Sözdefelsefe
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Kasım 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Sözde felsefe veya felsefe çakması beklenen bir dizi ölçütü karşılamayan düşünce veya sistemdir.
Tanımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]18. yüzyıl araştırmacısı Christopher Heumann'a göre sözdefelsefenin altı ayırt edici özelliği vardır:
- Dayanıksız görüşlere gitme
- İnsan otoritesine başvurma
- Akıl yerine geleneğe başvurma
- Batıl inanç ile felsefeyi harmanlama
- Karmaşık ve karanlık dil tercihi
- Ahlaksızlık
Michael Oakeshott'a göre sözdefelsefe "belirli bir araştırma şeklinin kısmen içinde kısmen de dışında ilerleyen kuramsallaştırmalardır."
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sözdefelsefe (pseudo-philosophy) terimi Jane Austen tarafından bulunmuştur.
İngiliz müzik eleştirmeni ve müzikolog Ernest Newman diğer eleştirmenlerin daha öznel yaklaşımlarının aksine, eleştiri tarzındaki entelektüel nesnelliği hedefleyerek 1897'de Pseudo-Philosophy at the End of the Nineteenth Century adlı eleştirisini yayımladı.
Kullanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Terim genellikle aşağılama amacıyla kullanılır ve felsefe ölçütlerini belirlemek için kullanılır.
Romantizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Kant'a göre bilginin kaynağı sezgi olamaz. Kant için sezgisel bilginin sınırı duyulardır; oysa bilgi "esasen araştırma, ilişkilendirme, karşılaştırma, ayırt etme, çıkarım yapma, ispat etme eylemlerinde gerçekleşir". Kant romantik felsefeyi sezgiye dayandığı gerekçesiyle eleştirdi ve felsefi bir çalışma olmadığını söyledi.
Mistisizm
[değiştir | kaynağı değiştir]Mistisizm uzun bir geçmişe sahiptir. Aydınlanma Çağı'nda ayaklar altına alınan mistisizm için Kant sözdefelsefe demiştir. 19. yüzyılda romantizmin yükselişiyle mistisizme olan ilgi artmıştır.
Özellikle Alman Romantikleri ve İdealist filozofların çabasıyla, Meister Eckhart'ın eserlerine ilgi 19. yüzyılın başında yeniden canlandı. Almanya'da 1960'larda Eckhart'ın mistik olup olmadığı üzerine tartışmalar yapıldı. Karl Albert adında bir filozof Eckhart'ın Parmenides, Platon, Plotinos, Porfirios ve Proklos gibi Yeni Platoncu mistisizm düsturunu devam ettirdiğini ileri sürdü. Herbert Fischer ise Eckhart'ın Orta Çağ teologu olduğunu iddia etmiştir.
Alman İdealizmi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kıta felsefesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Anatilik çizgideki filozoflar, Heidegger'in felsefesinin sözdefelsefe olduğunu düşünmektedir. Heidegger'in kendisi ise Husserl'in felsefesini scheinphilosophy olarak tanımlamaktadır.