Teoman
| Teoman Han Toman | |
|---|---|
| Hun Tanhusu | |
 Hunlar'ın Hüküm Sürdüğü Bölgeler | |
| 1. Asya Hun İmparatoru | |
| Hüküm süresi | MÖ 220-MÖ 209 |
| Taç giymesi | MÖ 220 |
| Önce gelen | Tuvu Tanhu (Huyi Kuyen lideri olarak) |
| Sonra gelen | Mete |
| Ölüm | MÖ 209 Moğolistan |
| Eş(ler)i | Yen-sih |
| Çocuk(lar)ı | Mete |
| Hanedan | Luanti Hanedanı |
| Babası | Tuvu Tanhu |
Teoman ya da Toman (Çince: 頭曼單于; pinyin: Touman), Asya Hun İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarı olan Hun devlet adamı, Tuvu Tanhu'nun (Tuvu Bey) oğlu[1] ve Mete Han'nın babasıdır. MÖ 3. yüzyıl dolaylarında yaşayan Teoman, bilinen ilk Hun (Şyung-nu) hükümdarıdır. Oğuz Han'ın babası Kara Han ile aynı kişi olduğu düşünülmektedir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Teoman, Türk boyları dahil olmak üzere çeşitli gruplar arasında birliği sağlayarak merkezi bir yönetim kurmuş ve böylece MÖ 220 yılında ilk tanhu olarak iş başına geçmiştir.
Teoman zamanında Kuzey Çin bölgesinde birçok göçebe devleti vardı. Bunlardan Donghular denilen Doğu Barbarları ve Yüeçiler başı çekiyordu. Kısacası Kuzey Çin'de güvensiz bir ortam vardı. Qin Hanedanı'nın kurucusu Çin Şi Huang, Meng Tian komutasında 300.000 kişilik bir orduyu kuzeye gönderdi ve bu bölgedeki göçebe devletlerinin çoğunu yaklaşık 400 km kuzeye sürdü. Teoman da güçlü bir göçebe lideri olmasına Çin ordusuna direnemedi. Meng Tian'ın ölümünden sonra Teoman, halkıyla yeniden Sarı Irmak kıyılarına geldi.
Türk boyları o zamana kadar en yakınlarındaki Çin İmparatorluğu'na birçok akın gerçekleştirmişti. Her ne kadar bu akınlar Çinliler için tehdit oluştursa da, göçebe boyları hiçbir zaman birlikte hareket etmedikleri için büyük bir Hun akını olmamıştı. Teoman, boyları birleştirince en başta Çin olmak üzere o dönemde Orta Asya'daki birçok farklı grubu ve topluluğu korkuttu.
Teoman'ın büyük oğlu olan Mete, veliahtı sayılıyordu. Yine de Teoman, başka bir karısına olan bağlılığı yüzünden Mete yerine, bu karısından olan oğlunu veliaht yapmak istedi. Efsaneye göre Mete'yi Yüeçiler'e rehin olarak verdi. Sonra da Yüeçiler'e saldırdı. Bu saldırı üzerine Yüeçiler'in Mete'yi öldüreceğini biliyordu ancak Mete kaçıp kurtuldu. Tüm bunlar Mete'nin ondan nefret etmesine neden oldu ve Mete tahtı babasından almak ve babası ile eşinden öç almak için bir ordu topladı. Mete 10.000 kişilik ordusu ile babasının üstüne yürüdü. Teoman'ı, Teoman'ın eşini ve bu eşinden olan veliahtı yapmak istediği oğlunu MÖ 209'a öldürdü.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dipnotlar
- ^ "Hun Ata'sı Tuvu Bey". Makale:Belgesel Yönetmeni.Tekin Gün. Mootol:Türk Dünyası. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- Kitaplar
- Rehber Ansiklopedisi
- Watson, Burton. (1993). Records of the Grand Historian by Sima Qian. Translated by Burton Watson. Revised Edition. Columbia University Press. ISBN 0-231-08167-7.
- Beckwith, Christopher I. (2009): Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-13589-2.
- Yap, Joseph P. (2009). Wars With The Xiongnu, A Translation from Zizhi tongjian. AuthorHouse, Bloomington, Indiana, U.S.A. ISBN 978-1-4490-0604-4. Introduction and Chapter 2.