Roma-Galyalı Savaşları
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Roma-Galya savaşları; Antik Roma orduları ve "Galyalı" (Galli, Galatai, Keltler, Celtae, Keltai, Keltoi) adı altında toplanan çeşitli boylar arasındaki bir dizi silahlı çatışmaya verilen genel isimdir. Bu etnik gruplardan bazıları Senonlar, İnsübriler, Boiler ve Gesatiler'dir.
Galyalılar; Alpler'i Transalp Galya (günümüz Fransa'sı) üzerinden geçmiş, Sisalpin Galya'ya (günümüz İtalya'sı) ulaşmış, buradan da güneye, yani Roma istikametinde Etrürya'ya ulaşmaya çalışmışlardır. Birkaç yüzyıl süren savaşların sonucunda Roma; İtalya'da zafere ulaşmış ve Alp'lerin diğer tarafında, yani Transalpin Galya'da çatışmalara devam etmiştir.
Sisalpin
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 390 yılında Brennus; Senonları Etrürya'da Clusium şehrine göndermiştir. Senonları uzaklaştırmak için Roma'dan yola çıkarak gelen takviye ordusu Alesia Muharebesi'nde yenilgiye uğramıştır. Üç yıl sonra Brennus Roma'yı kendi ordusuyla kuşatmaya almıştır.
MÖ 302 yılında Galyalılar Transalpin Galya'da Alpler'i geçmişler ve bu yöredeki diğer bazı Galyalı halkları (ve bazı Etrüsk halkları) da yanlarına alarak Roma topraklarına doğru ilerlemeye başlamışlardır. Roma topraklarını başarıyla yağmaladıktan sonra geri çekilmişler, fakat sonrasında aralarında çıkan anlaşmazlıklar sonucu birbirlerini öldürmüşlerdir.[1]
MÖ 298-290 yılları arasında üçüncü Samnit Savaşları patlak vermiştir. Samnitler, Galyalılar, Etrüskler ve Ombriyalılar Roma ordularına karşı savaş vermişlerdir.
MÖ 284'te Galyalılar Arretium'u (Arezzo) kuşatmışlardır. Şehri kurtarmaya gelen Roma ordularının Galyalılar tarafından dağıtılması üzerine Roma; kuzey bölgelerindeki Senon halkını cezalandırmak amacıyla topraklarından def etmiştir.. Daha sonra, MÖ 283'te Boiler ve Etrüskler Roma'ya yönelmiştir.[2] Ancak Roma Vadimo Gölü savaşında galip gelmiştir.
MÖ 225'te İnsübriler ve Boiler; Alp Galyası'na yönelirken Gesatları da yanlarına katılmaya ve Roma'ya saldırmaya davet etmişlerdir. Fiesole muharebesinde Galyalılar Romalıları yenmiş olsa bile, Telamon muharebesinde Romalılar muzaffer olmuştur.
MÖ 223 - MÖ 193 döneminde Roma politikası Alplerin güneyinden doğru Galya'yı ele geçirmek olmuştur. Roma; Clastidium, Acerrae ve Mediolanum'u MÖ 222'de aldıktan sonra, İnsübri topraklarını MÖ 223'te ele geçirmiştir.[3] İkinci Pön Savaşı (MÖ 218-MÖ 201) sırasında Kartaca'ya destek veren Galyalılar, Romalılara karşı mücadeleye devam etmişlerdir. Bu savaştan sonra Roma; Bononia (MÖ 196), Placentia (MÖ 194) ve Mutina'yı (MÖ193) ele geçirmeyi başarmıştır. Bu savaşlar sonrasında hayatta kalan Boiler Alpleri geçerek kuzeye yönelmiş ve Bohemya devletini kurmuşlardır.
Transalpin
[değiştir | kaynağı değiştir]MÖ 58 - MÖ 59 döneminde Jül Sezar; Galya Savaşları sırasında ordularını Fransa ve Belçika'ya sürmüştür.