Rehber
Profesyonel turist rehberleri, Türkiye'de yönetmeliği Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen,[1] gerekli şartları sağlayan kişilere Bakanlık tarafından verilen ruhsatname (kokart) ile mesleği icra etme yetkisi tanınan kişilerdir. Rehberler turistlere seçtikleri dilde tarih, kültür, coğrafya, sanat, doğa ve benzeri konularda bilgi sunarak gezi programlarını yürütürler.
Meslek, 6326 sayılı Turist Rehberliği Meslek Kanunu ile yasal statüye kavuşmuş ve 22 Haziran 2012 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.[2]
Rehberler, seyahat acentelerine bağlı olarak serbest (yevmiye usulü) çalışır; ayrıca belirli müzelerde lokal rehberlik hizmeti sunan rehberler de bulunmaktadır. Meslek icrası geniş tarih, sanat, coğrafya, mitoloji ve iletişim bilgisi gerektirir.
Türkiye’de turist rehberliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'de rehberlik faaliyetleri 19. yüzyılın sonlarına uzanır. 29 Ekim 1890 tarihli ve 190 sayılı Nizamname, rehberliği ilk kez resmî düzeyde tanımlamıştır.[3]
Cumhuriyet döneminde 8 Kasım 1925 tarihli 2730 sayılı “Ecnebi Seyyahlara Tercümanlık ve Rehberlik Edecekler Hakkında Kararname” yürürlüğe girmiş ve yabancı turistlere refakat edecek kişilere dil bilgisi ve doğruluk esasları getirilmiştir.[4]
Halikarnas Balıkçısı
[değiştir | kaynağı değiştir]
1930'lardan itibaren Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı), Bodrum ve çevresini tanıtan yazıları, kültürel anlatıları ve başlattığı Mavi Yolculuk hareketiyle modern Türk rehberliğinin öncü isimlerinden biri kabul edilir. Bölgedeki doğal ve kültürel değerlerin yabancı ziyaretçilere tanıtılmasında önemli rol oynamıştır.[5]
Cumhuriyet dönemi kursları (1940–1980)
[değiştir | kaynağı değiştir]1940'lardan itibaren İstanbul Belediyesi, Basın-Yayın Genel Müdürlüğü ve çeşitli öğrenci dernekleri tarafından rehberlik kursları düzenlenmiş; 1950 ve 1960'larda yapılan sınavlarla yüzlerce rehber yetiştirilmiştir.[4]
Yönetmelik dönemi (1971–2005)
[değiştir | kaynağı değiştir]Turist rehberliğine ilişkin ilk kapsamlı yönetmelik 3 Eylül 1971'de yayımlanmış; 1974, 1986 ve 2005 yıllarında yenilenerek mesleğin kurumsal çerçevesi güçlendirilmiştir.[4]
6326 sayılı Kanun dönemi (2012–günümüz)
[değiştir | kaynağı değiştir]22 Haziran 2012'de yürürlüğe giren 6326 sayılı Kanun, mesleğe giriş şartlarını, disiplin hükümlerini, uzmanlık alanlarını ve mesleki örgütlenmeyi yeniden düzenlemiştir.[6] Günümüzde kokartlı profesyonel turist rehberlerinin sayısı 9.000'in üzerindedir.[7]
Türkiye’de profesyonel turist rehberi olma süreci
[değiştir | kaynağı değiştir]Kanun öncesi sistem (2012 öncesi)
[değiştir | kaynağı değiştir]Adaylar İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri tarafından yapılan yazılı–sözlü sınavlarla rehber olabiliyordu.[4] Ülke genelinde standart bir eğitim zorunluluğu yoktu.
6326 sonrası sistem (2012–günümüz)
[değiştir | kaynağı değiştir]1. Eğitim şartı
[değiştir | kaynağı değiştir]Adaylar iki yoldan biriyle mesleğe başlayabilir:
- Turist Rehberliği lisans programı
- Bakanlık onaylı sertifika programı[8]
2. Uygulama gezisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Eğitim sonrası Bakanlık tarafından düzenlenen uygulama gezisine katılım zorunludur.[9]
3. Yabancı dil yeterliliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Adaylar Bakanlık dil sınavı veya ÖSYM/YDS denkliği ile dil yeterliliğini belgeleyebilir.[8]
4. Kokart başvurusu
[değiştir | kaynağı değiştir]Tüm aşamaları tamamlayan adaylara Bakanlık tarafından turist rehberi ruhsatnamesi verilir.[10]
Turist rehberi ruhsatnameleri (kokart türleri)
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'de profesyonel turist rehberlerine verilen ruhsatnameler ikiye ayrılır:[6][11]
- Bölgesel turist rehberi ruhsatnamesi
- Rehbere yalnızca belirli bir turizm bölgesinde veya belirli illerde çalışma yetkisi verir. İlgili bölgenin uygulama gezisinin tamamlanması zorunludur.[9]
- Ülkesel turist rehberi ruhsatnamesi
- Rehbere Türkiye’nin tüm bölgelerinde çalışma yetkisi tanır. Ülkesel kokart için genişletilmiş uygulama gezisinin tamamlanması ve ek yeterliliklerin sağlanması gerekir.[8]
Kaçak turist rehberliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Profesyonel turist rehberi ruhsatnamesine sahip olmadan rehberlik yapmak, 6326 sayılı Kanun uyarınca suçtur.[6] Kaçak rehberlik denetimleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri tarafından yürütülür. Turist Rehberleri Birliği (TUREB), denetim süreçlerine bilgilendirme ve koordinasyon desteği sağlayabilir, ancak resmî denetim yetkisi bulunmamaktadır.[12]
Dünyada turist rehberliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünyada rehberliğe ilişkin ilk kayıtlar Antik Mısır'daki tapınak rahiplerine dayanır. Orta Çağ'da hac rehberleri görülmüş, 17.–18. yüzyıllarda aristokratların Grand Tour seyahatleri profesyonel rehberliğin temelini oluşturmuştur. 1851'de Thomas Cook'un İngiltere'de düzenlediği tren gezisi modern turizmin başlangıcı kabul edilir.
-Josef_Frey(R).jpg)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Profesyonel Turist Rehberliği Yönetmeliği". TUREB. 27 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2012.
- ^ ""Turist Rehberliği Meslek Kanun Tasarısı" kabul edildi". Tourism Today. Erişim tarihi: 26 Eylül 2012.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Rehberliğin Tarihçesi". TUREB. 9 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2012.
- ^ a b c d Yenipınar, U. (2014). "Turist Rehberliği Meslek Kanununun Turist Rehberliği Mesleğine Etkileri". Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ Gökçe, F. (2018). "Türkiye'de Turist Rehberliği Mesleğinin Gelişimi ve Halikarnas Balıkçısı'nın Katkıları". Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Kanun6326isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Rehberliğin Tarihçesi". TUREB. Erişim tarihi: 26 Eylül 2012.
- ^ a b c "Turist Rehberliği". Kültür ve Turizm Bakanlığı YİGM. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ a b "Uygulama Gezileri". KTB. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ "Nasıl Rehber Olunur?". TUREB. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Yonetmelik2014isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri – Görev ve Yetkiler". Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim tarihi: 29 Kasım 2025.
