Stanislav Petrov
Stanislav Yevgrafovich Petrov (Rusça: Станислав Евграфович Петров), (d. 7 Eylül 1939 ö. 19 Mayıs 2017), Rusya Stratejik Roket Kuvvetleri'nden (İng. Strategic Rocket Forces) emekli Rus yarbay. Petrov, 26 Eylül 1983 tarihinde yaşanan ve bir bilgisayar hatasından kaynaklanan sanal füze saldırısını önceki tecrübelerine dayanarak tanımlamış ve Rus ordusu prosedürünün dışına çıkarak olası bir karşı atak girişimini fiilen engelleme cesaretini göstermiş bir askeri kişiliktir.[1] Petrov'un bu kararı, kendisinin askeri kariyerini bitirmekle beraber ABD'ye SSCB tarafından yapılması olası bir nükleer saldırıyı önlemiş ve bu sayede SSCB ile ABD arasında meydana gelebilecek katastrofik bir nükleer savaşı engellemiştir[2]
İlk yılları ve askerî kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Petrov, 7 Eylül 1939'da Vladivostok yakınlarında bir Rus aile de doğdu. Babası Yevgraf, II. Dünya Savaşı sırasında savaş uçağı uçurdu.[3] Annesi bir hemşireydi.[3]
Petrov, Sovyet Hava Kuvvetleri Kiev Askeri Havacılık Mühendislik Akademisi'ne kaydoldu ve 1972'de mezun olduktan sonra Sovyet Hava Savunma Kuvvetleri'ne katıldı. 1970'lerin başında, NATO ülkelerinden gelen balistik füze saldırılarını tespit etmeyi amaçlayan yeni erken uyarı sistemini denetleyen organizasyona atandı.[3][4]
26 Eylül 1983 olayı
[değiştir | kaynağı değiştir]Stanislav Petrov, 26 Eylül 1983 tarihinde Moskova yakınlarında bulunan Serpukhov-15 istasyonunda görev yapmaktaydı.[1] Petrov'un ana görevi orduya ait füze erken uyarı sistemini izlemek ve herhangi bir saldırı alarmı verildiğinde en hızlı yoldan üstlerini durumdan haberdar etmekti. Soğuk savaş yıllarında Sovyetler Birliği'nin resmi prosedürü, herhangi bir erken füze saldırısı uyarısı alındığında otomatik bir karşı atağın hayata geçirilmesi (İng. Launch On Warning) ve bu sayede karşı tarafa (ABD'ye) kesin kayıp verdirilmesi idi.
Rus füze erken uyarı sistemi, sabaha karşı 00:40 sularında SSCB'ye ABD'den gönderilmiş 1 adet kıtasal balistik füze algılandığı uyarısını vermeye başladı.[2] Petrov, bu uyarının bir hata olduğunu ve saldırının gerçekten olması halinde ABD bilgisayarlarının erken uyarı sistemini şaşırtmak için sanki aynı anda yüzlerce füze gönderilmiş gibi bir aldatma yöntemi kullanacağını öne sürdü.[5] Ayrıca halihazırda Rus füze erken uyarı sisteminin çalışma doğruluğu da daha önceleri çeşitli Rus makamlarınca sorgulanmıştı.[2] Petrov bu düşünceleri doğrultusunda üstlerine herhangi bir bilgilendirmede bulunmadı.[1] İlk yanlış alarmın ardından sistem bu sefer ayrıca 4 adet füzenin daha Rusya'ya doğru geldiği uyarısında bulundu. Petrov, hiçbir dayanağı olmamasına rağmen bir kez daha sistemin uyarısından şüphelenerek füzelerin varlığından kesin olarak emin olmak adına yerde bulunan Sovyet radarlarından ufuk çizgisinden alacağı sinyalleri beklemeye başladı. Bu bekleme süreci, Sovyet ordusunun olası bir karşı atağın gerçekleştirmesini neredeyse imkânsız duruma getirmişti; zira yer radarlarının füzeleri algılamaya başlaması, söz konusu füzelerin; ancak radarın görebildiği ufuk çizgisi sınırını geçmesi ile mümkün olacaktı ve bu durumda herhangi bir karşı atak yapılamadan ABD füzeleri SSCB'deki hedeflerini bulacaklardı. Ancak bu ciddi olasılığa rağmen Petrov üstlerini uyarmadı ve önceki askeri tecrübelerine dayanarak beklemeye devam etti.[2] Sonuç olarak ilk uyarıdan dakikalar geçmesine rağmen füzelere ait herhangi bir kanıt görülemedi ve Petrov haklı çıktı: Ortada herhangi bir füze yoktu ve uydular ile iletişimde olan erken uyarı bilgisayarları hata yapmıştı. Hemen sonrasında yapılan incelemelerde bu hatanın oldukça nadir görülen bir sorun sonucunda meydana geldiği, uyduların Molniya[6] yörüngesi ile yüksek atmosferde bulunan bazı bulutların üzerine düşen günışığı arasındaki bir hizalanma ile oluştuğu anlaşıldı.
Olay sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Petrov'un üstleri, her ne kadar ilgisiz olsa da meydana gelen olaydan tamamen Petrov'u sorumlu tutmuşlardır.[7] Bunun en önemli sebebi Petrov'un davranışlarının Soğuk Savaş döneminde Rusya için çok önemli olan füze erken uyarı sisteminin hatalarını açıkça ortaya koyması ve bu yüzden Rus ordusunun dünyaya küçük düşmesidir.[2] Bu olay sonucunda Petrov'a Sovyet ordusu tarafından belgeleri eksik bırakmak suçu altında bir kınama cezası verilmiş ve bu sayede bir anlamda kasıtlı olarak askeri kariyer yapmasının önüne geçilmiştir. Kendisi olaydan kısa bir zaman sonra daha az önemli bir göreve atandı ve bir süre sonra da sağlık sorunlarını bahane göstererek kendi isteği ile emekli oldu (ordudan "zorla çıkarılmadığını" vurguladı)[2][8] ve sinir krizi geçirdi.[9]
Petrov emekli olarak Moskova yakınlarında aylık 200 USD maaş ile yaşamını sürdürmüştür[10] 21 Mayıs 2004 tarihinde San Francisco'da faaliyet gösteren Association of World Citizens kurumu tarafından Dünya Vatandaşı ödülü ile ödüllendirilmiş[7] ve ayrıca bir faciayı önlediği için kendisine 1000 USD'lik sembolik bir para ödülü de verilmiştir.[11] 17 Şubat 2013 tarihinde Almanya'nın savaş karşıtı Dresden Ödülü'ne layık görüldü. 1945'te Dresden'in bombalanmasının yıl dönümü vesilesi ile düzenlenen törenler için Almanya'ya davet edilen Petrov'a 25 bin Euro (32.000 USD veya 21.000 GBP) hediye çeki verildi.[12]
Sonraki hayatı ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Petrov, 1984'te ordudan ayrıldıktan sonra Sovyetler Birliği'nin erken uyarı sistemini geliştiren aynı araştırma enstitüsünde işe alındı. Daha sonra, kanser teşhisi konulan karısına bakabilmek için emekli oldu.[3]
Petrov, Mayıs 2007'de The Man Who Saved the World belgeselinin çekimleri için Amerika Birleşik Devletleri'ne yaptığı ziyaret sırasında Minuteman Füze Ulusal Tarihi Bölgesi'ni gezdi ve "Düşmanın en güvenli yerlerinden birini ziyaret edebileceğimi asla hayal edemezdim." dedi.[13]
Petrov, 19 Mayıs 2017'de zatürreden öldü, ancak Eylül ayına kadar ölümü kamuoyuna bildirilmedi. 77 yaşındaydı.[14][15][16]
Özel hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Petrov, Raisa ile evliydi ve Dmitri adında bir oğlu ve Yelena adında bir kızı vardı. Karısı 1997'de kanserden öldü.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "24 years on - The man who saved millions of lives (İngilizce)". 27 Aralık 2007. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e f Ewa Pieta (27 Aralık 2007). "The Red Button & the Man Who Saved the World (İngilizce)". 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından (Flash) arşivlendi.
- ^ a b c d e Chan, Sewell; Kishkovsky, Sophia; Matsnev, Oleg (19 Eylül 2017). Sulzberger, A.G.; Baquet, Dean; Kahn, Joseph (Ed.). "Stanislav Petrov, 77; Soviet Who Helped Avert a Nuclear War". The New York Times. CLXVI (186). New York City, New York, United States. s. B14. ISSN 1553-8095. OCLC 1645522. 19 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021.
- ^ Nagesh, Ashitha (18 Eylül 2017). "Stanislav Petrov – The man who quietly saved the world – Has died aged 77". Metro. 18 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021.
- ^ David Hoffman (10 Şubat 1999). "I Had A Funny Feeling in My Gut (İngilizce)". 9 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Molniya orbit (İngilizce)". 26 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2007.
- ^ a b "The Man Who Saved the World Finally Recognized (İngilizce)". Association of World Citizens. 27 Aralık 2007. 21 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Vasilev, Yuri. Gurevich, Vladimir; Gaydamak, Arcadi; Sokolov, Sergey Viktorovich; Bogomolov, Alexey; Chelnokov, Alexey Sergeevich (Ed.). "Тот, который не нажал" [The one that didn't click]. Moskovskiye Novosti (Rusça). Moscow, Russia: FLB LLC. 29 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Little, Alan (21 Ekim 1998). Unsworth, Fran; Hockaday, Mary; Edwards, Huw (Ed.). "'How I stopped nuclear war'". BBC News. London, England, United Kingdom of Great Britain: British Broadcasting Corporation (BBC). 8 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021.
- ^ Ian Thomas (7 Ekim 1998). "Stan the Man (İngilizce)". Daily Mail. 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2007.
- ^ "Stanislav Petrov Averts a Worldwide Nuclear War (İngilizce)". Bright Star Sound. 27 Aralık 2007. 4 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Dünyayı nükleer savaştan kurtaran Rus komutana Dresden ödülü. 20 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Zaman gazetesi, 18 Şubat 2013
- ^ "Stanislav Petrov (U.S. National Park Service)". www.nps.gov (İngilizce). 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2021.
- ^ Myre, Greg (18 Eylül 2017). Lansing, John (Ed.). "Stanislav Petrov, 'The Man Who Saved The World,' Dies At 77". National Public Radio (NPR). Washington, D.C., United States: National Public Radio, Inc. 18 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021.
- ^ "Stanislav Petrov, who averted possible nuclear war, dies at 77". BBC News. 19 Eylül 2017. 18 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2017.
- ^ Sanders-Zakre, Alicia (1 Ekim 2017). "Man Who 'Saved the World'Dies at 77" (PDF). Arms Control Today. Washington, D.C., United States: Arms Control Association. 47 (8): 31. 5 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi4 Eylül 2021.
