Tetrakromasi
Tetrakromasi (Yunancada "dört" anlamına gelen tetra ve "renk" anlamına gelen kroma sözcüklerinden türetilmiştir), renk bilgisini iletmek için dört bağımsız kanala sahip olma veya gözde dört tip koni hücresine sahip olma durumudur. Tetrakromasiye sahip organizmalara tetrakromat denir.[1]
Tetrakromatik organizmalarda duyusal renk uzayı dört boyutludur, yani görünür spektrumları içinde keyfi olarak seçilen ışık spektrumlarının duyusal etkisini eşleştirmek için en az dört ana rengin karışımı gerekir.
Birkaç kuş türü, balıklar, amfibiler ve sürüngenler arasında tetrakromatiklik gösterilmiştir.Tüm omurgalıların ortak atası bir tetrakromattı, ancak memeliler, "gece darboğazı" denen bir olay neticesinde dört konisinden ikisini kaybederek dikromatiklik olacak biçimde evrimleşti. İnsanlara gelen soy hattındaysa üçüncü bir koni hücresi evrimleşerek trikromasi ortaya çıktı.[1]
Tetrakromasi Nasıl Oluşur?
[değiştir | kaynağı değiştir]Göz küremizin en arkasında bulunan retinayı inşa eden birçok hücre çeşidi içerisinde, koni hücreleri denilen fotoreseptör bir hücre çeşidi bulunur. Bu koni şeklindeki fotoreseptör hücrelerin her biri, tek bir çeşit ışık emici pigmentin birçok kopyasını içerir. Çoğu insanda 3 tip pigment proteini, yani opsin bulunur. Opsinlerin her biri tek bir koni hücresi sınıfında ifade edilir.
Her bir opsinin absorbe etmeyi tercih ettiği farklı bir dizi ışık dalga boyu vardır: Uzun dalga boyu opsini (İng: "Long-wavelength opsin" veya "L-opsin"), kırmızı ışığın menzilinde bulunan 564 nm dalga boyundaki ışığı emer. Kısa dalga boyu opsini ("S-opsin") ise 420 nm dalga boyundaki mavi ışığa duyarlıdır ve orta dalga boyu opsini ("M-opsin") 534 nm dalga boyundaki yeşil ışığı tercih eder.
Gördüğümüz renkler, genellikle çeşitli dalga boylarındaki ışığın oluşturduğu bir karışımdır. Eğer kırmızı dalga boyları gözümüze ulaşırsa, kırmızı koni hücrelerimiz (yani L-opsin içeren koni hücrelerimiz) yeşil veya mavi koni hücrelerimize kıyasla çok daha fazla uyarılır. Ama eğer eşit derecede kırmızı ve yeşil dalga boyları gözümüze ulaşacak olursa, görme sistemimiz kırmızı ve yeşil koni hücrelerinin aynı anda uyarılmasını sarı renk olarak yorumlar. Tıpkı bilgisayarların renk seçme araçlarında bulunan RGB kaydırıcıları gibi, görme sistemimiz bu farklı miktarlardaki 3 ana rengi karıştırarak asıl gördüğümüz renkleri oluşturur.
"Ana renklerin" opsinlerimizin en fazla duyarlı olduğu dalga boyları ile ifade edildiğini unutmamak gerekir. Bu demek olur ki 4 farklı opsine sahip bir tetrakromat, çoğumuzun aksine 3 yerine 4 "ana rengi" görme yeteneğine sahip olacaktır ve gördükleri her renk, uyarılan 4 tip koni hücresine bölünecektir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Tetrakromasi Nedir? Tetrakromat Olup Olmadığınızı Nasıl Anlarsınız?". Evrim Ağacı. 28 Ağustos 2023. 7 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2025.