T-tübül
T-tübül veya T tübül (transvers tübül), hücre zarının iskelet ve kalp kasında merkezine doğru uzanan bir yapıdır. Yüksek iyon kanalı, transporter ve pompa konsantrasyonuna sahip zarıyla T tübüller aksiyon potansiyelinin hızlıca hücreye iletilmesini temin eder ve sellüler kalsiyum konsantrasyonunun regülasyonunda önemli bir role sahiptir.
Bu mekanizmaları sayesinde T tübüller sarkoplazmik retikulumdan hücreye salınan kalsiyumun salınımı senkronize ederek kalp kasının daha kuvvetli şekilde kasılmasını sağlar.[1] T tübül yapısı ve fonksiyonu kardiyomiyosit kasılmalar ile tedricen[2] ve yanı sıra bazı hastalıklar ile deforme olur ve muhtemelen kalp yetmezliği ve aritmi hastalıklarının ortaya çıkmasında faktördür. İlk kez 1897 yılında tespit edilen T tübüllerin biyolojisi üzerine araştırmalar günümüzde halen devam etmektedir.
Yapı
[değiştir | kaynağı değiştir]T tübüller, hücre zarı ve sarkolemmayı oluşturan çift katlı fosfolipit katmanın oluşturduğu tübüllerden[a] teşkildir. Bu tübüller ise sarkolemmanın invajinasyonu ile oluşan ve sarkolemmaya dik(transvers) ve paralel(aksiyal) olarak uzanır.[1] Tübül istikametlerinin sadece transvers olmaması, transvers olanları birbirine bağlayan aksiyal tübüllerin mevcudiyeti dolayısıyla T tübüller transvers-aksiyal tübüler sistem olarak da isimlendirilir.[3] T tübül lümeni extrasellüler matriks ile doludur. Bu tübüller pasif bağlantı tüplerinden ziyade yüksek aktiviteye sahip, L-tipi kalsiyum kanalı, Sodyum-kalsiyum kanalı, Kalsiyum ATPaz ve Beta Adrenoseptörlere şamildir.[1]
T tübüller hem atriyal hem de ventriküler kardiyak kas hücrelerinde (kardiyomiyosit) bulunurlar ve hayatın ilk birkaç haftasında gelişirler.[4] Çoğu türde ventriküler kalp kasında bulunurken büyük memelilerde atriyal kalp kasında da bulunur.[5] Kalp kası hücrelerinde türden türe değişmek üzere 20 ila 450 nm çapa sahiplerdir ve genellikle aktin miyofilamentlerinin tutunduğu Z-diski adı verilen bölgede yer alırlar.[1] Sarkoplazmik retikulumun spesifik bölgesi olan ve intrasellüler kalsiyumun deposu olan terminal sisterna adı verilen yapı ile bitişiğindedir. Kalp kasında t tübül ve terminal sisternanın bir araya gelmesi ile oluşan yapıya diyat denir.[6]
İskelet kasında t tübüller kardiyak kasa kıyasla üç-dört kat daha dardırlar ve 20 ila 40 nm çapındadırlar.[1] Miyozin bandının her iki tarafında, A ve I bantlarının örtüştüğü kısımda (A-I junction) yer alırlar.[7] İskelet kasında t tübül ve iki terminal sisternanın bir araya gelmesi ile oluşan yapıya triat denir.[1]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dipnot
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Tübül kelimesi Fransızca tubule \ty.byl\ "küçük tüp şeklindeki organik strüktür" kelimesinden gelmiştir. Bu kelime de Latince tubus "tüp, boru" kelimesinin küçültme eki (+ul°) almış hali olan Latince tubulus "küçük boru, tüp" kelimesinden gelmiştir. Türkçe tüp kelimesi de aynı kökten türemiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f Hong, TingTing; Shaw, Robin M. (Ocak 2017). "Cardiac T-Tubule Microanatomy and Function". Physiological Reviews. 97 (1): 227-252. doi:10.1152/physrev.00037.2015. ISSN 0031-9333. PMC 6151489
. PMID 27881552. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi10 Mayıs 2025.
- ^ Rog-Zielinska, Eva A.; Scardigli, Marina; Peyronnet, Remi; Zgierski-Johnston, Callum M.; Greiner, Joachim; Madl, Josef; O’Toole, Eileen T.; Morphew, Mary; Hoenger, Andreas; Sacconi, Leonardo; Kohl, Peter (22 Ocak 2021). "Beat-by-Beat Cardiomyocyte T-Tubule Deformation Drives Tubular Content Exchange". Circulation Research. 128 (2): 203-215. doi:10.1161/CIRCRESAHA.120.317266. PMC 7834912 . PMID 33228470. 16 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi10 Mayıs 2025.
- ^ Ferrantini, Cecilia; Coppini, Raffaele; Sacconi, Leonardo; Tosi, Benedetta; Zhang, Mei Luo; Wang, Guo Liang; de Vries, Ewout; Hoppenbrouwers, Ernst; Pavone, Francesco; Cerbai, Elisabetta; Tesi, Chiara (26 Mayıs 2014). "Impact of detubulation on force and kinetics of cardiac muscle contraction". Journal of General Physiology. 143 (6): 783-797. doi:10.1085/jgp.201311125. ISSN 0022-1295. 12 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi10 Mayıs 2025.
- ^ Haddock, Peter S.; Coetzee, William A.; Cho, Emily; Porter, Lisa; Katoh, Hideki; Bers, Donald M.; Jafri, M. Saleet; Artman, Michael (3 Eylül 1999). "Subcellular [Ca2+]i Gradients During Excitation-Contraction Coupling in Newborn Rabbit Ventricular Myocytes". Circulation Research. 85 (5): 415-427. doi:10.1161/01.RES.85.5.415. 23 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi10 Mayıs 2025.
- ^ Richards, M. A.; Clarke, J. D.; Saravanan, P.; Voigt, N.; Dobrev, D.; Eisner, D. A.; Trafford, A. W.; Dibb, K. M. (Kasım 2011). "Transverse tubules are a common feature in large mammalian atrial myocytes including human". American Journal of Physiology-Heart and Circulatory Physiology. 301 (5): H1996-H2005. doi:10.1152/ajpheart.00284.2011. ISSN 0363-6135. PMC 3213978 . PMID 21841013. 15 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi10 Mayıs 2025.
- ^ Ibrahim, Michael; Gorelik, Julia; Yacoub, Magdi H.; Terracciano, Cesare M. (22 Haziran 2011). "The structure and function of cardiac t-tubules in health and disease". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 278 (1719): 2714-2723. doi:10.1098/rspb.2011.0624. PMC 3145195 . PMID 21697171. 4 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi10 Mayıs 2025.
- ^ di Fiore, Mariano SH; Eroschenko, Victor P (2008). Di Fiore's Atlas of histology: with functional correlations. Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins. s. 124. ISBN 978-0-7817-7057-6.
