Fransa’ya, yollar ve diğer askeri altyapılar inşa etmeleri için sürgün edilmiştir.[32]
Tarihsel çalışmalar ve tartışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Almanların Belçika'da yaptıkları hakkında derin çalışmalar şunlardır:
- Larry Zuckerman'dan The Rape of Belgium: The Untold Story of World War I
- Jeff Lipkes'ten Rehearsals: The German Army in Belgium, August 1914
- John Horne ve Alan Kramer'dan German Atrocities 1914: A History of Denial [33]
- Ulrich Keller'dan Schuldfragen. Belgischer Untergrundkrieg und deutsche Vergeltung im August 1914
Horne ve Kramer Alman askerlerinin gerçekleşen olaylardaki motivasyonunu başlıca (fakat tek sebep olarak değil) "Halk Savaşı" (Volkskrieg) adlı kolektif korkuyla açıklıyor:
"Halk Savaşı’nın kolektif fantazisinin ve Alman ordusunun (en üst düzeyine kadar) verdiği sert misillemelerin kaynağı, 1870–71 Fransız-Prusya Savaşı’na ilişkin hatıralarda bulunabilir; bu savaşta Alman orduları düzensiz Cumhuriyetçi askerler (ya da francs-tireurs) ile karşılaşmıştı ve sivillerin savaşta rol alabileceği korkusu, muhafazakâr subay kadrosu için demokratik ve devrimci kargaşanın en kötü korkularını canlandırmıştır."[34]
Aynı yazarlar yaşanan olaylardaki destekleyici faktörleri de şöyle belirtiyorlar:
- Alman askerlerindeki deneyimsizliğin vermiş olduğu yetersiz disiplin
- sarhoşluk
- panikten dolayı oluşan dost ateşi olayları
- Fransız ve Belçikalı artçı birliklerle yaşanan sık çarpışmaların oluşturduğu kafa karışıklığı
- Liege'de yaşanan ve başlarda başarılı ve inatçı bir savunma sağlanan Liege Muharebesi'ne karşı duyulan öfke
- kendilerini savunma hakkına sahip olunmadığı düşünülen Belçikalıların gösterdiği en ufak direnişe karşı duyulan öfke
- Alman Ordusundaki Katolikliğe karşı gelişen düşmanlık
- sivillere ilişkin belirsiz veya yetersiz Alman saha hizmeti düzenlemeleri
- daha sonrasında kontrolsüz yağmaya sebep olan Alman ordusundaki lojistik başarısızlıklar[35]
Ulrich Keller tarafından gerçekleştirilen yeni çalışmalarda Horne ve Kramer'in yöntemleri tartışma konusu oldu. Keller'a göre, Almanların işgalin ilk birkaç ayındaki vahşi davranışlarının sebebi Belçika'da varlık gösteren partizan direniş hareketlerinin varlığıydı ve bu direniş hareketi Garde Civique tarafından organize edilmişti. Buna kanıt olarak ise dönemin Alman sağlık raporları, Alman askerlerin ifadeleri ve savaşta tutulan günlüklere göre önemli sayıda Alman askerin, ne Alman ne de Fransız veya Belçikalı artçı birlikler tarafından kullanılan pompalı tüfeklerle[36] yaralandığını belirtir.[37]
Keller'ın bu iddiaları tarihçiler arasında tartışmalara neden oldu ve 2017'de bu iddialarına karşı karışık cevapların verildiği bir konferansın gerçekleşmesine sebep oldu. Keller'ın sunduğu kanıtlar, Belçikalıların gözden kaçacak miktardan daha fazla sayıda direniş gösterdiklerini ima etse de tarihçiler Keller'ın kaynak seçiminin tartışmalı bir konu olduğunu ve bu konuda (özellikle 1914'te Belçika'nın rolü daha kilit bir mesele olan o dönemde Belçika'da direniş hareketlerinin ne kadar yaygın olduğu hakkında) ek araştırmalar yapılması gerektiğini belirttiler.
Buna mütakiben Horne ve Kramer bir eleştiri yayınladılar.[38] Markus Pöhlmann tarafından ise daha karmaşık ve Horne ve Kramer'ın ve Keller'ın eserlerini hedef alan bir inceleme yayınladı ve bu incelemede yazarların yazdıklarında ve kaynakları kullanımda son derece taraflı yaklaştıklarını belirtti. Pöhlmann, Keller’in organize bir direniş olduğu sonucuna ulaşırken Belçika’nın I. Dünya Savaşı başındaki askerî konumlanışını yanlış yorumladığını belirtir. Ona göre, geniş çaplı ve kendiliğinden gelişen bir sivil katılım ve direniş hareketi (ve Almanların, Belçika ya da Fransız askerî birliklerinin eylemleri konusundaki kafa karışıklığı) daha olasıdır. Ayrıca Keller’in, Almanların işlediği vahşetlerin boyutunu küçümseme ve olduğundan az gösterme konusunda aşırı gayretli davrandığını da ileri sürer. Pöhlmann aynı zamanda Horne ve Kramer'ın varmış olduğu Almanların o dönemdeki korkularının Fransız-Prusya savaşından kalan bir takım gerçekçi olmayan kalıntılar olduğu şekindeki açıklamasını ise yetersiz bulur. Almanların askeri düzeni eşi benzeri görülmemiş bir biçimde dağılmıştı lakin bunun sebebi Belçika halkının düşmanca tavırlarının sebep olduğu stres haliydi.[39] Almanya'nın dışında birçok araştırmacı Keller'ın araştırmasında kullandığı kaynakları "eleştirel olmayan ve seçici" özellikleri nedeniyle reddeder.[40][41]
Günümüz
[değiştir | kaynağı değiştir]6 Mayıs 2001'de dönemin Alman Dışişleri Bakanı Walter Kolbow, Belçika'nın Dinant şehrinde Belçika Savunma Bakanı Andre Flahaut, İkinci Dünya Savaşı gazileri, Almanya, Fransa ve İngiltere'den gelen büyükelçilerin katılımıyla gerçekleşen anma töreninde 23 Ağustos 1914'te Dinant Muharebesinden sonra gerçekleşen ve 674 kişinin katliyle sonuçlanan olaylardan ötürü resmi olarak özür diledi:
Yaşanmış olan adaletsizlikleri tanımamız gerekiyor ve bundan dolayı affınıza sığınıyoruz. Bugün bunu içinde bulunduğum suçluluk duygusuyla dile getiriyorum. Almanlar tarafından bu kasabada gerçekleştirilen bütün adaletsizliklerden dolayı hepinizden özür diliyorum.[42]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Memoirs of Prince Von Bulow: The World War and Germany's Collapse 1909–1919, translated by Geoffrey Dunlop and F. A. Voight, Little, Brown and Company, Boston, 1932:
There is no doubt that our invasion of Belgium, with violation it entailed of that country's sovereign neutrality, and of treaties we ourselves had signed, and the world had respected for a century, was an act of the gravest political significance. Bad was made worse than ever by Bethmans Hollweg's speech in the Reichstag (August 4, 1914). Never perhaps, has any other statesman at the head of a great and civilized people (...) pronounced (...) a more terrible speech. Before the whole world—before his country, this spokesman of the German Government—not of the Belgian!—not of the French!—declared that, in invading Belgium we did wrong, but that necessity knows no law (...) I was aware, with this one categorical statement, we had forfeited, at a blow, the imponderabilia; that this unbelievably stupid oration would set the whole world against Germany. And on the very evening after he made it this Chancellor of the German Empire, in a talk with Sir Edward Goschen, the British Ambassador, referred to the international obligations on which Belgium relied for her neutrality as "un chiffon de papier", "a scrap of paper"...
- ^ a b Robyns, Walter (1922). "Contribution a l'etude des graminees du Congo belge et du Ruanda-Urundi. I. Andropogonees". Bulletin du Jardin botanique de l'État a Bruxelles. 8 (1): 209. doi:10.2307/3666505. ISSN 0374-6313.
- ^ Belgium: A History. Studies in Modern European History (3rd ed.) (İngilizce). New York: Peter Lang. 2004.
- ^ De Schaepdrijver, Sophie (2014). Violence and Legitimacy: Occupied Belgium, 1914–1918". The Low Countries: Arts and Society in Flanders and the Netherlands. 22 (PDF) (İngilizce). ss. 46-56.
- ^ a b c d e Lipkes, Jeff (1 Ekim 2007). Rehearsals: The German Army in Belgium, August 1914. Leuven University Press. ISBN 978-94-6166-039-8.
- ^ Horne, John N.; Kramer, Alan (2001). German Atrocities, 1914: A History of Denial (İngilizce). Newhaven, Connecticut: Yale University Press.
- ^ a b Beckett, Ian F. W., (Ed.) (1988). The Roots of counter-insurgency: armies and guerrilla warfare, 1900-1945. London ; New York : New York, NY: Blandford Press ; Distributed in the United States by Sterling Pub. Co. ISBN 978-0-7137-1922-2.
- ^ Horne, John; Kramer, Alan (2001). German atrocities, 1914: a history of denial. New Haven: Yale Univ. Press. s. appendix 1. ISBN 978-0-300-08975-2.
- ^ Kramer, Alan (2007). Dynamic of destruction: culture and mass killing in the First World War. The making of the modern world. Oxford ; New York: Oxford University Press. s. 1-24. ISBN 978-0-19-280342-9.
- ^ B.Tuchman. The Guns of August (İngilizce). s. 340-356.
- ^ Commission d'Enquete (1922) Rapports et Documents d'Enquête, vol. 1, book 1. pp. 679–704, vol. 1, book 2, pp. 605–615
- ^ Kossmann, E. H. (1978). The low countries, 1780-1940. Oxford history of modern Europe. Oxford [Eng.] : New York: Clarendon Press ; Oxford University Press. s. 528. ISBN 978-0-19-822108-1.
- ^ Dumoulin, Michel (2010). L'Entrée dans le XX Siècle, 1905–1918 [The Beginning of the XX Century, 1905–1918]. Nouvelle Histoire de Belgique (French ed.). Brussels: Le Cri édition. s. 131
- ^ Kossmann, E. H. (1978). The low countries, 1780-1940. Oxford history of modern Europe. Oxford [Eng.] : New York: Clarendon Press ; Oxford University Press. s. 529. ISBN 978-0-19-822108-1.
- ^ Kossmann, E. H. (1978). The low countries, 1780-1940. Oxford history of modern Europe. Oxford [Eng.] : New York: Clarendon Press ; Oxford University Press. ss. 533-534. ISBN 978-0-19-822108-1.
- ^ a b c d e f g h Gullace, Nicoletta (2002). The blood of our sons: men, women, and the renegotiation of British citizenship during the Great War. 1st ed. New York: Palgrave Macmillian. ISBN 978-0-312-29446-5.
- ^ Schneider, Thomas F.; Wagener, Hans (2007). "Huns" vs. "Corned beef": representations of the other in American and German literature and film on World War I. Schriften des Erich Maria Remarque-Archivs. "Huns" vs. "Corned Beef", representations of the other in american and german literarure and film on World War I. Göttingen Osnabrück: V&R Unipress Universitätsverlag. s. 68. ISBN 978-3-89971-385-5.
- ^ Books.google.com Slater, Tom, Dixey, Marsh and Halperin, James L, Political and Americana Memorabilia Auction, Heritage Auctions, Inc, 2005. s. 317. ISBN 978-1-59967-012-6, Poster Ellsworth Young tarafından çizilmiştir
- ^ Read, James Morgan (1941). Atrocity propaganda, 1914-1919. New Haven: Yale University Press. s. 204–207.
- ^ Lipkes, Jeff (2007). Rehearsals: the German army in Belgium, August 1914. Leuven : Leuven University Press. s. 696. ISBN 978-90-5867-596-5.
- ^ Horne, John; Kramer, Alan (2001). German atrocities, 1914: a history of denial. New Haven, CT: Yale University Press. ss. 229-234. ISBN 978-0-300-08975-2.
- ^ Schneider, Thomas F.; Wagener, Hans (2007). "Huns" vs. "Corned beef": representations of the other in American and German literature and film on World War I. Schriften des Erich Maria Remarque-Archivs. "Huns" vs. "Corned Beef", representations of the other in american and german literarure and film on World War I. Göttingen Osnabrück: V&R Unipress Universitätsverlag. s. 65. ISBN 978-3-89971-385-5.
- ^ a b Schneider, Thomas F.; Wagener, Hans (2007). "Huns" vs. "Corned beef": representations of the other in American and German literature and film on World War I. Schriften des Erich Maria Remarque-Archivs. "Huns" vs. "Corned Beef", representations of the other in american and german literarure and film on World War I. Göttingen Osnabrück: V&R Unipress Universitätsverlag. s. 64. ISBN 978-3-89971-385-5.
- ^ Jensen, Kimberly (2008). Mobilizing Minerva: American women in the First World War. Urbana: University of Illinois Press. s. 30. ISBN 978-0-252-03237-0.
- ^ Herzstein, Robert E. (1989). Roosevelt & Hitler. s. 8.
- ^ Kantorowicz, Hermann (1967). Gutachten zur Kriegsschuldfrage 1914 (Almanca). Europäische Verlagsanstalt.
- ^ Robertson, Linda. "The Bryce Report". Brigham Young University.
- ^ Hersch, L., La mortalité causée par la guerre mondiale, Metron- The International Review of Statistics, 1927, Vol 7. s. 59–62
- ^ Vrints, Antoon (2015). "Food and nutrition (Belgium)". 1914-1918 online.
- ^ Horne, John; Kramer, Alan (2001). German atrocities, 1914: a history of denial. New Haven, CT: Yale University Press. ISBN 978-0-300-08975-2.
- ^ Isabel V. Hull (2014). A Scrap of Paper: Breaking and Making International Law during the Great War. Cornell UP. s. 157. ISBN 9780801470646.
- ^ a b c Zuckerman, Larry (2004). The rape of Belgium: the untold story of World War I. New York: New York University Press. ISBN 978-0-8147-9704-4.
- ^ Kitabın Özeti
- ^ John Horne, German war crimes. Arşivlendi 2008-12-12 Wayback Machine
- ^ Horne, John; Kramer, Alan (2001). German atrocities, 1914: a history of denial. New Haven, CT: Yale University Press. ss. 104, 157, 189-190. ISBN 978-0-300-08975-2.
- ^ Read, James Morgan (1941). Atrocity propaganda, 1914-1919. New Haven: Yale University Press. s. 94
- ^ Keller, Ulrich (2017). Schuldfragen: belgischer Untergrundkrieg und deutsche Vergeltung im August 1914. Paderborn: Ferdinand Schöningh. ISBN 978-3-506-78744-6.
- ^ Kramer, Alan; Horne, John (2018). "Wer schießt hier aus dem Hinterhalt?". Frankfurter Allgemeine Zeitung (Almanca)
- ^ Pöhlmann, Markus (2017). "Habent sua fata libelli. Zur Auseinandersetzung um das Buch "German Atrocities 1914"". Portal Militärgeschichte (Almanca)
- ^ Dülffer, Jost (2020). "Centenary (Historiography)". 1914-1918 Online.
- ^ Lauwers, Delphine (3 Mayıs 2020). "From Belgium to The Hague via Berlin and Moscow: documenting war crimes and the quest for international justice, 1919-2019". Archives and Manuscripts (İngilizce). 48 (2): 216-236. doi:10.1080/01576895.2020.1753543. ISSN 0157-6895.
- ^ "Germany Apologizes for WWI Massacre". Associated Press. 6 Mayıs 2001.