Siktir
Siktir, Balkanlar ve Orta Doğu'da konuşulan pek çok dilde kovma, inanmama veya alay sözü olarak kullanılan Türkçe kökenli bir küfür ve ünlem.[1]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Siktir ve türevlerinin kökeni tartışmalıdır. Etimoloji sözlüklerinin çoğu kelimeyi sikmek fiiline bağlar. Eğer bu doğruysa siktir Eski Türkçede 11. yüzyıldan beri "siyme (işeme) organı" olarak kullanıma sahip sik kelimesinden türemiştir. Marcel Erdal'a göre bu sözcük Eski Türkçe sid- veya *si- “siymek, işemek” fiilinden Eski Türkçe +Uk ekiyle türetilmiştir. Buna karşın kelimedeki ses evriminin tutarsız olması siktir ve ilgili kalıplarının "Atlamak, zıplamak, hoplamak" anlamlarına gelen sekmek kelimesine dayandığının öne sürülmesine neden olmuştur. Bu sava göre "Sektir git" gibi tarihi açıdan belgelenmiş kovma kalıplarında yer alan sektir kelimesi zamanla bulaşma yoluyla siktir halini almıştır.[1]
Nişanyan Sözlük'e göre hasiktir, hastir, sikik, sikilmek, sikimsonik, sikindirik, sikişmek, sikişhane, sikişken, siktirmek, siktiriboktan, siktirikten, sittir ve zikmek sözcükleri sikmek fiilinden türemiş diğer Türkçe kelimeler arasında yer alır.[2][3] Siktir git internet dilinde "Sie" kısaltması ile de yazılabilir.[4]
Kelime medyada kaba bulunduğundan ötürü bazen sinkaf veya sinkaflı küfür hüsnütabiriyle kullanılır. Bu sözcük Arap alfabesindeki s ile k harflerinin yan yana okunuşu olup Osmanlıca sik kelimesinin hecelenmesi ile oluşmuştur.[5]
Diğer dillerde kullanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Kelime Yunancada bir ünlem olarak σιχτίρ (sixtír) ve σιχτίρι (sixtíri) olarak yer alır. Türkçe kelimedeki "k" sesi Yunancaya alıntılanırken "x" sesine dönüşmüştür. Dildeki σιχτιρίζω (sixtirízo) ve σιχτίρισμα (sixtírizma) sözcükleri siktir sözcüğünden türemiş diğer kelimelerdir.[6][7]
Balkanlarda sikter olarak kullanılan kelime "sikteruša"; yani "siktir kahvesi" olarak misafirlere gitmesi için verilen kahve anlamında kullanılır.[8][9] Benzer bir kullanım Rumca "siktir pilavı" anlamına gelen σικτίρ πιλάφι (siktír piláfi) söz öbeğinde de gözlemlenir.[10]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Şerifoğlu, Yasin; Yılmaz, Kaan (21 Ekim 2022). "Türkçede bir bulaşma örneği: siktir". RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (30): 235-242. doi:10.29000/rumelide.1192519. ISSN 2148-7782. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi4 Nisan 2024.
- ^ "sik-". Nişanyan Sözlük. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "sik". Nişanyan Sözlük. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "Mizah dergilerinde ve internette küfürlü sözlerin yazımları" (PDF). Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, 2/1. Temmuz 2009. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)4 Nisan 2024.
- ^ "sinkaf". Nişanyan Sözlük. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ Lytra, Vally (11 Şubat 2016). When Greeks and Turks Meet: Interdisciplinary Perspectives on the Relationship Since 1923 (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-134-76274-3. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "Λεξικό της κοινής νεοελληνικής". Dictionary of Standard Modern Greek. Centre for the Greek Language. 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "Das Balkan-Kaffee-Lexikon". KOSMO (Almanca). 14 Haziran 2017. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ Erkurt, Melisa. "Warum Bosnierinnen* für ihren Kaffee sterben würden". www.falter.at. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "Online Λεξικά Κ.Ε.Γ." georgakas.lit.auth.gr. 4 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.