Theofobos
| Theofobos | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Nasr |
| Ölüm | 842 |
| Bağlılığı | Hürremiyye (833'e kadar) Bizans İmparatorluğu (833–842) |
| Çatışma/savaşları | Dazimon Muharebesi |
Theofobos (Yunanca: Θεόφοβος) ya da Theofobus, başlangıçta Nasır (Farsça: ناصر), Nasr (Farsça: نصر) ya da Nusayr (Farsça: نصیر),[1] Theofilos (h. 829-843) döneminde Hürremiyyelikten Hristiyanlığa dönen ve Bizans hizmetine giren İranlı bir komutandır.[2] Yüksek rütbeye yükselen ve imparatorluk ailesiyle evlenen Theofobos, Hürremiyye arkadaşlarının komutası verildi ve 837-838'de Abbasi Halifeliği'ne karşı yaptığı savaşlarda Theofilos'un emrinde hizmet etti. Bizanslıların Dazimon Muharebesi'ndeki yenilgisinden sonra kendi adamları tarafından imparator ilan edildi, ancak bu iddianın peşinden gitmedi. Bunun yerine, ertesi yıl barışçıl bir şekilde Theofilos'a teslim oldu ve görünüşe göre, III. Mihail'in tahta çıkmasına meydan okumasının önüne geçmek için 842'de ölmek üzere olan imparator tarafından idam edilene kadar affedildi.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Theophobos, aslen İranlı aristokrat bir ailede doğdu.[2] Aslen, Batı İran'da Abbasi Halifeliği tarafından zulüm gören Hürremiyye mezhebinin bir üyesiydi. Ekim / Kasım 833'te, İshak ibn İbrahim komutasındaki Halife Mutasım (h. 833-842) orduları tarafından yenilgiye uğratıldılar.[2][3] Böylece, 834'te Nasr, on dört bin kadar diğer Hürremiyye ile birlikte Ermeni Yaylası'nı geçerek Bizans İmparatorluğu'na kaçtı.[2][4] Orada Hristiyanlığa geçtiler, askeri ailelerin dul kadınlarına eş olarak verildiler ve "Pers turması" ismi ile Bizans ordusuna katıldılar.[5] Theofobos ("Tanrı'ya karşı saygılı/korkulu") ismi ile vaftiz etmiş olan Nasr, bu birliklerin başına getirildi, patrikios rütbesine yükseltildi ve ya Theofilos'un kız kardeşi ya da İmparatoriçe Theodora'nın kız kardeşi ile evlendirildi.[2][3] "Pers" kolordularının eklenmesi Bizans ordusunu büyük ölçüde güçlendirdi: sadece üyeleri Arapların amansız düşmanları değildi, aynı zamanda Bizans ordusunda etkin gücünün altıda bir kadar artırmış olabilirler.[2] Theofobos'a ait bir mühür, ona "Perslerin exousiastes'i" tarzını verir ve Theofilos'un onu muhtemelen Azerbaycan ve Kürdistan'da Bizans'a müttefik bir prensliğin hükümdarı yapmaya niyetlendiğini gösterir.[6]
Daha 837'de Theofobos ve yeni Hürremiyye birlikleri, Theofilos ile birlikte Zapetra şehrini acımasızca yağmaladıkları Malatya civarındaki Yukarı Fırat bölgesinde sefer düzenlediler.[7][8][9] Aynı yılın Eylül ayında, Abbasi ordusu tarafından hareketlerinin nihai olarak bastırılmasının ardından yaklaşık 16.000 Hürremiyye Bizans İmparatorluğu'na kaçtı.[2][10]
Theofobos, Mutasım'ın misilleme amaçlı işgaline karşı 838'deki sefere de katıldı. Bazı hesaplara göre imparatorun hayatını kurtardığı Dazimon Muharebesi'nde Bizans'ın feci yenilgisinde yer aldı (diğer anlatımlar bu başarıda Ermeni Manuil'e övgüde bulunur).[2][8][11] Ancak savaşın ardından, "Pers" birlikleri Sinop'ta toplandı ve büyük olasılıkla iradesi dışında Theofobos'u imparator ilan ettiler.[8] Bu hareketin arkasındaki kesin neden veya olayların tam sırası belirsizdir. Ancak Dazimon'daki yenilgiden sonra, Theofilos'un öldürüldüğü söylentisi Konstantinopolis'e yayılmıştı ve muhtemelen bir ikonofil olan Theofobos'un (sadık ikonoklast Theofilos'un aksine) Bizans İmparatorluğu'nun seçkinleri arasından bazıları tarafından yeni imparator olarak önerildiği anlaşılıyor.[3][8]
Theofobos, adamları tarafından - muhtemelen Sasani ritüeline göre - ilan edilip taçlandırılmasına rağmen, Theofilos'a karşı hiçbir hamle yapmadı ve "Pers" birlikleri Sinop'ta sessiz kaldı.[2] Bunun yerine, 839'da isyancılara karşı bir orduyu yöneten imparatorla hızlı bir şekilde gizli müzakerelere girdi. Theofobos teslim olmayı kabul etti ve yüksek makamlarına geri getirilirken, sayıları yaklaşık 30.000 olan adamlarının 2000 kişilik alaylara bölünerek ve themalar arasında bölündüğü yazılmıştır.[3][12][13] Theofobos, ordudaki önceki yüksek konumuna geri getirildi, ancak bu uzun sürmedi. İslami kaynaklar, 839 veya 840'ta savaşta öldüğünü bildirmelerine rağmen Bizans kaynakları farklı ve daha muhtemel bir açıklama içerir: 842'de, sağlığı zaten bozulmakta olan ve ölmek üzere olan Theofilos, bebek oğlu ve vârisi III. Mihail'in (h. 842-867) tahta çıkmasını güvence altına almak için Theofobos'u kayınbiraderi Petronas'a infaz ettirdi.[2][14][15]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Bosworth 1991, s. 3 (dipnot #10).
- ^ a b c d e f g h i j Venetis 2005.
- ^ a b c d ODB, "Theophobos", ss. 2067–2068.
- ^ Rekaya 1977, ss. 46-47.
- ^ Treadgold 1997, s. 439.
- ^ Codoñer 2016, ss. 169-170.
- ^ Rekaya 1977, s. 64.
- ^ a b c d Rosser 1974, ss. 268-269.
- ^ Treadgold 1997, ss. 440-441.
- ^ Treadgold 1997, s. 441.
- ^ Rekaya 1977, s. 63.
- ^ Rosser 1974, s. 271.
- ^ Treadgold 1997, ss. 442-443.
- ^ ODB, "Petronas", ss. 1644–1645; "Theophobos", ss. 2067–2068.
- ^ Treadgold 1997, s. 445.
- Genel
- Bosworth, C.E., (Ed.) (1991). The History of al-Ṭabarī, Volume 33: Storm and Stress Along the Northern Frontiers of the ʿAbbāsid Caliphate: The Caliphate of al-Muʿtasim, A.D. 833–842/A.H. 218–227. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-7914-0493-5.
- Codoñer, Juan Signes (2016). The Emperor Theophilos and the East, 829–842: Court and Frontier in Byzantium during the Last Phase of Iconoclasm (İngilizce). Routledge. ISBN 9781317034278.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Rekaya, M. (1977). "Mise au point sur Théophobe et l'alliance de Babek avec Théophile (833/834-839/840)". Byzantion (Fransızca). Cilt 44. ss. 43-67.
- Rosser, J. (1974). "Theophilus' Khurramite Policy and its Finale: The Revolt of Theophobus' Persian Troops in 838". Βυζαντινά (İngilizce). Cilt 6. ss. 263-271.
- Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2.
- Venetis, Evangelos (2005). "Ḵorramis in Byzantium". Encyclopaedia Iranica (İngilizce). New York: Center for Iranian Studies Columbia University. 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2021.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Grégoire, H. (1934). "Manuel et Théophobe ou la concurrence de deux monastères". Byzantion (Fransızca). 9 (2): 183-222.
- Letsios, D. (2004). "Theophilos and his 'Khurramite' Policy: Some Reconsiderations". Graeco-Arabica (İngilizce). 9–10: 249-271.