Sabunlaşma

Sabunlaşma tepkimesinin genel bir şeması

Sabunlaşma tepkimesinin genel bir şeması

Esterin sodyum hidroksitin yardımıyla alkol ve asite ayrışması

Sabunlaşma, esterlerin su alarak alkol ve asitlere ayrışması reaksiyonudur. Sabunlaşma esterleşmenin tersi olan bir reaksiyondur. Sabunlaşma denilince esterlerin Hidrolizi akla gelmektedir. Bu tepkimenin gerçekleşmesi için hidroksitlerin sulu çözeltisi daha doğru sodyum hidroksit ya da esterleri parçalayabilen özel enzimler gerekmektedir. Bitkisel ya da hayvansal yağların sabunlaşması sonucu üç değerli bir alkol olan Gliserin ile yağ asidi oluşur. Sabunlaşma sodyum hidroksit ya da potasyum hidroksit ile yapılırsa yağ asidi yerine bunun sodyum tuzu (beyaz sabun) ya da potasyum tuzu (arap sabunu) elde edilir. Sabunlaşma temelde bir çeşit Hidroliz reaksiyonudur.

Sabunlaşmanın Mekanizması

Sabunlaşma tepkimesinin mekanizmasını gösteren genel bir şema

Sabunlaşmada birinci basamak

1. Basamak: Burada hidroksil iyonu karbonla bağ yaparak ester oluşur.

Sabunlaşmada ikinci basamak

2. Basamak: Molekülden Alkolat iyonun kopmasıysa karboksilik asit oluşur.

Sabunlaşmada üçüncü basamak

3. Basamak: Burada ise Alkolat iyonu karboksilik asitteki bir hidrojeni koparır ve sabunlaşma tamamlanmış olur.

Yandaki tabloda da görüldüğü gibi sabunlaşma üç basamakta gerçekleşmektedir.

1. Basamakta: Bu basamakta görüldüğü gibi hidroksil iyonu molekülün merkezinde bulunan karbonla bağ yapmak üzere atağa geçer. Hidroksil iyonunun karbon atomuna bağlanması sırasında karbon oksijen arasında bulunan iki elektron oksijen atomuna doğru hareket eder. Bunun sonucunda bir ester iyonu oluşmuş olur.

2. Basamak: Bu basamakta ise Alkolat iyonu molekülün yapısından ayrılarak karboksilik asit oluşmuş olur. Bu basamaktaki tepkime her iki yöne doğru eşit ağırlıklı olarak gerçekleşmektedir.

3. Basamak: Son olarak bu basamakta bir önceki basamakta ayrılmış olan alkolat iyonu karboksilik asitten dönüşümsüz olarak bir proton yanı bir hidrojen atomunu kopararak sabunlaşma gerçekleşmiş oluşur. Burada yan ürün olarak alkol oluşmaktadır.