Serpik ek
 | Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Temmuz 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Serpik ek (circumfix) biri kelimenin başına, diğeri sonuna yerleştirilen iki bölümden oluşan bir ektir. Serpik ekler, sözcüklerin başına eklenen ön ekler, sonuna eklenen son ekler ve ortasına eklenen iç eklere karşı tezatlık oluşturur. Malayca ve Gürcücede serpik ekler yaygındır.
Örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]⟩köşeli ayraçlar⟨ serpik ekleri belirtmek için kullanılır.
Cermen Dilleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Serpik ek muhtemelen en çok düzenli fiiller için ge-⟩...⟨-t (ge- önek + -t sonek) olan Almanca geçmiş ortacından bilinir. Örneğin, spiel-en fiili ge-spiel-t ortacına sahiptir. Hollandaca benzer bir sisteme sahiptir (bu durumda spel-en → ge-speel-d). Felemenkçe'de ge-⟩...⟨-te (ge- ön eki + -te son eki) serpik eki belirli toplu isimleri oluşturmak için kullanılabilir (berg (dağ) → ge-berg-te (dağ silsilesi)).
Avustronezyan Dilleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Malayca sekiz serpik eke sahiptir.
- per-⟩...⟨-kan
- per-⟩...⟨-i
- ber-⟩...⟨-an
- ke-⟩...⟨-an
- pen-⟩...⟨-an
- per-⟩...⟨-an
- se-⟩...⟨-nya
- ke-⟩...⟨-i
Örneğin, serpik ek ke-⟩...⟨-an ke-adil-an "adillik, adalet" sözcüğünü oluşturmak için adil "adil" köküne eklenebilir.
Diğer Diller
[değiştir | kaynağı değiştir]Çoğu Kuzey Afrika ve bazı Levanten Arapça çeşitlerinde fiiller, tüm ön ekleri ve ekli doğrudan ve dolaylı nesne zamirleriyle birlikte fiilin etrafına ma⟩...⟨š serpik eki yerleştirilerek olumsuzlanır. Örneğin, Mısırca bitgibuhum-laha "onları ona getirirsin", ma⟩bitgibuhum-lahā⟨š "onları ona getirmezsin" olarak olumsuzlanır.
Berberi dillerinde dişil yapı, t⟩...⟨t serpik ekle işaretlenir. Afus "el" kelimesi t⟩afus⟨t olur. Kabyle'de θ⟩issli⟨θ "gelin", issli "damat"tan türemiştir. bni'den "inşa etmek", t⟩...⟨t ile tbnit "sen inşa edersin" elde ederiz.
Guaraní'de olumsuzlama için serpik ek, nd⟩...⟨i ve, gelecekteki olumsuzlama için de nd⟩...⟨mo'ãi ile yapılır.
Bazı Slav dillerinde ve Macarcada sıfatların üstünlük hali bir serpik ek ile oluşturulur. Örneğin, Çekçede nej⟩...⟨ší serpik eki kullanılır - mladı "genç", nejmladší "en genç" olur. Macarca'da karşılık gelen serpik ek leg⟩...⟨bb'dir, legnagyobb'da olduğu gibi nagy "büyük"ten "en büyük". (Her iki durumda da, karşılaştırma biçimi, önek olmadan son ek kullanılarak üretilir: mladší " daha genç"; nagyobb "daha büyük".)
Gurmanchema ve Wolof'ta isim sınıfları serpik ek ile gösterilir.