Son savunma

The Fall of the Alamo (1903),Robert Jenkins Onderdonk, Davy Crockett, tüfeğini Teksas'taki Alamo Savaşı sırasında Meksika birliklerine karşı bir sopa olarak kullanıyor.

Son bir direniş, bir askerî birliğin karşı konulamaz ve neredeyse aşılmaz durumlar karşısında son kez savunma pozisyonu aldığı askeri bir durumdur. Birlikler görevi gerçekleştirme duygusu nedeniyle son bir direniş gösterebilirler; çünkü taktik olarak çok önemli bir noktayı savunuyor olabilirler, kapana kısılmış bir ordunun, kişinin veya bir grup insanın kaçmasını sağlamak için zaman kazanmaya çalışabiliyor olabilirler, yakalanırlarsa infaz edilebilirler; veya hükümdarlarını veya liderlerini korumaya çalışıyor olabilirler. Son kez direnen birliklerin kahramanlıkları ve fedakarlıkları, halkın hayal gücü üzerinde büyük bir etki yarattığından, son direnişler tarihte büyük bir öneme sahiptir. Bazı son direnişler, özellikle de direnişçiler hedeflerine ulaştıysa (nadir durumlarda düşmanlarını mağlup etmişse) ülke tarihinin ünlü bir olayı haline gelir.

Bazı askeri düşünürler, kapana kısılmış adamların daha güçlü savaşacağını kabul ederek, düşmanın son kez direnmesini gerektirecek bir duruma sokulmaması gerektiğini belirttiler. Sun Tzu şöyle yazdı: ''Çevrelenmiş düşmana bir kaçış yolu bırak.'' Bazense, kendi güçlerini geri çekilmeye teşvik edebilecek tekneleri veya köprüleri kasten yakarak kuvvetleri böyle bir duruma sokulması önerilmiştir. (Tarık b. Ziyad'ın Endülüs seferi sırasında uyguladığı gibi.)