Savaşın pazarlık modeli
Uluslararası ilişkiler teorisinde savaşın pazarlık modeli, iki aktör arasındaki savaşın potansiyel kazançlarını, kayıplarını ve nihai sonucunu bir pazarlık etkileşimi olarak temsil etme yöntemidir.[1] Bu yöndeki araştırmaları motive eden temel bir bilmece olan "savaşın verimsizlik bilmecesi"dir, bilmecenin temel olarak "İlgili tüm taraflar için savaştan kaçınacak bir anlaşmaya varmak daha iyi olacağı halde savaşalr neden çıkar?" sorusunu sorar.[2][3] Pazarlık modelinde, rasyonel aktörler arasındaki savaş, belirsizlik ve taahhüt sorunları nedeniyle mümkündür. Sonuç olarak güvenilir bilginin sağlanamsı ve taahhüt sorunlarını hafifletmeye yönelik adımlar savaş olasılığını azaltır. Bu, uluslararası ilişkiler alanında rasyonel seçim araştırmalarının etkili bir koludur.
Thomas Schelling, çatışmaları pazarlık durumları olarak resmileştirmenin ilk savunucularından biriydi.[2] Stanford Üniversitesi siyaset bilimci James Fearon, 1990'larda pazarlık modelini öne çıkardı.[4][5] 1995 yarihli "Savaş için Rasyonel Açıklamalar" başlıklı makalesi, ABD üniversitelerinde uluslararası ilişkiler yüksek lisans eğitiminde en çok atıf yapılan dergi makalesidir.[3][4] Savaşın pazarlık modeli, "uluslararası ilişkiler alanında savaşın incelenmesinde kullanılan baskın çerçeve" olarak tanımlanmıştır.[6]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Carl von Clausewitz, savaşı bir pazarlık etkileşimi olarak tanımlayan ilk kişiydi. Savaşın kendi başına bir değeri olmadığını, bu nedenle hiç kimsenin daha büyük bir hedef olmadan savaşa girmeyeceğini yazdı.[7] 1950'lerde, Soğuk Savaş'ın sınırlı çatışmaları pazarlık teorisini daha da ileriye götürdü. Savaşlar sınırlı olduğu için savaşın genellikle tam bir askeri zaferden ziyade bir pazarlıkla sona erdiği belirlendi. 1960'larda Thomas Schelling, çoğu çatışmanın bir pazarlık etkileşimi olduğunu iddia etti ve II. Dünya Savaşı'nın sonunu askeri terimlerle değil pazarlıkla tanımladı. Resmi modeller 1980'lerde tanıtıldı. Resmi modeller, savaşın nedenlerine ve sonuçlarına odaklandı ve bunları da pazarlık etkileşimleri olarak tanımladı.[7]
Tanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaşın pazarlık modeli, savaşı ekonomik veya sosyal bir eylemden ziyade politik bir eylem olarak tanımlamanın bir yoludur. Model, savaşı nedenlerini ve sonuçlarını, kaynakların tahsisi konusunda bir pazarlık anlaşmazlığı olarak tanımlar.[7] Pazarlık, hiçbir aktörün bir başkasının kaybına uğramadan fayda sağlamayacağı bir etkileşim olarak tanımlanır. Bu, tüm ilgili aktörlerin fayda sağladığı işbirliğine dayalı etkileşimin tam tersidir. Savaş, pazarlık etkileşimi olarak tanımlandığından her zaman maliyetlidir ve tüm aktörler savaşın dışında savaşın maliyetini üstlenirler. Bu nedenle, model, savaşın her iki aktör için de istenmeyen bir sonuç olduğunu ve yalnızca doğru koşullar altında savaşın çıakcağını varsayar. Bu, savaşın net fayda sağlayabileceğini veya galip gelen tarafa, mağlup olan tarafın kayıplarından daha büyük faydalar sağlayabileceğini öne süren ekonomik veya diğer siyasi savaş modellerinden farklıdır. Model, savaş hakkında birkaç varsayımda bulunur. Sonuç olarak, savaşların nedenini bilgi eksikliği ve aktörler arasındaki yüksek düzeyde belirsizlik, savaş sürecini bilgiyi ortaya çıkarmak için bir araç ve savaşın sonucunu ortaya çıkan bilgi olarak tanımlar ve bu da ilgili aktörlerin davranışlarını ve motivasyonlarını ayarlamalarıan olanak tanır.[7]
Yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]Model, sırasıyla çizginin sol ve sağ uçlarında bulunan A ve B adlı iki aktörle doğrusal bir yapıya sahiptir. Çizgi, A ve B'nin üzerinde mücadele etmeye istekli oldukları bir malı temsil etmektedir. P noktası, savaşın sonucunda malın algılanan potansiyel bölünmesini temsil etmektedir. Aktör A, malın daha büyük bir kısmını elde edeceği için p noktasının mümkün olduğunca sağda olmasını isterken aktör B ise p noktasının mümkün olduğunca solda olmasını istekemektedir. ca ve cb noktaları sırasıyla A ve B için savaşın maliyetini temsil eder. Bu maliyetler genellikle kan ve servet, yani savaşın yol açtığı mali ve insan gücü kayıplarıdır. p-ca ve p-cb noktaları, savaşın maliyetleri sonuca dahil edildiğinde A ve B için malın nihai paylaşımını temsil eder. Her iki aktör de malın ca ve cb arasında herhangi bir yerde paylaşılmaısnı kabul etmeye hazırdır. Bunun nedeni, bu aralıktaki bir noktanın savaştan daha iyi bir bölüşüm sağlamasıdır. A, p'nin solundaki bir noktayı kabul etmeye hazırdır çünkü bölüşüm kendi lehine olmasa da savaşın maliyetine göre bölüşümden daha iyidir. A, p'nin sağındaki bir noktayı kabul etmeye hazırdır çünkü bu tahmin ettiğinden daha iyi bir mal bölüşümüdür. Aynı mantık aktör B için de geçerlidir.
- A = A aktörü
- B= B aktörü
- C= C aktörü
- p = savaş sonucu bir malın öngörülen bölünmesi
- ca = A aktörü için savaşmanın maliyeti
- cb = B aktörü için savaşmanın maliyeti
- p-ca = A aktörünün savaş masrafları hesaplandıktan sonra malın bölüşümü
- p-cb = B aktörünün savaş masrafları hesaplandıktan sonra malın bölüşümü
Modele dayalı savaş nedenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]James D. Fearon'a göre, pazarlık modelinde savaşın mümkün olduğu üç koşul vardır:[3][8]
- Belirsizlik: Aktörler birbirlerinin kabiliyetlerini, tercihlerini ve kararlılıklarını yanlış hesaplayabilirler. Bu da karşılıklı olarak kabul edilebilir bir uzlaşma bulmalarını zorlaştırır.
- Taahhüt sorunları: Aktörler gelecekte askeri güçlerini kullanmayacaklarına dair inandırıcı bir taahhütte bulunamazlar ve bu da karşılıklı olarak kabul edilebilir bir uzlaşma bulmayı zorlaştırır. Bu durum, iktidar geçişleri veya saldırı amaçlı askeri yeteneklerin savunma amaçlı askeri yeteneklere göre avantajlı olduğu durumlarda özellikle sorun teşkil eder. İlk saldırı avantajı, bir aktörü önleyici bir savaş başlatmaya zorlayabilir veya saldırıya uğrama tehdidi, bir aktörün önleyici bir savaş başlatmasına neden olabilir.
- Bir malın bölünmezliği: Aktörler, belirli bir malın bölünemeyeceğini ancak bütünüyle kontrol edilebileceğini düşünürlerse savaşa girebilirler. Bölünmez mallar teorik olarak mümkündür ancak pratikte son derece nadirdir.
Kısacası Fearon, bilgi eksiliği ve pazarlık bölünmezliğinin rasyonel devletleri savaşa sürükleyebileceğini savunmaktadır.[3] Robert Powell, Fearon'un sunduğu modeli değiştirerek üç önemli taahhüt sorunu türünün (önleyici savaş, engelleyici savaş ve yükselen güçler üzerinde pazarlık başarısızlığı) genellikle güç dağılımındaki büyük ve hızlı değişikliklerden kaynaklandığını savunmuştur.[2] Powell'a göre savaşın temel nedeni, aktörleirn bu koşullar altında herhangi bir anlaşmaya uymayı güvenilir bir şekilde taahhüt edememeleridir.[2] Powell ayrıca, pazarlık bölünmezliklerinin, aktörlerin bir anlaşmaya varmalarını engelleyen bir şey değil, bir tür taahhüt sorunu olduğunu savunmuştur çünkü aktörler bölünmez bir mal üzerinde yan ödemeler konusunda bir anlaşmaya varabilirler.[2]
Pazarlık modelinin uygulamaları, üçüncü taraf arabulucuların (bilgi sağlayarak) savaş olasılığını azaltabileceğini göstermiştir.[9] Bazı akademisyenler, demokratik devletlerin diğer devletlere boş tehditlerde bulunmanın iç maliyetleri nedeniyle kararlılıklarını daha inandırıcı bir şekilde ortaya koyabileceklerini savunmuştur.[10]
Harrison Wagner, devletlerarası sistemin devletler arasındaki anlaşmalardan (örneğin birbirlerinin egemenliğine saygı gösterme) oluştuğunu savunur. Bu anlaşmalar, "teşvikler, beklentiler veya şiddet teknolojisindeki dışsal değişiklikler" nedeniyle sürekli yeniden müzakereye tabidir. Başka bir deyişle, savaşın temel nedenleri, güç dağılımındaki değişiklikler gibi dışsal faktörlerle bağlantılıdır.[11]
Sinyalleme
[değiştir | kaynağı değiştir]Fearon'un kanonik çalışmasına dayanarak rasyonel seçim literatüründe iki önemli sinyal mekanizması vardır: batık maliyetler ve ellerin bağlanması.[12][13] İlki, geri kazanılmayan batık maliyetleri içeren sinyalleri ifade ederken ikincisi sinyal verenin sözünden dönmesi halinde gelecekte maliyetlere yol açacak sinyalleri ifade eder.[14]
Sınırlamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Pazarlık modelinin uygulanabilirliği, aşağıdakiler dahil olmak üzere birçok faktör tarafından sınırlandırılmaktadır:
- Bilişsel faktörler: yeni bilgiler, aktörlerin inançlarını veya davranışlarını tutarlı bir şekilde değiştirmesine yol açmaz.[15]
- Maliyet-fayda hesaplamaları: aktörler hangi maliyet ve faydaları dikkate alacaklarını nasıl belirler?[16]
- İç politika: liderlerin savaştaki amaçları, devletin çıkarlarından ziyade kişisel veya iç siyasi çıkarları yansıtır.[17][18]
- İnşacılık: aktörlerin kimlikleri çatışma yoluyla gerçekleşir.[19]
- Çok oyunculu pazarlık: savaş, ikiden fazla atkör arasındaki pazarlıkta bir denge çözümü olabilir.[20]
- Aynı bilginin farklı yorumları: iki aktör aynı bilgiyi farklı şekilde yorumlayabilir.[21]
- Bireysel durumlarda yararlılık: belirsizlik nedeniyle, model bireysel durumlarda savaşın başlangıcını açıklayamaz.[22][23]
Paul Poast ve Erik Gartzke'ye göre pazarlık modelinin ampirik testleri sınırlıdır.[24]
Robert Powell'a göre, pazarlık modeli uzun süren savaşları açıklamak konusunda sınırlıdır çünkü aktörler karşı tarafın taahhütlerini ve kabiliyetlerini hızlı bir şekilde öğrenmelidir. Modelin ima ettiği şey, aktörlerin mükemmel bilgiye sahip olmaları halinde rasyonel aktörler arasında savaş olmayacağı olduğundan model bazı tarihsel vakaları ve tarihsel olmayan bir şekilde yorumlayabilir.[2] Ahsan Butt, bazı savaşlarda bir aktörün savaşta ısrarcı olduğunu ve diğer devletin yapabileceği makul tavizlerin olmadığını savunur.[25]
Stephen Walt, savaşın pazarlık modelinin anarşi altında bilgi eksikliği ve taahhüt sorunlarının devletleri nasıl çatışmaya sürükleyebileceğini "anlamlı ve akıllıca" bir şekilde formüle ettiğini ancak nihayetinde "yeni bir teorik iddia değil" Robert Art, Robert Jervits ve Kenneth Oye gibi isimlerin daha önce sunduğu fikirleri ifade etmenin başka bir yolu olduğunu savunur.[26]
Jonathan Kirshner, devletlerina ynı bilgiye sahip oldukları takdirde bir anlaşmaya varacakalrı şeklindeki pazarlık modelinin varsayımını eleştirmiştir.[27] Kirshner, spor yorumcularının yüksek kaliteli ve aynı bilgilere sahip olduklarını ancak spor etkinliklerinin nasıl sonuçlanacağı konusunda farklı tahminlerde bulunduklarını belirtmektedir. Uluslararası siyasetin tahmin edilmesi, spor etkinliklerinden daha da karmaşık olabilir.[21]
Erik Gartzke'ye göre, pazarlık modeli uluslararası çatışmaları olasılık açısından düşünmek için yararlıdır ancak herhangi bri savaşın başlangıcı teorik olarak belirsizdir. Fearon'un çatışma başlangıcı modelinin savaş için gerekli koşulları gösterdiğini, yeterli koşulları göstermediğini savunmaktadır.[22]
Joshua Kertzer, aktörlerin maliyet ve faydaları nasıl belirlediklerini sorgulamıştır.[16]
David Lake, 2010 yılında pazarlık modelini eleştirdiği yazısında modelin Irak Savaşı'nı dört nedenden dolayı yetersiz bir şekilde açıkladığını savunmuştur. İlk olarak iç siyasi aktörler (Exxon ve Halliburton gibi) savaşın gidişatını ve olası çözümünü etkilemiştir (pazarlık modeli devletlerin tekil aktörler olduğunu varsayar). İkincisi, savaşın öncesinde Saddam Hüseyin sadece Amerika Birleşik Devletleri'ne değil, İran ve Irak'taki Kürt azınlıklara da sinyaller gönderiyordu (pazarlık modeli, iki ilgili aktör olduğunu varsayan ikili bir modeldir). Üçüncüsü, pazarlık modeli bir anlaşmaya varıldığında savaşın sona erdiğini varsayar ancak Irak Savaşı, yenilen bir rakibe kendi iradesini dayatmanın zor olduğunu göstermektedir. Dördüncüsü, hem Bush yönetimi hem de Saddam rejimi bilişsel ve karar verme önyargıları sergilemiştir) pazarlık modeli, aktörlerin rasyonel davrandığını varsayar).[15]
Uzun süren savaşları pazarlık modeliyle açıklamak
[değiştir | kaynağı değiştir]Siyaset bilimci Alex Weisiger, uzun süren savaşların güzemini ele almış ve taahhüt sorunlarının uzun süren savaşların nedeni olabileceğini savunmuştur. Weisiger, bir gücün geirlemesi ve yükselen bir güce önleyici saldırıda bulunması gibi "durumsal" taahhüt sorunlarının, yükselen gücün gerileyen gücün hiçbir anlaşmayı kabul etmeyeceğine inanması nedeniyle uzun sürebileceğini savunmaktadır. Ayrıca, devletlerin koşulsuz teslim olmaktan başka hiçbir şeyi kabul etmemesi (çünkü diğer devletin hiçbir anlaşmaya uymayacağına inandıkları için) gibi "eğilimsel" taahhüt sorunlarının da uzun sürebileceğini savunmaktadır.[6]
Siyaset bilimci Hein Goemans, uzun süren savaşların rasyonel olabileceğini çünkü savaştaki aktörlerin hem savaşın uzlaşma masasında daha iyi bir konumda olmak hem de savaşa üçüncü tarafların müdahalesini etkilemek için kabiliyetlerini ve kararlılıklarını yanlış beyan etme teşvikleri olduğunu savunur. Aktörler, üstünlüklerinin kesinleştiği anda savaş hedeflerini yükseltebilir veya azaltabilirler.[18] Goemans ayrıca, liderlerin "diriliş için kumar oynamasının" rasyonel olabileceğini savunur. Bu, liderlerin, savaşı kesin olarak kazanmazlarsa iç politikada ağır cezalandırılacaklarına (örneği sürgün, hapis veya ölüm cezası) inanmaları durumunda savaşı sona erdirmeye isteksiz hale gelmeleri anlamına gelir.[18][28]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]İleri okumalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Spaniel, William (2023). Formal Models of Crisis Bargaining: Applications in the Politics of Conflict. Cambridge University Press.
- Wagner, R. Harrison (2000). "Bargaining and War". American Journal of Political Science. 44 (3). ss. 469-484. doi:10.2307/2669259. ISSN 0092-5853. JSTOR 2669259.
- Filson, Darren; Werner, Suzanne (2002). "A Bargaining Model of War and Peace: Anticipating the Onset, Duration, and Outcome of War". American Journal of Political Science. 46 (4). ss. 819-837. CiteSeerX 10.1.1.495.4868
. doi:10.2307/3088436. ISSN 0092-5853. JSTOR 3088436.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Coyne, C.J.; Mathers, R.L. (2011). The Handbook on the Political Economy of War. Elgar Original Reference Series. Edward Elgar Publishing Limited. s. 19. ISBN 978-1-84980-832-3. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2018.
- ^ a b c d e f Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:1isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b c d Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:2isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b Colgan, Jeff D. (2016). "Where Is International Relations Going? Evidence from Graduate Training"
. International Studies Quarterly (İngilizce). 60 (3). ss. 486-498. doi:10.1093/isq/sqv017. ISSN 0020-8833.
- ^ Frieden, Jeffry A. (2018). "Chapter 3". World Politics: Interests, Interactions, Institutions. 4. W W NORTON. ISBN 978-0-393-67510-8. OCLC 1197968459.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:3isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b c d Reiter, Dan (2003). "Exploring the Bargaining Model of War – Perspectives on Politics". Perspectives on Politics. 1 (1). ss. 27-43. doi:10.1017/S1537592703000033. ISSN 1541-0986.
- ^ Reiter, Dan (2023). "Bargaining and War". Reiter, Dan (Ed.). Understanding War and Peace. Understanding War and Peace (İngilizce). ss. 13-43. doi:10.1017/9781009127721.004. ISBN 9781009127721.
- ^ Kydd, Andrew H. (2006). "When Can Mediators Build Trust?". American Political Science Review (İngilizce). 100 (3). ss. 449-462. doi:10.1017/S0003055406062290. ISSN 1537-5943.
- ^ Fearon, James D. (1994). "Domestic Political Audiences and the Escalation of International Disputes". The American Political Science Review. 88 (3). ss. 577-592. doi:10.2307/2944796. ISSN 0003-0554. JSTOR 2944796.
- ^ Wagner, R. Harrison (2007). War and the State: The Theory of International Politics. University of Michigan Press. s. 237. doi:10.3998/mpub.224944. ISBN 978-0-472-09981-8. JSTOR 10.3998/mpub.224944.
- ^ Fearon, James D. (1997). "Signaling Foreign Policy Interests: Tying Hands versus Sinking Costs". Journal of Conflict Resolution (İngilizce). 41 (1). ss. 68-90. doi:10.1177/0022002797041001004. ISSN 0022-0027.
- ^ Gartzke, Erik A.; Carcelli, Shannon; Gannon, J. Andres; Zhang, Jiakun Jack (2017). "Signaling in Foreign Policy". Oxford Research Encyclopedia of Politics (İngilizce). doi:10.1093/acrefore/9780190228637.013.481. ISBN 978-0-19-022863-7. 28 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Quek, Kai (2021). "Four Costly Signaling Mechanisms". American Political Science Review (İngilizce). 115 (2). ss. 537-549. doi:10.1017/S0003055420001094. ISSN 0003-0554.
- ^ a b Lake, David A. (2010). "Two Cheers for Bargaining Theory: Assessing Rationalist Explanations of the Iraq War". International Security. 35 (3). ss. 7-52. doi:10.1162/isec_a_00029. ISSN 0162-2889.
- ^ a b Kertzer, Joshua (2016). Resolve in International Politics (İngilizce). Princeton University Press. ss. 33-35. ISBN 978-1-4008-8364-6.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:52isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:4isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Mitzen, Jennifer (24 Temmuz 2016). "Ontological Security in World Politics: State Identity and the Security Dilemma". European Journal of International Relations (İngilizce). 12 (3). ss. 341-370. doi:10.1177/1354066106067346.
- ^ Gallop, Max (18 Ocak 2017). "More dangerous than dyads: how a third party enables rationalist explanations for war". Journal of Theoretical Politics. 29 (3). ss. 353-381. doi:10.1177/0951629816682884. ISSN 0951-6298.
- ^ a b Kirshner, Jonathan (2000). "Rationalist explanations for war?". Security Studies. 10 (1). ss. 143-150. doi:10.1080/09636410008429423. ISSN 0963-6412.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:72isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:14isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Gartzke, Erik A.; Poast, Paul (2017). "Empirically Assessing the Bargaining Theory of War: Potential and Challenges". Oxford Research Encyclopedia of Politics (İngilizce). doi:10.1093/acrefore/9780190228637.013.274. ISBN 978-0-19-022863-7. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Butt, Ahsan I. (15 Mart 2019). "Why did the United States Invade Iraq in 2003?". Security Studies (İngilizce). 28 (2). ss. 250-285. doi:10.1080/09636412.2019.1551567. ISSN 0963-6412.
- ^ Walt, Stephen M. (1999). "Rigor or Rigor Mortis? Rational Choice and Security Studies". International Security. 23 (4). ss. 5-48. doi:10.1162/isec.23.4.5. ISSN 0162-2889.
- ^ Kirshner, Jonathan (2015). "The Economic Sins of Modern IR Theory and the Classical Realist Alternative". World Politics (İngilizce). 67 (1). ss. 155-183. doi:10.1017/S0043887114000318. ISSN 0043-8871.
- ^ "How the War in Ukraine Might End". The New Yorker (İngilizce). 29 Eylül 202229 Eylül 2022.
