Termoelektrik malzeme
| Termoelektrik etki |
|---|
 |
Termoelektrik malzeme[1][2], güçlü ve uygun biçimde termoelektrik etki gösterir. Termoelektrik etki, ya sıcaklık farkının elektrik potansiyeli oluşturması ya da elektrik potansiyelinin sıcaklık farkına neden olması ile ilgili bir olaydır. Bu olay daha çok Seebeck etkisi (ısının akıma dönüşmesi), Peltier etkisi (akımın sıcaklığa dönüşmesi) ve Thomson etkisi (iletkenin ısınması/soğuması) olarak bilinir. Tüm malzemelerde sıfıır olmayan bir termoelektrik etki olmasına rağmen, çoğu malzemede bu etki kullanım açısından çok küçüktür. Yine de, yeteri kadar termoelektrik etkiye (ve diğer gereken özelliklere) sahip düşük maliyetli malzemeler, güç üretimi ve soğutma gibi uygulamalarda kullanılabilir.
En yaygın kullanılan termoelektrik malzemelerden biri bizmut tellürid (Bi2Te3) dir.
Uygulamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Güç üretimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Dünyadaki elektriğin yaklaşık %90'ı ısı enerjisi ile üretilir. Normalde bu enerjinin verimi %30-40'tır. Böylece ısı enerjisinde yaklaşık 15 teravat güç ortama yayılır. Termoelektrik cihazlar bu kaybolan ısının bir kısmını kullanışlı enerjiye dönüştürür.
Soğutma
[değiştir | kaynağı değiştir]Termoelektrik malzemeler, soğutucu olarak kullanılabilir. Bunlar, "termoelektrik soğutucular" veya "Peltier soğutucuları" olarak adlandırılır. Peltier soğutmanın asıl avantajları, hareketli parçaların veya dolaşan akışkanın olmamasıdır. Ayrıca küçük boyutlu ve uygun şekle sahiptirler. Diğer bir avantajı da, soğutucu akışkanlara ihtiyaç duymamasıdır.
Peltier soğutucularının asıl dezavantajı, aynı anda düşük maliyet ve yüksek güç verimliliğine sahip olmamalarıdır. Yani maliyeti düşük olanın verimi de düşüktür ve tersi de geçerlidir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Termoelektrik etki
- Isıl güç
- Joule yasası
- Isı aktarımı
- Termoelektrik soğutma/ Peltier cihazı
- Termoelektrik üreteç
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Goldsmid, H. Julian (2016). "Introduction to Thermoelectricity". Springer Series in Materials Science (İngilizce). doi:10.1007/978-3-662-49256-7. ISSN 0933-033X. 17 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi30 Nisan 2025.
- ^ Jeffrey Snyder, G.; Toberer, Eric S. (1 Mart 2008). "Complex Thermoelectric Materials". doi:10.1038/nmat2090. 3 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi30 Nisan 2025.