Tseğakronizm
Tseğakronizm (Ermenice: Ցեղակրոնություն; romanizasyon: Tseğakronutyun [a] "ırk dini" anlamına gelir ve Nazi sempatizanı Garegin Njdeh tarafından oluşturulan Ermeni ırkçısı bir ideolojidir.[1] Ermeni tarihçi ve siyaset bilimci Razmik Panosyan tseğakronizmi "Ermeni ırkına tapınma" olarak tanımlar.[2]
Bu ideoloji Garegin Njdeh tarafından kurulmuş ve ortakları Hayk Asatryan ve Nerses Astvatsaturyan ile birlikte daha sonra Tseghakronizm'in bir devamı olan Taronizm (Տարօնականութիւն) ideolojisine dönüşmüştür.[b]
Tarihi ve Doktrini
[değiştir | kaynağı değiştir]Nazi sempatizanı bir Ermeni milliyetçisi olan Garegin Njdeh, 1933'te Taşnak federasyonunun talebi üzerine partinin Kuzey Amerika gençlik örgütünü kurdu. 1943'e kadar örgütün adı, Ermenice'de "Irk dini" anlamına gelen tseğakron idi. Bu kelime “Irka tapanların birliği” olarak da çevrilebilir. Daha sonra, 2019 yılında (ABD, Kanada ve Avustralya'da) hâlâ varlığını sürdüren Ermeni Gençlik Federasyonu (AYF) adını aldı. Tseğakron'un doktrini Aryanist ırkçılığa dayanıyordu. 27 Eylül 1933 tarihli Hairenik (Boston) yazısında Njdeh, tseğakron anlayışını şöyle açıklıyordu: “Irk-Dindar, ırksal kanına bir tanrı olarak inanır. Irk her şeyin üstünde ve her şeyden önce gelir. Irk her şeyden önce gelir. Her şey ırk içindir... Irk-Din Tarikatlarının kendi genel inançları, liderlikleri ve siyasi amblemleri olduğunu duyuyoruz. Ayrıca kendi üniformaları, kendi ilahileri, ayinleri ve bayramları olacak.”[3]
“Njdeh'e göre, tseğakron ideolojisinin üç ana bileşeni vardır:
(1) ırkı yüce bir güç ve varlık olarak kabul etmek; (2) bu güç ve varlıktan doğmanın bilgisi; ve (3) ölüme kadar bu güç ve varlığa sadakat. Ona göre ırk, ebedi bir manevi niteliğe sahiptir. Ezoterik bir dille ifade ettiği gibi, 'Irk yaşlanmaz, dönüşümü [veya ikiyüzlülüğü] bilmez ve yenilmez. Zamanın tanığı, ebedi Ermeni, Tanrı'nın iş arkadaşıdır.'” Tseğakron ideolojisi özellikle 1988-1991 yılları arasındaki milliyetçi hareket sırasında popülerleşecekti. Daha sonra Ermenistan'da iktidara gelecek olan iki parti, Ermeni Ulusal Hareketi (Armenian National Movement) ve Cumhuriyetçi Parti onun fikirlerinden etkilenmiştir.[4] Anti-Türk ve anti-Sovyet görüşlere sahip olan Njdeh bir Nazi sempatizanıydı ve radikal ırkçı görüşlere sahipti. Njdeh bütün bunlara rağmen Sovyet sonrası Ermenistan'da ulusal bir kahraman olarak görülmüştür.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Notlar
- ^ Reformed spelling: Ցեղակրոնություն (Ts'eghakronut'yun)
- ^ Reformed spelling: Տարոնականություն
Daha fazla bilgi için
[değiştir | kaynağı değiştir]- Avo: Nzhdeh: hayatı ve faaliyeti (Նժդեհ. Կեանքն ու գործունէութիւնը). — Beyrut: Hamazgayin, 1968
- Mushegh Lalayan, "Garegin Nzhdeh'in Hayatı ve Eserleri", Erivan, 1997։
- Bir Barseghyan: Tseghakronism Hareketi (Ցեղակրոն շարժումը). -Boston, 1935.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Tseğakronizm ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- http://www.historyofarmenia.am/images/menus/1187/Njdeh_1.pdf 25 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Panossian, R. (2002). "The Past as Nation: Three Dimensions of Armenian Identity". Geopolitics (İngilizce). 7 (2): 132. doi:10.1080/714000931. ISSN 1465-0045. 6 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi16 Ağustos 2025.
- ^ Panossian, Razmik (2006). The Armenians: From Kings and Priests to Merchants and Commissars (İngilizce). Columbia University Press. s. 389. ISBN 978-0-231-51133-9.
- ^ "The "Nejdehism" Remains Official in Armenia". avim.org.tr (İngilizce). 13 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2025.
- ^ Panossian, R. (2002). "The Past as Nation: Three Dimensions of Armenian Identity". Geopolitics (İngilizce). 7 (2): 133-134. doi:10.1080/714000931. ISSN 1465-0045. 6 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi16 Ağustos 2025.
- ^ Panossian, Razmik (27 Mayıs 2006). The Armenians: From Kings and Priests to Merchants and Commissars (İngilizce). Columbia University Press. s. 301. ISBN 978-0-231-51133-9.