Teşvik sistemi
Teşvik sistemi, bireylerin belirli eylemleri gerçekleştirmek için motive edilmesini sağlayan teşvik uygulamalarını ifade eden genel bir terimdir ve biyoloji, eğitim ve felsefe dahil olmak üzere çeşitli alanlarda uygulanabilir.
Organizasyonel psikoloji, ekonomi ve işletme
[değiştir | kaynağı değiştir]Organizasyonel psikoloji, ekonomi ve işletme alanlarında bir teşvik sistemi, bir organizasyonun parçası olan bireyleri, organizasyonun çıkarları doğrultusunda hareket etmeye motive eden bir yapıyı ifade eder.[1]
Bireyler ve organizasyon için işleyen bir teşvik sistemi oluşturmanın temel bir gerekliliği, insan davranışını ve insan davranışının motive edicilerini anlamaktır.[2][3] İnsan davranışını anlamaya yardımcı olan ilgili teoriler arasında fayda teorisi, asil-vekil teorisi, ihtiyaçlar hiyerarşisi teorisi, iki faktör teorisi, bilişsel değerlendirme teorisi, beklenti teorisi, hedef belirleme teorisi ve eşitlik teorisi bulunmaktadır.[2] İnsan yargısını ve karar vermesini etkileyen birçok belirleyici faktör, insan davranışını anlamanın karmaşıklığını vurgular. Bonner, bu faktörleri bilgi ve kişisel katılım, bilişsel süreçler, görev değişkenleri ve çevresel değişkenler, yetenekler, içsel motivasyon ve diğer kişisel değişkenler olarak gruplandırmıştır.[2][4]
Bir teşvik sisteminin parçası olan unsurlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Parasal Tazminat: (örneğin, bonuslar, ödüller, kar paylaşımı ve teşvik planları)[5]
- Parasal Olmayan Tazminat: (örneğin, hediyeler, şirket aracı, şirket sigortası)
- Hedefler: (örneğin, kolay, zor, zorlayıcı)
- Kariyer Beklentileri: (örneğin, terfi, sözleşmenin feshi)
- İtibari Hususlar: (örneğin, övgü, ödüller, statü, toplumda daha geniş tanınma, işin olumlu etkisi)
- Görevlerin Anlamlılığı: (iş rotasyonu, iş zenginleştirme, genişletme)
Bir teşvik sisteminin neden olduğu önemli etkiler şunlardır: bir teşvik etkisi ve bir ayıklama etkisi. Teşvik etkileri, teşvik sisteminin performansı iyileştirmesinden kaynaklanan doğrudan etkilerdir. Ayıklama etkileri ise daha dolaylı etkilerdir. Belirli özelliklere sahip bireyleri çeken belirli teşvik sistemlerini tanımlarlar. Örneğin, sabit yerine değişken tazminat, daha yüksek beceri seviyelerine ve daha düşük kontrol inançlarına (kontrol odağı - bireyin olaylar üzerindeki kontrol algısı) sahip bireyleri çekme eğilimindedir.[6][7][8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Fehrenbacher, Dennis D. (2013). "Design of Incentive Systems". Contributions to Management Science (İngilizce). doi:10.1007/978-3-642-33599-0. ISSN 1431-1941. 20 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi18 Aralık 2024.
- ^ a b c Fehrenbacher, Dennis D. (2013), Fehrenbacher, Dennis D. (Ed.), An Integrative Framework of Influences on Behavior (İngilizce), Springer, ss. 13-29, doi:10.1007/978-3-642-33599-0_2, 19 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi17 Aralık 2024
- ^ "THE PEOPLE MAKE THE PLACE" (PDF). 1987. 19 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)17 Aralık 2024.
- ^ Bonner, Sarah E. (2008). Judgment and Decision Making in Accounting (İngilizce). Pearson/Prentice Hall. ISBN 978-0-13-863895-5. 20 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2024.
- ^ "Designing and Managing Incentive Compensation Programs". www.shrm.org (İngilizce). 19 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2024.
- ^ Fehrenbacher, Dennis D.; Kaplan, Steven E.; Pedell, Burkhard (1 Mart 2017). "The relation between individual characteristics and compensation contract selection". Management Accounting Research. 34: 1-18. doi:10.1016/j.mar.2016.06.001. ISSN 1044-5005.
- ^ Chow, C. (2008). "1983 Competitive Manuscript Award: The Effects of Job Standard Tightness and Compensation Scheme on Performance: An Exploration of Linkages". 19 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi18 Aralık 2024.
- ^ Waller, William S. (1985). "The self-selection and effort effects of standard-based employment contracts : a framework and some empirical evidence". The accounting review : a publication of the American Accounting Association. The accounting review : a publication of the American Accounting Association. - Lakewood Ranch, FL : American Accounting Association, ISSN 0001-4826, ZDB-ID 210224-9. - Vol. 60.1985, 3, p. 458-476. 60 (3). 20 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi18 Aralık 2024.
