Tiroid bezi
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Haziran 2014) |
Tiroid bezi, tiroit ya da kalkan bezi, boynun ön ve yanlarını (larinks ve trakea) saran kelebek şeklinde çok damarlı iç salgı bezi. Her biri ortalama 5 cm uzunluğunda, 3 cm genişliğinde ve 2 cm derinliğinde, sağ ve sol olmak üzere 2 lobu ve bu lobları birleştiren isthmus adı verilen bir parçası bulunur. İnsanların yaklaşık %40'ında isthmustan hyoid kemiğe uzanım gösteren piramidal lob adı verilen bir bölüm de bulunabilir.[1] Normal ağırlığı insanda 20 gr'dır. Paratiroid bezi genellikle tiroidin arkasında mercimek şeklinde 4 tane küçük bezdir.
Histolojik yapısı ve işlevi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tiroid bezi küre şeklinde folliküllerden oluşur. Folliküllerin ortasında (lümen) tiroglobulin adı verilen proteini içeren kolloidal bir madde bulunur.
Tiroid bezi folliküler hücreleri iyot ve tirozinden, tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) yaparak, kana tiroid hormonunu salgılar. Kalsiyum regülasyonunda rol oynayan kalsitonin tiroid bezindeki C hücreleri tarafından üretilir. Tiroid bezi, öteki iç salgı bezleriyle ilişkili olarak etkinlik gösterir. Hipofizin salgıladığı tiroid stimulan hormon (TSH) ile kontrol edilir. TSH salgısı da hipotalamustan salgılanan tirotropin serbestleştirici hormon (TRH) tarafından kontrol edilir.
Hastalıklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tiroid hormon üretiminin azalması: Hipotiroidizm; doğumsal olabileceği gibi Hashimoto tiroiditi, iyot eksikliği ve bezin cerrahi olarak çıkarılması gibi sebeplerle de ortaya çıkabilir.[2] Halsizlikten kalp hastalıklarına kadar birçok yakınma kalkanbezi (tiroid) hastalıklarının belirtisi olarak ortaya çıkabilir.[3] Hashimoto, aynı zamanda hipofiz bezinden gelen TSH hormonunun etkiisiyle büyüyerek Guatr'a yol açabilir.
- Aşırı çalışması: Vücutta iyot eksikliği oluşursa, tiroit bezi çok çalışır ve büyür (Guatr).Hipertiroidizm; Graves hastalığı gibi durumlar sonucu ortaya çıkar. Bu hastalığın guatr, göz kürelerinin dışarı doğru büyüyerek gözlerin yuvalarından dışarı fırlamış gibi görünmesi (ekzoftalmi veya Zehirli Guatr), çarpıntı, terleme, titreme, ishal, kilo kaybı, aşırı hızlı metabolizma, sinirlilik gibi belirti ve bulguları vardır.[2]
- İnflamasyon: Subakut tiroidit, akut tiroidit, postpartum tiroidit, Hashimoto tiroiditi bu grupta bulunur. İnfeksiyöz etkenler veya otoimmünite sonucu ortaya çıkarlar.
Salgının işlevinde değişiklik olmaksızın nedenselliğinde iyot eksikliğinin de suçlandığı basit şişlikler (benign nodüller), adenomlar (bez urları), kistler ve kanser ortaya çıkabilir.[4]
Tiroid işlev testleri
[değiştir | kaynağı değiştir]TSH ve serbest T4 seviyeleri tiroid fonksiyonlarını değerlendirmede en önemli testlerdir. Alınan kan örneğinden çalışılırlar.
Bağışıklık sistemimizin kendi vücudumuzda bulunan yapılara karşı verdiği yanıt sonucu çeşitli otoantikorlar ve bunun sonucunda da otoimmün hastalıklar ortaya çıkabilir. Antitiroglobulin, antitiroid peroksidaz (antiTPO), antiTSHR gibi otoantikorlar kan testleri ile bakıldığında bu hastalıkların tanısına yardımcı olur.
Tiroglobulin seviyeleri genellikle kanser nedeniyle tiroid bezi çıkarılan tiroidektomili hastalarda takip amaçlı ölçülür.
Kalsitonin seviyeleri tiroid C hücrelerinden gelişen meduller tiroid karsinomu gibi tümörlerin tanısında yardımcı olabilir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kim DW, Jung SL, Baek JH et al. The prevalence and features of thyroid pyramidal lobe, accessory thyroid, and ectopic thyroid as assessed by computed tomography: a multicenter study. Thyroid 2013 Jan;23(1):84-91
- ^ a b Siegenthaler, W (2007). Differential Diagnosis in Internal Medicine: From Symptom to Diagnosis. Thieme. p. 485. .
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2023.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Thyroid.org 28 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
