Sözde tarih

Sözde tarih veya sahte tarih, tarihi araştırmalar yapılırken kullanılan yöntemleri kullanarak, tarihsel konuları çarpıtmaya veya yanlış sunmaya çalışan sahte bilim. Sözde tarih, günümüz veya geçmişin kişisel veya politik amaçlarla çarpıtılması için kullanılmaktadır. Sözde tarih araştırmaları, savunulan tezle çelişen kaynakları bastırmak için mitoloji ve halk efsanelerini kaynak olarak kullanır.

Bilim tarihçisi Douglas Allchin sözde tarih hakkında şu yorumu yapmaktadır: "Sözde tarih, sözdebilim gibi, gerçekleri seçici bir şekilde kullanır ve bu nedenle yanıltıcı imgeler besler."

Özellikler

Robert Todd Carroll, sözde-tarihsel eserleri tanımlamak için bir kriter listesi geliştirdi. Şöyle diyor:

Sahte tarih, şu şekilde olan sözde tarihtir:

• Mitleri, efsaneleri, destanları ve benzeri edebiyatı gerçek anlamda doğru olarak ele alır
• Antik tarihçilerin iddialarını olduğu gibi kabul edip, antik tarihçilerin iddialarına aykırı deneysel veya mantıksal kanıtları görmezden gelerek, bu tarihçilerin yorumlarında ne eleştirel ne de şüphecidir.
• Geçmişe dair gerçeği bulmaktan ziyade, güncel bir siyasi veya dini gündemi desteklemeyi amaçlayan bir arayış değil, bir misyon peşindedir
• Genellikle tarihsel gerçek diye bir şeyin var olduğunu reddeder, yalnızca kesin olanın 'doğru' olarak adlandırılabileceği ve hiçbir şeyin kesin olmadığı, dolayısıyla hiçbir şeyin doğru olmadığı şeklindeki aşırı şüpheci düşünceye sarılır
• Tarihin mit yaratmaktan başka bir şey olmadığını ve farklı tarihlerin doğruluk, deneysel olasılık, mantıksal tutarlılık, alakalılık, eksiksizlik, adalet veya dürüstlük gibi geleneksel akademik standartlara göre değil, ahlaki veya politik gerekçelerle karşılaştırılması gerektiğini sıklıkla savunur.
• Eski belgeleri kullanırken seçici davranır, gündemine uyanları olumlu bir şekilde alıntılar ve uymayan belgeleri görmezden gelir veya yorumlayarak yok sayar.
• Bir şeyin doğru olma olasılığını, kendi gündemine uyuyorsa, doğru olduğuna inanmak için yeterli olarak görür
• Sıklıkla ırkçılık, ateizm veya etnosentrizm ya da kendi siyasi veya dini gündemine muhalefet nedeniyle iddialarını bastırmak için bir komplo olduğunu savunur

Türkiye'de örnekler

• "15 yıl önce evlerde fırın, buzdolabı, çamaşır makinesi bulunabiliyor muydu?" (2018)
• "2002'den önce traktör yoktu bu ülkede, traktör üretimi yoktu." (2025)