Tirej
 Tîrêj: Kovara Çandî û Pîşeyî, sayı: 4, Stockholm 1981, 112 sayfa. | |
| Editör | Mehemed Malmîsanij |
|---|---|
| Kategoriler | Kültür & Sanat |
| Sıklık | Aylık |
| İlk sayı | 1979 |
| Son sayı | 1980 |
| Ülke | Türkiye |
| Dil | Kurmancca, Zazaca |
Tirêj, 1979-1980 yılları arasında yayımlanan Kurmancca ve Zazaca edebiyat dergisidir. 1923'ten sonra Türkiye'de tamamı Kürtçe olarak yayınlanan ilk dergidir. Kırmanççada ilk modern edebi metinler, dilbilimci ve araştırmacı yazar Mehemed Malmîsanij tarafından Tîrêj dergisinde yayımlanmıştır.[1] Devrimci Demokratik Kültür Derneği (DDKD) çevresi tarafından hazırlanan[2][3] dergide yazan isimler arasında F. Totani, Rojen Barnas gibi isimler vardır.[4]
1979 sonbaharında İzmir'de yayın hayatına başlayan ve dönemlik olarak tasarlanan derginin 3 sayısı İzmir'de basıldı. 4. sayının hazırlıkları sırasında 12 Eylül Darbesi olunca bu sayı İsveç'te, Stockholm'de basıldı. İlk sayısı 63 sayfa olan derginin 19 sayfası Zazaca'ya ayrılırken, 81 sayfa olan üçüncü sayının 42 sayfası Zazaca yazılmıştı.[5] Zazaca bölümünün direktörlüğünü Mehemed Malmîsanij yapıyordu. Dergide hikâye ve şiirler, gramer yazıları ve tercümeler de yer aldı.[6]
Dört sayısı toplam 334 sayfa olan derginin 130 sayfası Kırmanccaya ayrılmış, sunuş yazıları ise Kurmançça ve Kırmançça olarak yazılmıştır.
1. Sayı
[değiştir | kaynağı değiştir]Nâzım Hikmet'in Onlar şiiri, Sabahattin Ali’nin Koyun Masal öyküsünün çevirisi, sözlü Kırmançça edebiyatından Riretê Kal (Dedenin Öğütleri) adlı bir masal, Kırmancca Atasözleri’nden bir derleme ve daha sonra ilk Türkçe-Zazaca sözlük olarak yayımlanacak olan sözlüğün ön çalışmaları.[7]
2. sayı
[değiştir | kaynağı değiştir]Etnik ve Kitabê Ramıtey adlı iki modern şiir, Engiştê Kejê (Kejê’nin Parmakları) adlı ilk Kırmançça öykü[8], konuşma dili ile yazı dili arasındaki farkı ve sorunları konu alan ilk Kırmançça makale, Ê Ma W (Bizimkidir) ve Bımusne (Öğret) adlı iki kısa şiir, Xal û Warıza (Dayı ile Yeğen) adlı bir halk öyküsü, Çıbenokê Zazaki (Zazaca Bilmeceler) ve sözlük çalışmasının devamı.
3. sayı
[değiştir | kaynağı değiştir]Zerra Mı (Yüreğim), Ewro û Meşti (Bugün ve Yarın) ve Ma Bı Çıman Diy (Gözümüzle Gördük) adlı üç şiir, Diyarbakır ve Erzincan Kırmanççasını dilbilimsel olarak karşılaştıran bir makale, Amerikalı bir oryantalistin 1860 yılında Zazaca’dan bahseden bir çalışmasını inceleyen bir yazı, derlenmiş Kırmancca bilmeceler, Pira Hewtsera (Yedi Başlı Cadı) adlı bir halk masalı ve sözlük çalışmasının devamı
4. sayı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ma Çı Waşt? (Ne İstedik?), Erik (Vay be) ve Deza (Amcaoğlu) adlı üç şiir, Dersim yöresinden Seyîd Qazî’ye ait bir halk ezgisinin yanı sıra Türkçeden Kırmanççaya çevrilmiş ikinci şiir olarak Hüseyin Ferhad’ın Vılê Kurdan adlı bir şiiri, Zazaki Dır Pronav (Zamir)” (Zazacada Adıllar) adlı bir dilbilim makalesi ve sözlük çalışmasının devamı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Modern Kırmancca (Zazaca) Edebiyatı". www.zazaki.net. 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016.
- ^ "Türkiye'de Yayınlanmış İlk Kürtçe Dergi Tirej Dergisi ve DDKD". www.yorumhane.org. 5 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016.
- ^ Sert, Soner. "Yılmaz Güney Sinemasında Örgütsel İlişkilerin Yansımaları". bianet.org. 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016.
- ^ Uzun, Mehmed. Arşivlenmiş kopya. 11 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016.
- ^ Bîlal Zîlan, "Kovara Tîrêj", Asîva Dergisi, sayı: 4, Gulan-Puşber-Tîrmeh 2012, s. 40
- ^ "Zazaca Yazınının Tarihçesi (I)". www.nasname.com. 16 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016.
- ^ LEZGÎN, Roşan. "MODERN KIRMANCCA (ZAZACA) EDEBĐYATI". docplayer.biz.tr. 10 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016.
- ^ Aydoğdu, Yusuf. "Modern Zaza Hikâyeciliğinin Tarihsel Serüveni". dergipark.ulakbim.gov.tr. 5 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2016.