Semtex
Semtex, RDX ve PETN [1] bileşenlerini içeren çok amaçlı plastik patlayıcı. Madencilikte kazı yapma, inşaat sektöründe bina yıkımında ve askeriyede kullanılmaktadır.
Semtex, Çek kimyager Stanislav Brebera tarafından 1960'larda RDX, PETN, bağlayıcılar ve stabilizatörleri kullanarak elde edilmiş çok güçlü bir plastik patlayıcıdır. Orijinal adı B1 olan patlayıcı daha sonradan Semtex ismini almıştır. İlk olarak 1964 yılında Semtex 1A, 1967 yılında Semtex H ve 1987 yılında da Semtex 10SE türleri üretildi.
Vietnam savaşı sırasında 14 ton Semtex H Kuzey Vietnam ordusuna satılmıştır. Ancak Semtex'in en büyük alıcısı Libya'dır. 1975 ile 1981 arasında Libya yaklaşık 700 ton Semtex satın almıştır.[2]
21 Aralık 1988'de 103 nolu seferi yapan Pan Am uçağı İskoçya civarındaki Lockerbie'ye düştü ve 270 kişinin ölümüne neden oldu.[3] Yapılan araştırmada uçağın bir kaset çalıcının içine yerleştirilmiş 300 gram civarında Semtex ile düşürüldüğü ortaya çıktı. Bu olaydan önce Semtex çok az bilinen bir patlayıcı türüydü.
Semtex ismi Semtin ve Explosia kelimelerinden oluşturulmuştur. Günümüzde üç şekilde kullanılmaktadır. Birincisi Semtex 1A adıyla bilinen ve yıkım işlerinde kullanılan kırmızı altıgen prizma formundadır. İkincisi ise özellikle torpido gövdeleri gibi yüksek basınç altında dayanıklılık gerektiren ortamlar için kullanılan çeliğin sertleştirilmesinde kullanılan ince levhalar şeklinde satılan Semtex 10SE'dir. Üçüncüsü ise turuncu tuğla şeklinde olan ve daha çok terör saldırılarında kullanılan Semtex H'dir.
C4'ün aksine kokusuz ve çok uzun ömürlü olması sayesinde güvenlik güçleri tarafından bulunması (yakalanması) neredeyse imkânsızdır.[4] Bu nedenle terör saldırılarında sıklıkla kullanılmıştır. Son dönemde aramalarda kolay bulunabilmesi için özel bir koku ve metal alaşımlar eklenmiş ve raf ömrü azaltılmıştır.
2017'de yayımlanan Patlayıcı Kataloğuna(en) göre bulunan tüm Semtex türleri Semtex 1A, Semtex 1H, Semtex 10, Semtex 10-SE, Semtex S 30, Semtex C-4, Semtex PW 4 ve Semtex 90 dır.[5]
Kompozisyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Aşağıdaki tabloda yer alan verilere bakarak Semtex 1A ve Semtex H türleri arasında ciddi bir fark görebiliriz. Semtex A1 daha çok madencilikte kullanıldığı için daha fazla PETN içermektedir. Bunun aksine Semtex H saldırılarda kullanılmak amacıyla üretildiği için daha fazla RDX içermektedir. Buradan patlayıcıyı patlayıcı yapan maddenin RDX olduğu anlaşılmaktadır.
| Malzeme | Semtex 1A | Semtex H |
|---|---|---|
| PETN | 76% | 40.9% |
| RDX | 4.6% | 41.2% |
| Bağlayıcı madde: styrene-butadiene | 9.4% | 9% |
| Plastikleştirici: n-octyl phthalate, tributyl citrate | 9% | 7.9% |
| Antioxidan: N-phenyl-2-naphthylamine | 0.5% | 0.5% |
| Pigment | 0.5% Sudan IV (Kırmızı - kırmızık kahve) | 0.5% Sudan I (Turuncu - Sarı) |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Explosives-Compunds". Pike,John. -. 7 Aralık 2017. 3 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2017.
- ^ Brown, G.I (1998). The Big Bang: A History of Explosives. s. 165. ISBN 0-7509-1878-0.
- ^ "www.explosia.cz". explosia. 7 Aralık 2017. 15 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.
- ^ Hiltmar, Schubert. Detection of Explosives and Landmines. ss. 93-101. ISBN 1-4020-0692-6.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Mayıs 2020.