Tansiyometre

Tansiyometre, toprağın su (nem) içeriğinin dolaylı bir ölçümü olan toprak suyu gerilimini belirlemek için kullanılan bir aygıttır.^[1]

Yapısı ve çalışma ilkesi

Tansiyometre, alt ucunda gözenekli ve seramik bir uç kısım ile üst ucunda da bir dolum deliği ve aygıtın içindeki vakumun niceliğini ölçen bir tür manometre (basıölçer) bulunan, plastik ve içi su dolu bir borudan oluşur.^[1]
Vakum göstergesi dışarıda kalacak şekilde ve dikine toprağa sokulan tansiyometrenin içindeki suyun gözenekli seramikten toprağa geçmesi ve bu sırada aygıt içinde vakum gelişmesi, aygıtın temel çalışma ilkesidir.

▪ Aygıtın içindeki su, topraktaki su içeriği ile dengeye gelene kadar dışarı çıkar. Denge durumundayken, topraktaki ve aygıttaki su gerilimleri birbirine eşittir.

▪ Topraktaki su bitkiler tarafından kullanıldıkça, tansiyometrenin içindeki su dışarı çıkmaya zorlanacağı için, aygıtın içindeki vakumun niceliği artış gösterir ve bu da göstergeden takip edilir.

▪ Toprak sulandığındaysa, aygıtın içinde gelişmiş olan vakum topraktan su çeker ve ölçülen vakum değeri azalır.

Tansiyometre'nin Türkiye'deki üretimini ve hizmete sunumunu Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü yürütmektedir.

Kullanım alanları ve kullanılması

Tansiyometreler, tarım alanlarındaki toprağın nem durumunu belirlemek, izlemek ve buna göre de sulama zamanlamalarını düzenlemek için yararlı aygıtlardır. Ölçtükleri nicelik, topraktaki su gerilimidir (su potansiyeli, su gizil gücü^{[ölü/kırık bağlantı]}). Bu ise topraktan su çekebilmek için bitkilerin üstesinden gelmesi gereken kılcal ve yerçekimsel güçlere karşı gereken enerji niceliğinin bir ölçümüdür.
Tansiyometreler, topraktaki su gizil gücünün toprağın tuzluluğuna bağlı olan ozmotik (geçişme gücü) bileşenini ölçmezler. Ancak, toprağın tuzluluk oranının yüksek olmadığı ya da tuzlu su ile sulamanın yapılmadığı alanlarda, bu eksiklikleri bir kullanım sorunu yaratmaz.
Tansiyometreler, aygıtın seramik ucu sulanması izlenen bitkilerin köklerinin en yoğun olduğu derinliğe ulaşacak şekilde toprağa yerleştirilirler. Farklı kök derinlikleri için kullanılabilecek şekilde, farklı uzunluklara sahip tansiyometreler de üretilmektedir.

Terimin kökeni, kullanımı ve benzeri

Köken

"Tansiyometre", Fransızcadaki "tensiomètre" sözcüğünden Türkçeye taşınmıştır.

Terimin İngilizcedeki karşılığı ise "tensiometer" olarak geçer ve Türkçe karşılıkları da verilerek, şöyle çözülebilir:

▪ tensio(n)-	:	tansiyon, gerilim vb. 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
▪ -meter	:	sayaç, sayıcı, ölçme aygıtı vb. 26 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Aslında, "tansiyometre" teriminin "gerilimölçer" olarak bir öz Türkçe karşılığı vardır^{[ölü/kırık bağlantı]}.

Kullanım

"Tensiometer" için İngilizce sözlüğe bakıldığında, toprağın nemi dışındaki kimi niteliklere ait gerilimi ölçen aygıtlar için de kullanıldığı görülmektedir. Bu anlamlar şunlardır:

▪ Bir tel, lif ya da kirişteki gerilimi ölçmeye yarayan aygıt

▪ Sıvıların yüzey gerilimini ölçmeye yarayan aygıt

Türkçedeki tansiyometre ise sıklıkla bu makalede konu edilmiş anlamı için kullanılmaktadır 13 Ağustos 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

Benzer

İngilizce sözlükte "tensiometer" aratılırken, "tensimeter" terimine de rastlamak mümkündür. Bu terimin çözümlemesi de yukarıda "tensiometer" için verilene benzerdir ama farklı bir anlamı vardır:

Buhar basınçları arasındaki farkları ölçmek için kullanılan aygıt.

Tensimeter, bir çeşit tansiyometredir. Aralarındaki fark, tansiyometrelerde negatif basınç ölçümünde manometre kullanılırken, tensimeterlarda bir iğne yardımıyla ölçülen negatif basınç cihaz üzerindeki dijital ekrandan okunur.

Kaynakça

^ ^a ^b Montgomery, David R. (2012). Dirt : the erosion of civilizations (1. bas.). Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0520272903.

Dış bağlantılar

[berkeley-1] Montgomery, David R. (2012). Dirt : the erosion of civilizations (1. bas.). Berkeley: University of California Press. ISBN 978-0520272903.

[1]