Tokmak Savaşı
| Tokmak Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Çiftçiler |
 Soylular | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
Jaakko Ilkka  Pentti Pouttu (esir) Israel Laurinpoika |
Klaus Fleming Gödik Fincke Iivari Tavast | ||||||
| Güçler | |||||||
| 1,000-4,000+ | 1,500-3,300+ | ||||||
| Kayıplar | |||||||
|
2,250 ölü 50 esir | 25 ölü | ||||||
Tokmak Savaşı (Fince: Nuijasota; İsveççe: Klubbekriget), 1596-1597 yılları arasında İsveç Krallığı yönetimi altındaki Finlandiya'da gerçekleşen bir köylü ayaklanmasıydı.[1] Savaş, adını köylülerin ağır zırhlı birliklere karşı kullandıkları tokmak, harman döveni ve gürz gibi çeşitli silahlardan almaktadır.[2]
Modern Fin tarih yazımında ayaklanma, İsveç ve Polonya Kralı Zygmunt ile Dük Karl arasındaki çatışma (Zygmunt'a Karşı Savaş) bağlamında ele alınmaktadır. Karl köylüleri, çatışma sırasında Zygmunt'u destekleyen Finlandiya soylularına karşı ayaklanmaya yönlendirdi.
Arkaplanı
[değiştir | kaynağı değiştir]İsveç Krallığı ile Rus Çarlığı arasındaki 25 yıllık savaş, vergi yükünü artırmıştı ve bunlardan en nefret edileni “kale kampı”, yani köylülerin barınması, iaşesi ve ücretlerinin ödenmesiydi. Köylüler, özellikle soyluların ve alt rütbeli askerlerin barış zamanlarında bile süvari birliklerini silahlandırmak amacıyla kale kampı aidatlarını toplamasını ve Klaus Fleming'in savaş sonrasında orduyu kendi kontrolünde tutmak için askerleri yıllarca kale kamplarında alıkoymasını katlanılmaz buluyordu. Soylular ve askeri birlikler tarafından kale vergilerinin tahsilinde köylülere karşı sayısız haksızlık ve yasal ihlal gerçekleştirilmişti. Köylü ayaklanmalarının patlak vermesinin diğer önemli nedenleri arasında "savaş döneminin getirdiği yükümlülükler ve ciddi hasat kıtlıkları, uzun savaş yıllarının yarattığı düzensizlik ortamı, siyasi kışkırtmalar ve giderek güçlenen ve zenginleşen soylu sınıfının köylüleri sömürmesi" sayılabilir.[3]
Savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayaklanma 1595 Noel arifesinde başladı ve başlangıçta başarılı oldu, ancak kısa bir süre sonra süvariler tarafından bastırıldı.[4] Resmi olarak Tokmak Savaşı Ostrobothnia'da köylülerin 25 Kasım 1596'da Isokyrö kilisesine saldırmasıyla başladı.[5][6] Köylüler piyade birlikleriyle birçok çarpışmayı kazanmıştı.[6] Klaus Fleming, köylü lideri Jaakko Ilkka'nın teslim olmasını şart koşan bir ateşkes görüşmesi başlattı. Ilkka, karısı ve bazı adamlarıyla birlikte teslim edilmemek için kaçarken köylü ordusu da dağıldı ve askerler tarafından kovalandı. Takip eden iki ay içinde en az 1.500 kişi öldürüldü.[6] Ilkka ile birlikte diğer beş isyan lideri 27 Ocak 1597 tarihinde idam edildi.[7][8]
Israel Larsson orta ve kuzey Ostrobothnia'nın yeni valisi olarak atandı ve Fleming'le yüzleşmektense kaçana kadar isyanı sürdürmeyi planladı. Liderleri olmayan köylüler 24 Şubat 1597'de saldırdılar ve Ilmajoki'deki Santavuori Tepesi'nde son mücadelelerini verdiler.[5] 1.000'den fazla kişi öldürüldü ve 500 kişi esir alındı.[6]
İsyancılar çoğunlukla Ostrobothnia, Kuzey Tavastia ve Savo'dan gelen Fin köylüleriydi. Olaylar Kral Zygmunt ile Dük Karl arasındaki daha büyük bir güç mücadelesinin parçası olarak da görülebilmektedir.[6][9]
Mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihçi ve fennoman Yrjö Koskinen, Nuijasota, sen syyt ja tapaukset (1857-1859) (Türkçe: Tokmak Savaşı, nedenleri ve sebepleri) adlı eserinde köylüleri özgürlük ve adalet için savaşan insanlar olarak görmüştür.Fredrika Runeberg'in ilk Fin tarihi romanlarından biri olan Sigrid Liljeholm (1862), kadınların savaş sırasındaki kaderlerini anlatmaktadır. Albert Edelfelt'in Yanmış Köy(1879) adlı tablosu, arka planda bir köy yanarken bir kayanın arkasına saklanan bir kadın, bir çocuk ve yaşlı bir adamı konu alır.[10] Şair Kaarlo Kramsu, Runoelmia'da(1887) yayınlanan Ilkka, Hannu Krankka ve Santavuoren tappelu gibi vatansever şiirlerinde isyancıları övmüş ve yenilgilerine ağıt yakmıştır. Fin İç Savaşı sonrasındaki tarihsel tartışmalar, başlıca iki yorum üzerinden ilerlemiştir. Bunlardan ilki, Pentti Renvall'in Kuninkaanmiehiä ja kapinoitsijoita Vaasa-kauden Suomessa (1949) adlı eserinde savunduğu, Dük Karl'ın isyanı kışkırtmadaki rolünü öne çıkaran yaklaşımdır. İkinci yorum ise Heikki Ylikangas'ın Nuijasota (1977) adlı eserinde ortaya koyduğu, isyanın temelinde sosyal adaletsizlik ve sınıf çatışmasının yattığını vurgulayan açıklamadır. Her sene Kavalahti izci kampında Tokmak Savaşı'nın tarihi bir canlandırması yapılmaktadır.[11] Jaakko Ilkka, Büyük Finliler adlı televizyon programında 75. sırada yer aldı. Bu anlamlı olayı anmak için özel bir hatıra gümüş para basıldı.[12]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Finnish history". www.infofinland.fi (İngilizce). 13 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
- ^ "Finnish peasant history". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2014.
- ^ Kimmo Katajala: Miksi nuijasota syttyi Pohjanmaalla? 11 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tieteessä Tapahtuu 3/2003, pp. 12–17. (in Finnish)
- ^ "Jaakko Ilkka's Descendants". 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2014.
- ^ a b Nuijasota – Ilmajoki 17 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (in Finnish)
- ^ a b c d e "Jaakko Ilkka's biography". 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2014.
- ^ "Battle Map (Finnish)". 12 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2014.
- ^ "Battle Map (Fince)". 12 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2017.
- ^ "Charles (Finnish)". 12 Temmuz 2010. 8 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2014.
- ^ "Painting". 13 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2014.
- ^ "Cudgel War Reenactment". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2014.
- ^ "Coin". 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2014.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- A dramatized documentary on the Cudgel War 9 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Annual Cudgel War reenactment
 | Savaş ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
