Tabula Peutingeriana
Tabula Peutingeriana (Latince'de 'Peutinger Haritası' anlamına gelir), ayrıca Peutinger Tabulası,[1] Peutinger haritaları[2] veya Peutinger Tablosu olarak da anılır. Tabula Peutingeriana, Geç Roma dönemi Antik Roma yollarını (viae publicae veya cursus publicus) Britanya Adaları'ndan başlayarak, Akdeniz Havzası ve Yakın Doğu üzerinden Hindistan ve Orta Asya'ya değin gösteren resimli bir itinerarium, bir antik Roma yol haritasıdır. Adını 16.yy. Alman antikacı Konrad Peutinger'den (1465–1547) alan harita UNESCO-Dünya Belleği listesinde olmakla birlikte günümüzde Viyana Avusturya Milli Kütüphanesi'nde korunmaktadır.[3]
Harita, Geç Antik Çağ'a ait bir orijinalin, yaklaşık 1200 yılına tarihlenen parşömen bir kopyasıdır.[3] Avrupa'yı (İber Yarımadası ve Britanya Adaları hariç), Kuzey Afrika'yı ve Orta Doğu, Pers ve Hint alt kıtası dahil olmak üzere Asya'nın bazı bölgelerini kapsar. Bir hipoteze göre, mevcut harita, İmparator Augustus (MÖ 27 – MS 14) döneminde Agrippa tarafından orijinal olarak hazırlanan dünya haritasının bir kopyasını içeren 4. veya 5. yüzyıla ait bir belgeye dayanmaktadır.
Ancak Kaliforniya Üniversitesi, Davis klasik profesörü Emily Albu, mevcut haritanın bunun yerine Karolenj dönemine ait bir orijinal belgeye dayanabileceğini öne sürmüştür.[4] Albu'ya göre harita, muhtemelen hümanist Conrad Celtes tarafından çalınmış, Celtes de haritayı arkadaşı ekonomist ve arkeolog Konrad Peutinger'e miras bırakmış, Peutinger ise büyük ölçekli bir kitap çalma planının parçası olarak haritayı İmparator I. Maximilian'a vermiştir.[5]
İlk model
[değiştir | kaynağı değiştir]Tabula'nın, Romalı general, mimar ve İmparator Augustus'un sırdaşı Marcus Vipsanius Agrippa'nın yönetiminde hazırlanan bir haritanın uzak bir kopyası olduğu düşünülmektedir; bu harita taşa kazınmış[6] ve Roma'daki Campus Agrippae bölgesindeki Porticus Vipsania'da, Ara Pacis binasının yakınında sergilenmiştir.
Haritanın arketipinin erken imparatorluk dönemine ait olduğuna dair tarihleme, Amerikalı tarihçi Glen Bowersock tarafından, Roma Arabistanı'na dair 4. yüzyıl haritası için anakronik olan çok sayıda detaya dayanarak desteklenmektedir.[7] Bowersock, orijinal kaynağın büyük olasılıkla Vipsanius Agrippa tarafından yapılan harita olduğu sonucuna varmıştır.[8] Bu tarihleme, haritanın günümüzdeki Napoli yakınlarındaki, M.S. 79'da Vezüv Yanardağı patlamasıyla yıkıldıktan sonra hiçbir zaman yeniden inşa edilmeyen Roma şehri Pompeii'yi içermesiyle de tutarlıdır.
Orijinal Roma haritası, ki bu elimizdeki onun hayatta kalan tek kopyası olabilir, en son 4. veya 5. yüzyılın başlarında revize edilmiştir.[9][10] Bu harita, 328'de kurulan Konstantinopolis şehrini ve Batı Roma İmparatorluğu'nun 402'den 476'ya kadar başkenti olan Ravenna'nın belirginliğini göstermektedir; bu da Levi ve Levi'ye göre beşinci yüzyıl revizyonunu düşündürmektedir.[9] Beşinci yüzyılın ortalarında yıkılan Germania Inferior'daki belirli şehirlerin varlığı, bir terminus ante quem (bir haritanın olası en geç oluşturulma tarihi) sunar; ancak Emily Albu, bu bilginin kartografik değil, metinsel biçimde korunmuş olabileceğini öne sürmektedir. Harita ayrıca, ancak 5. yüzyılda varlık bulan bir devlet olan Frank Krallığı'ndan da bahseder.
680 cm × 34 cm büyüklüğündeki harita dünyanın Romalılar tarafından bilinen bölgelerini göstermektedir. En batıdaki bölümü kayıptır. Şematik bir diyagram olarak tasarlanan harita coğrafi koşulları - birkaç ayrıntı dışında - oldukça çarpık bir şekilde göstermektedir. Haritanın en önemli özelliklerinden birisi gezginlere Roma İmparatorluğu'nun yol ağındaki en önemli şehirlerin ve at değiştirme istasyonlarının konumu ve ana ulaşım yolları üzerindeki durakların bilgisini vermesidir. Harita üzerinde şehirler bina simgeleriyle temsil edilirken, sembolün büyüklüğü ilgili şehrin önemini de göstermektedir.
Haritanın orijinalinin aslen dördüncü yüzyılın ikinci yarısında yapıldığı düşünülmektedir.
Basılı baskılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Harita, Brabantlı haritacı Abraham Ortelius için kopyalandı ve ölümünden kısa bir süre sonra 1598'de yayımlandı.[11] Kısmi bir ilk baskı, 1591'de Anvers'te Johannes Moretus tarafından basıldı (başlığı "Fragmenta tabulæ antiquæ"[12] idi); Moretus, Tabula'nın tam halini de yine Anvers'te, Aralık 1598'de bastı. Johannes Janssonius, 1652 yılında Amsterdam'da başka bir versiyon yayımladı.
1753'te Franz Christoph von Scheyb bir kopya yayımladı ve 1872'de Alman profesör Konrad Miller'ın haritayı kopyalamasına izin verildi. Ardından Avrupa'daki çeşitli yayınevleri kopyalar yaptı. 1892'de Williams and Norgate yayınevleri Londra'da bir kopya yayımladı ve 1911'de orijinalde eksik olan Britanya Adaları ve İber Yarımadası'nın yeniden oluşturulmuş kısımlarını gösteren bir pafta eklendi.[1]
Harita
[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- OmnesViae - Bu platform, Roma İmparatorluğu döneminde kullanılan Tabula Peutingeriana adlı harita ve Itinerarium Antonini adlı seyahat rehberine dayanarak, kullanıcıların antik Roma yolları üzerinde sanal yolculuklar yapmalarını sağlar.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Ravenstein 1911, s. 637.
- ^ "Eleutheropolis from the McClintock and Strong Biblical Cyclopedia". McClintock and Strong Biblical Cyclopedia Online (İngilizce). 8 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2025.
- ^ a b "Die Tabula Peutingeriana" (Almanca). 20 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2025.
- ^ Emily Albu, The Medieval Peutinger Map: Imperial Roman Revival in a German Empire. Cambridge; New York: Cambridge University Press, 2014
- ^ Albu, Emily (29 Ağustos 2014). The Medieval Peutinger Map (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-05942-9.
- ^ Brown, Kevin J. Maps Through the Ages (İngilizce). White Star Publishers. s. 16.
- ^ Bowersock 1994, ss. 169–170,175,177,178–179,181,182,184.
- ^ Bowersock 1994, s. 185.
- ^ a b Levi & Levi 1967, s. [sayfa belirt]
- ^ Bagrow 2010, s. 37
- ^ Welser, Marcus (1558-1614) Auteur adapté; Peutinger, Konrad (1465-1547) Auteur adapté; Ortelius, Abraham (1527-1598) Auteur du texte (1598). "Tabula itineraria". Gallica (İngilizce). 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
- ^ "Fragmenta Tabulae antiquae in quis aliquot per Rom. Provincias Itinera ex Peutingerorum bibliotheca". www.europeana.eu (İngilizce). 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
