Satsuma
| Satsuma Citrus unshiu | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||
|
Satsuma veya Rize mandalinası (Citrus unshiu), Çin kökenli, soğuğa dayanıklı, çekirdeksiz ve kolay soyulabilen bir narenciye türüdür.
İsimlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Çincede Çince: wēnzhōu mìgān (Çince (basitleştirilmiş): 温州蜜柑; Çince (geleneksel): 溫州蜜柑) olarak bilinen ve bu dilde Çin'de yer alan Unsyu (Wenzhou) bölgesinden ismini almış olan meyve, batıya Japonya'nın Satsuma Eyaleti'nden yayılmış olmasından ötürü Avrupa'da satsuma veya unshu mikan[1] isimleri ile tanınmaktadır.[1][2][3][4]
Sınıflandırma
[değiştir | kaynağı değiştir]Tanaka sınıflandırma sisteminde Citrus unshiu, mandalinadan ayrı bir tür olarak kabul edilir. Swingle sistemi altında ise, satsumalar bir mandalina alt grubudur. Genetik analizler, satsumanın bir mandalina-pomelo melezi olduğunu ve genomunun %22'sinin pomelodan geldiğini göstermiştir. Bu oran mandalina türlerine kıyasla çok daha büyüktür.
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Meyvesi yumuşak ve tatlı olan satsumalar genellikle çekirdeksizdir ve diğer mandalinalar (Citrus reticulata) ile aynı boyutlardadır. Satsumanın ayırt edici özelliklerinden biri, diğer narenciye meyvelerine kıyasla çok kolay bir şekilde soyulmasını sağlayan, meyvenin etrafındaki noktalı ve ince kabuğudur. Satsuma ayrıca ezilmeye ve zedelenmeye karşı hassaslık gösterir. Kabuk yapısından ötürü zedelenmiş ve hasar görmüş meyveler sağlıklı meyvelerden ayırt edilememektedir ve bu durum kalite kontrol işini zorlaştırmaktadır.
Nemli bölgelerde yetişen satsumlar meyve kabuğu hala yeşilken olgunlaşabilirler.[5]
Satsumlar soğuğa dayanıklıdır ve ağçlar soğuk yerlere ekildiğinde meyveler bu sıcaklıklarda daha tatlı hale gelir. Olgun bir satsuma ağacı -9 °C civarında bile hayatta kalabilir, hatta -11 °C'yi birkaç saatliğine tolere edebilir.[5] Yenilebilir narenciye çeşitlerinden sadece kamkat soğuğa daha dayanıklıdır. Satsuma ağaçları nadiren herhangi bir dikene sahiptir. Ağaç tohumdan yetiştirildiği takdirde ilk meyvelerin üretilmesi yaklaşık 8 yıl sürer, ancak üçyaprak portakal gibi diğer turunçgil anaçlarına aşılanarak da çoğaltılabilir.
Dağılım
[değiştir | kaynağı değiştir]Citrus unshiu, Japonya, İspanya, Orta Çin, Kore, ABD, Güney Afrika, Güney Amerika, Yeni Zelanda ve Karadeniz civarında yetiştirilmektedir.[6] İzmir'de yetiştirilen Satsumalar "Seferihisar mandalinası" adı altında coğrafi işarete sahiptir.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Schlegel (2009). Dictionary of Plant Breeding (İngilizce) (2.2ad1=Rolf bas.). CRC Press. s. 437. ISBN 9781439802434. 6 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019.
It's named after, Unsyu, China; in Japan it is known as "unshu mikan," in China, as "wenzhou migan"; recorded cultivation of the "wenzhou migan" date back some 2,400 years; it was listed as a tribute item for Imperial consumption in the TANG Dynasty; the best record of the cultivation of this variety in ancient China is from Jijia Julu, written by Han YAN, the governor of the region and published in 1178
- ^ "Japanese Mikan and Satsuma Oranges". hawaii.edu. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019.
Mikan is a tangerine-like citrus fruit that is grown in warmer regions of Japan in large quantities. Many different varieties have been introduced to Japan from China since the eighth century, but since the late 19th century the most important variety has been the unshu.
- ^ "Citrus unshiu" 8 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). Agricultural Research Service (ARS) 1 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., United States Department of Agriculture (USDA) 17 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim tarihi: 17 Aralık 2020. "muhtemel menşei Japonya'nın Kyushu adaları veya Çin'den Japonya'ya ithal edilmiş."
- ^ Misaki, Akira (Kasım 1999). "紀州有田みかんの起源と発達史" [The Origin and the Development-Process of "Kisyu Arida Mikan (Arida Mandarin)"]. 経済理論 [The Wakayama Economic Review] (Japonca). Cilt 292. University of Wakayama. ss. 97-118. 10 Ocak 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi21 Eylül 2019.
(After the many years of research, Dr. Tanaka has concluded the place of origin of Satsuma is Nagashima, Kagoshima. Satsuma is a chance seedling of Sōkitsu, Mankitsu, or Tendaisankitsu introduced from Huangyan Zhejiang, China. It appeared in the early Edo period.)
- ^ a b ""Orange Frost", a new cold hardy citrus". PLANTanswers. 21 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019.
- ^ Saunt, James (2000). Citrus Varieties of the World. Sinclair Intl Business Resources. ISBN 9781872960012.
- ^ "SeferihisarMandalinası". izmir.ktb.gov.tr. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2021.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Satsuma Mandalinası - Florida Üniversitesi28 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- PLANTanswers - Teksas Kooperatif Eki28 Kasım 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
