Sarsen
 | Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mart 2025) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Sarsen, doğal olarak oluşan, genellikle çok sert ve silisle çimentolanmış kumtaşı bloklarını tanımlayan bir jeolojik terimdir. Özellikle İngiltere’nin güney bölgelerinde, başta Wiltshire ve Marlborough Downs çevresinde yoğun olarak bulunur. Tarih öncesi dönemlerden itibaren anıtsal yapıların inşasında kullanılmış olan sarsen taşları, en bilinen örneğini Stonehenge ve Avebury gibi tarihî alanlarda göstermektedir.
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Sarsen taşları genellikle kuvars ve silisten meydana gelen, çok sert ve dayanıklı kumtaşı türleridir. Jeolojik olarak Neojen dönemdeki tortul süreçler sonucunda oluştuğu düşünülmektedir. Zamanla bölgedeki yumuşak tortuların aşınması sonucu, daha sert yapıda olan sarsen blokları yüzeye yakın kısımlarda açığa çıkmıştır.
Jeolojik dağılımı
[değiştir | kaynağı değiştir]- Birleşik Krallık: Wiltshire, Berkshire ve Dorset gibi bölgelerde, özellikle tebeşir (chalk) arazilerinin üzerinde yaygın olarak görülür.
- ABD ve Diğer Bölgeler: "Sarsen" ismi çoğunlukla İngiltere’ye özgü bir terim olsa da, sert ve silisle çimentolanmış benzer kumtaşı oluşumlarına dünyanın farklı bölgelerinde de rastlanabilir.
Tarihsel ve kültürel önemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarih öncesi topluluklar, sarsen taşlarının sertliği ve dayanıklılığı nedeniyle bu blokları birçok anıtsal yapıda kullanmışlardır. En ünlü örneklerinden biri, İngiltere’deki Stonehenge anıtıdır. Burada yer alan büyük dikilitaşlar ve lento bloklarının çoğu sarsen taşlarından oluşur. Benzer şekilde Avebury taş çemberi de kısmen sarsen blokları ile inşa edilmiştir. Bu yapılar, megalitik mimarinin önemli örnekleri arasında kabul edilir ve tarih, arkeoloji ile turizm açısından büyük değer taşır.
Kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]- Megalitik Anıtlar: Stonehenge, Avebury gibi dairesel taş dizilimlerinde ana yapı malzemesi olarak yer almaktadır.
- Geleneksel Mimari: Köprü, yol ve duvar yapımlarında yerel halk tarafından sert ve dayanıklı olması nedeniyle tercih edilmiştir.
- Peyzaj Düzenlemeleri: Modern zamanlarda, dekoratif amaçlı bahçe ve peyzaj düzenlemelerinde sınırlı ölçüde de olsa kullanılabilmektedir.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]“Sarsen” kelimesinin, Orta İngilizce’de “saracen” (yabancı, tanınmayan) sözcüğünden türediği ileri sürülmektedir. Orta Çağ İngiltere’sinde Hristiyan olmayan toplulukları ifade etmek için kullanılan “Saracen” teriminin, bu taşların kökeninin “bilinmez” olmasına atıfla zamanla “sarsen” biçimine dönüştüğü düşünülür.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Field, D., & Pearson, T. (2010). Sarsen Stones in Southern England. London: British Archaeological Reports.
- ^ Fitzpatrick, A. P. (2015). “Stonehenge ve Avebury’de Megalitik Mimari Malzeme Seçimi”. Journal of British Archaeology, 22(4), 45-59.
- ^ Fowler, P. J. (1978). “Neolithic and Bronze Age Monuments in the Wiltshire Landscape”. Antiquity, 52(202), 69–80.