Sazende
Sazende (Azerice: sazəndə / سازنده; Ermenice: սազանդար; Farsça: سازنده; Gürcüce: საზანდარი) Güney Kafkasya'da bir şarkıcı (Azeri muğamı icrası durumunda hanende) ile birlikte performans gösteren geleneksel çalgıcılar topluluğundaki üç müzisyenden her birine verilen addır.. Sözcük, Farsçada "inşa eden" anlamına geliyor. Sazende üçlüsü; bir tar, bir kamança ve bir def sanatçısından oluşur. Tarihsel olarak sazende kelimesi ise Anadolu, Kafkasya ve İran'da bir halk çalgısı çalan herhangi bir çalgıcı için kullanılmıştır.[1]
Tarih ve gelişme
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sözü edilen çalgıları çalan bir sazende üçlüsü geleneği, 20. yüzyılın başlarına kadar ortaya çıkmadı. Cabbar Karyağdıoğlu'na göre, 19. yüzyıl başlarının muğam toplulukları katran, kamança ve balaban çalan üç müzisyenden oluşuyordu. 19. yüzyılın sonlarında, sonuncusu nakkare ile değiştirildi. Günümüzde def kullanılmakta ve genellikle şarkıcıların kendileri tarafından çalınmaktadır.[2]
Topluluktaki çalgı çeşitlerindeki değişikliklerin yanı sıra, çalgıların yapısı da değişti. Kamança, 2 telli bir çalgı iken 3, 4 hatta 5 telli bir çalgı olmuştur. Tanınmış Azeri sazende Sadıkcan, 6 telli bir çalgı olan tara bir tel daha ekleyerek ve onu bir dizi yeni özellikle geliştirerek yeni bir tar modeli (günümüzde Azeri tarı veya Kafkasya tarı olarak bilinir) oluşturmuştur.[3]
Sazendelerin önemi, çalgıların fiziksel görünümünden anlaşılabilir. Bazıları onları değerli metaller ve mücevherlerle süslüyordu. Sadıkcan'ın tarını, altın ve sedef ile süslediği söylenmiştir.[2]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Sazandari 26 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Great Soviet Encyclopædia (TheFreeDictionary.com's encyclopedia section)
- ^ a b (Rusça) Khananda 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Axtar.az
- ^ "Atlas of Plucked Instruments - Middle East". 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2020.