Tilda Kemal
Tilda Kemal | |
|---|---|
| Doğum | Mathilda Serrero 1923 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 17 Ocak 2001 (77 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Ölüm sebebi | Akciğer rahatsızlığı |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Milliyet | Türkiye Yahudisi |
| Vatandaşlık |  Türkiye |
| Eğitim | Tarabya İngiliz Okulları, Oxford Üniversitesi |
| Meslek | Çevirmen |
| Ajans | Nafer Haber Ajansı |
| Tanınma nedeni | Yaşar Kemal'in ilk eşi |
| Evlilik | Yaşar Kemal |
| Çocuk(lar) | Raşit Gökçeli (manevi) |
| Ebeveyn(ler) | Salomon Serrero, Kadun Serrero |
Tilda Kemal veya Tilda Gökçeli,[not 1] (1923, İstanbul - 17 Ocak 2001, İstanbul), Yahudi asıllı Türk çevirmen, redaktör, yayımcı ve aydın.
Biyografisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Gerçek ismi Mathilda olan Tilda Kemal, yazar Yaşar Kemal'in ilk eşi[1] ve kitaplarının mütercimi olmasıyla kamuoyunda tanınmıştır.[2] Ayrıca Yaşar Kemal'in kitaplarının yabancı dillere tercüme edilmesinin yanı sıra[3] kitaplarının editörlüğü, redaksiyonu ve tanıtımıyla[4] da yakında ilgilenmiştir.[5]
Tilda Kemal, II. Abdülhamid'in saray başhekimi olan Yahudi kökenli Jak Mandil Paşa'nın torunuydu.[1] Jak Mandil Paşa, o yıllarda Lisan-ı Türki Komisyonu üyesiydi, azınlıkların ve de özellikle Museviler’in dil ve kültür açısından Osmanlıca'nın kullanımının yaygınlaştırılması için çalışan bir Osmanlı paşasıydı. Kadun ve Salomon Serrero’nun en büyük kız çocukları olan Tilda'ya büyükannesi "Mathilda" değil, "Tilda" diye seslenirdi. Babası Salomon Serrero, dönemin Osmanlı Bankası Genel Müdürü'ydü. Tilda ailenin en büyük çocuğuydu. Dedesinin eşi İngiliz kökenliydi ve İngilizce'den başka bir dil bilmediğinden Tilda’nın İngilizce'yi öğrenmesinde en büyük katkıyı yapmıştır.[6]
Engizisyon döneminde İspanya'dan Osmanlı İmparatorluğu'na göç eden Sefarad Yahudisi bir aileye mensup olan Tilda, liseyi Tarabya İngiliz Okulları'nda okudu. Atina’da eğitimine devam etti. Daha sonra Oxford Üniversitesi’nde lisans eğitimi aldı.[6]
Mezuniyetinden sonra, ilk olarak 1948 yılında, İngiliz Nafen Haber Ajansında çevirmenlik yapmaya başladı.
Yaşar Kemal, 1950’lerin başında Cumhuriyet Gazetesi’nde işe başlar. Cumhuriyet Gazetesi’nin dış politika yazarı Ömer Samih Coşar, bir gün Yaşar Kemal’i Tarabya’ya balık yemeğe davet eder. Masaya iki kadın gelir, biri Coşar’ın eşi; ötekisini Tilda Serrero diye tanıştırırlar. Masalarına hiç beklemediği bir anda soylu bir güzellik gelip kurulmuştur. Yaşar Kemal etkilenir. Sohbet başlar, daha da etkilenir. Tilda yazarın bu tarihten sonra eserlerinin çevirmenliğini yapmayı kabul eder.[7] Daha sonra Yaşar Kemal ile ilişkisi çalıştığı yerden kovulmasına sebep olur.[8]
Tilda Kemal ile Yaşar Kemal’in yolu daha sonra Çukurova Adana’da kesişti. 1952 yılında evlenen çift, Tilda'nın vefatına kadar 50 yıl kesintisiz evli kaldı.
1960’ların iki önemli yayınevi olan Ararat ve Ant Yayınları’nın Yaşar Kemal ile birlikte kurucusuydu ve yöneticiliklerini yaptı. 12 Mart Muhtırası döneminde solcu yayınlar yaptığı sebebiyle Sebahattin Eyüboğlu ve Azra Erhat ile birlikte tutuklandı,[9] Maltepe Askerî Cezaevi’nde hapiste yattı.[10][11] Yine o yıllarda Tilda da Yaşar Kemal gibi Türkiye İşçi Partisi’ni destekledi.
Çalıştığı iki yayınevinde, her türlü çeviri ve redaksiyon işlerini yaptı. Bu yayınevleri Sabiha Sertel ve Hikmet Kıvımcımlı gibi birçok solcu yazarın kitabını basmıştır.
Ana dili Türkçe’nin yanı sıra Fransızca, İbranice, İngilizce ve İspanyolca’ya edebi düzeyde yetkin olan Tilda Kemal, Yaşar Kemal’in 17 kitabını yabancı dillere çevirdi.[12][13] Bir çevirmen olarak çok dilli ve çok kültürlü kimliği ve uzmanlığıyla çeviri süreçlerini başarıyla gerçekleştirdi, eserlerin erek kültürde beğeniyle okunmasına büyük katkı sağladı.[14] Başta merhum Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand olmak üzere dünyanın ve Türkiye’nin Yaşar Kemal'i tanıması Tilda sayesinde oldu.
Tilda döneminin aydınlarındandı. Yaşar Kemal'in kitaplarında geçen yöresel bitki ve botanik bilgilerinin yabancı dillerdeki karşılığını bulmak için, benzer coğrafyalarda bulunan yabancı yazarların kitaplarını okurdu. Daha sonra bu terimlerden oluşturduğu bir sözlüğü telif ettirmiştir.
Mitoloji üzerine bir çok kitap okudu, Girit adası'ndaki Minos'lardan, Batı Afrika’ya kadar sözlü ve yazılı edebiyat ürünlerini okurdu.
Yaşar Kemal ilk eşi Tilda için şöyle konuşmuştur:
| “ | Tilda benim arkadaşımdı, dostumdu. Kardeşim, kardeşten de öte bir şeyimdi. Edebiyat konuşurduk, siyaset, felsefe… Biz 50 yılı böyle geçirdik, konuşarak... | „ |
—Yaşar Kemal | ||
Ölümünden bir gün önce Zülfü Livaneli ile birlikte tedavi gördüğü hastaneye vedalaşmaya giden Yaşar Kemal şu sözlerle onunla vedalaşmıştı:[15]
| “ | Tildacığım, sevgilim. Sana teşekkür ederim. Yaşadığımız bu güzel hayat için sana teşekkür ederim sevgilim. Korkma, sakın korkma. Biz namuslu bir hayat sürdük. | „ |
—Yaşar Kemal, 2001 | ||
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]
Akciğer rahatsızlığı sebebiyle tedavi gördüğü İstanbul Üniversitesi hastanesinde, 17 Ocak 2001 tarihinde hayatını kaybetti.[16] Doktoru cüzdanında Kelime-i Şehadet bulmuştu. Mario Levi 27 Ağustos 2021 tarihinde yazdığı bir makalede; bir davette Yaşar Kemal ile karşılaştığını ve “Tilda’nın Müslüman olmasını ben istemedim. İsteseydim kendimi inkâr etmiş olurdum” dediğini belirtmiştir.[17] Vasiyeti üzerine cenazesi 19 Ocak 2001 tarihinde İstanbul'daki Teşvikiye Camii'nden kaldırıldı.[18] Kabri Zincirlikuyu Mezarlığı'ndadır.[19] Belki de Yaşar Kemal ile yan yana olabilmek için Müslüman mezarlığına gömülmek istemişti.
Yaşar Kemal Tilda Kemal'in ölümünden sonra, önce evini değiştirmiş ardından da sonraki eşi, Ayşe Semiha Baban ile evlenmişti. Yaşar Kemal ikinci bir evlilik yapmasına gerekçe olarak ise 'yalnızlığa dayanamadığını' göstermişti.[20]
Yaşar Kemal çevirileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sarı Sıcak - Yellow Hot, (1952)
- İnce Memed I - Memed, My Hawk, (1955)[21][22]
- Ortadirek - The Wind From the Plain, (1960)[23]
- Yer Demir Gök Bakır - Iron Earth, Copper Sky, (1963)[24][25]
- Ölmez Otu - The Undying Grass, (1968)[26]
- İnce Memed II - They Burn the Thistles, (1969)[27]
- Ağrı Dağı Efsanesi - The Legend of Ararat, (1970)[28]
- Binboğalar Efsanesi - The Legend of the Thousand Bulls, (1971)[29]
- Demirciler Çarşısı Cinayeti - The Lords of Akchasaz: Murder in the Ironsmiths Market, (1973)[30]
- Yılanı Öldürseler - To Crush the Serpent, (1976)[31]
- Deniz Küstü - The Sea-Crossed Fisherman, (1978)[32]
- Yağmurcuk Kuşu - Salman The Solitary, (1980)[33]
- Al Gözüm Seyreyle Salih - The Saga of a Seagull, (1981)[34]
- Kuşlar da Gitti - The Birds Have Also Gone, (1987)[35]
Diğer çevirileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ayışığı kuyumcuları - Albert Vidalie (1977)[36]
Popüler kültürde
[değiştir | kaynağı değiştir]- Nebil Özgentürk'ün yapımcılığını ve yönetmenliğini yaptığı "Kadınımızın Hatıra Defteri" adlı belgeselde, birçok Türk aydın kadının yanı sıra Tilda Kemal de yer almıştır.[37]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dip notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Mezar taşında "Thilda Kemal" yazmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Ortaylı, İlber (2007). Batılılaşma yolunda: tarih. Merkez Kitaplar. s. 220. ISBN 978-9944-86-007-9.
- ^ "Tilda Gökçeli". Milliyet. 28 Ocak 2001. 27 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2025.
- ^ "Konuşma Dili ve Diyalekt Çevirisi:"Ölmez Otu" Örneği". Dr. Serap Sarıbaş. SHSR Journal. 18 Ağustos 2019. 17 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2025.
- ^ "Orhan Pamuk, Yaşar Kemal hakkında niye konuşmuyor?." Gazete Vatan. Erişim tarihi: 1 Eylül 2025.
- ^ "TEDA Projesinden Önce İngilizceye Tercüme Edilen Türk Edebiyatına Ait Eserlerin Seçiminde Öne Çıkan Hususlar". Secaattin Tural. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi. 2016.
- ^ a b "Yaşar Kemal'in İngilizce Anlatıcısı:Örük Çevirmen Ayrık Ses". Ezgi Ceylan. Haziran 2014.
- ^ "Yaşar Kemal'i dünyaya tanıtan eşi: Tilda". Şalom Gazetesi. 29 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2025.
- ^ Kemal, Yaşar (1993). Yaşar Kemal kendini anlatıyor: Alain Bosquet'nin Yaşar Kemal'le konuşmaları. Toros Yayınları. ISBN 978-975-433-032-8.
- ^ Coşkun, Zeki (22 Mart 2021). "Devlet insan mı?". Zeki Coşkun. Gazete Duvar. 7 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2025.
- ^ KÜÇÜKSARP, Merve (26 Ağustos 2024). "Anadolu'nun mavi kadını". www.istdergi.com. Erişim tarihi: 1 Eylül 2025.
- ^ "Erhat, Azra". Türkiye Turizm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2025.
- ^ "Yaşar Kemal'in Eserlerinde Birleşik Eylemler ve Bunların İngilizce Çevirilerindeki Karşılıkları Üzerine Bir Çalışma". Ebru Ertarman Şenyiğit. Uludağ Üniversitesi. 2009. s. 2. 4 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2025.
- ^ "Yaşar Kemal Kimdir?". www.makaleler.com. 25 Haziran 2023. 25 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2025.
- ^ Selcen, Aslı; Tümer, Güldane Duygu (1 Ocak 2016). "Yaşar Kemal, Orhan Pamuk ve Elif Şafak Örneklerinde Kültürel Temsil Aracı Olarak Edebiyat Çevirisi ve Süreç Normları".
- ^ Haber, Internet (1 Mart 2015). "Yaşar Kemal hayatının aşkı Tilda Kemal kimdir?". Internet Haber. 16 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2025.
- ^ "Yaşar Kemal, Tilda'sını kaybetti". www.hurriyet.com.tr. 18 Ocak 2001. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2025.
- ^ Oksijen, Gazete (27 Ağustos 2021). "Yaşar Kemal'in vasiyeti". Mario Levi. 13 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2025.
- ^ Şafak, Yeni. "Teşekkürler Tilda | Cengiz Çandar". Yeni Şafak. 30 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2025.
- ^ "Thilda Serrero Kemal (1923-2001) - Find a Grave..." www.findagrave.com (İngilizce). Erişim tarihi: 31 Ağustos 2025.
- ^ "Yaşar Kemal acısından evlenmiş". www.hurriyet.com.tr. 11 Ağustos 2002. 26 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2025.
- ^ Nation, Trans Lation (5 Temmuz 2023). "Türk Kültürünün ve Edebiyatının Çeviri Yoluyla Uluslararasılaşması: İnce Memed I'in İngilizce Çevirisi Üzerine Bir İnceleme - TLN" (İngilizce). 25 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2025.
- ^ "Memed, My Hawk | novel by Kemal | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 19 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2025.
- ^ "the wind from the plain ( ingilizce yaşar kemal çevirisi ) (turkish name ortadirek ) - yaşar kemal yashar kemal | Nadir Kitap". NadirKitap. Erişim tarihi: 1 Eylül 2025.
- ^ "IRON EARTH COPPER SKY - (YER DEMİR GÖK BAKIR) - YAŞAR KEMAL (YASHAR KEMAL) | Nadir Kitap". NadirKitap. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2025.
- ^ Kemal, Yaşar (1974). Iron Earth, Copper Sky (İngilizce). Collins and Harvill Press. ISBN 978-0-00-261332-3.
- ^ Kemal, Yaşar (1978). The Undying Grass (İngilizce). Morrow. ISBN 978-0-688-03306-4.
- ^ Kemal, Yashar (21 Kasım 2006). They Burn the Thistles (İngilizce). New York Review of Books. ISBN 978-1-59017-185-1.
- ^ Kemal, Yaşar (1975). The Legend of Ararat (İngilizce). Collins and Harvill Press. ISBN 978-0-00-261451-1.
- ^ Kemal, Yaşar (1976). The Legend of the Thousand Bulls (İngilizce). Collins and Harvill Press. ISBN 978-0-00-261452-8. 3 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2025.
- ^ Yaşar Kemal; Kemal, Thilda (1979), The lords of Akchasaz. 1: Murder in the ironsmiths market / [Kemal, Yaşar ; ], Collins [u.a.]1 Eylül 2025
- ^ Yaşar Kemal; Kemal, Thilda; Yaşar Kemal (1991). To crush the serpent. 1. English-language publ. Londra: Harvill. ISBN 978-0-00-271111-1.
- ^ Yaşar Kemal (1985). The sea-crossed fisherman. New York: Braziller. ISBN 978-0-8076-1122-7.
- ^ Salman The Solitary - Yaşar Kemal, Tilda Kemal (Çevirmen) - 1000Kitap. 17 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2025.
- ^ Yaşar Kemal; Kemal, Thilda; Yaşar Kemal (1981). The saga of a seagull. Londra: Collins [u.a.] ISBN 978-0-00-261748-2.
- ^ Kemal, Yaşar (1987). The Birds Have Also Gone (İngilizce). Collins Harvill. ISBN 978-0-00-271052-7.
- ^ "Ayışığı Kuyumcuları". Goodreads (İngilizce). Erişim tarihi: 1 Eylül 2025.
- ^ Akcan, İrem (28 Şubat 2020). "Anadolu'da 100 yılın kadın hikayeleri 'Kadınımızın Hatıra Defteri'nde hayat buldu | Sanat Karnavalı". 19 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2025.