Tuba (çalgı)
Tuba, genellikle pirinç ve bakırdan imâl edilen, geniş, konik borulu ve pistonlu üflemeli bir çalgıdır.
Tuba, üflemeli çalgılar arasında en kalın sesli olanıdır.[1] Orkestralarda genellikle bir tane tuba bulunur. Yaylı çalgılara bas sesi sağlayan kontırbas gibi, tuba da bakır üflemeli çalgılara bas sesiyle eşlik eder. Tubanın uca doğru genişleyip açılan kıvrımlı gövdesi, çan biçiminde bir kalakla son bulur. Ağızlık bölümü huni biçimindedir. Gövde üzerinde trompette olduğu gibi değişik perdelerden ses veren ve kangal olarak adlandırılan ek borular ile bu boruları açıp kapamaya yarayan bir piston düzeneği vardır. Bugün tubanın çeşitli ülkelerde kullanılan oldukça değişik modelleri vardır.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tuba, ismini Latince "tüp", "boru" anlamına gelen "tubus" kelimesinden alır.[2] Tarihi Roma İmparatorluğu'na kadar uzanır. Roma'da kullanılan hâli Tuba'nın bugünkü şekline benzemiyorsa da, tuba da dahil olmak üzere, bugün kullanılan bakır üflemeli çalgıların atası olarak kabul edilmektedir.
Tuba'nın bugünkü şeklini ve çalışma prensibini bulması 1800'lü yıllarda pistonun icat edilmesi ile olabilmiştir. 1835 yılında Alman besteci, bando şefi Wilhelm Wieprecht ve saray bandosunun çalgı yapım ustası Carl Wilhelm Moritz, Berlin'de bugün kullanılan 5 pistonlu bas tubayı icât ederek patentini almışlar.[3]
Tuba, kalın ve bas sesi sayesinde kısa zamanda yayılmış, kısa sürede orkestralarda ve bandolarda selefi sörpanın yerini almıştır. Bugün hemen hemen bütün Orkestra ve bandolar tarafından kullanılmaktadır. Orkestralarda genellikle bas tuba ya da kontrbas tuba olmak üzere, genellikle bir tane tuba bulunur. Nâdiren her ikisini birden kullanan topluluklar da vardır.
Tuba, caz müziğinde de 1925 yılına kadar bas sesi olarak kullanıldıktan sonra yerini kontırbasa bıraktı. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra amatör "dixieland" caz toplulukları tarafından yeniden kullanılmaya başlanmıştır.[4]
Dünya tuba günü
[değiştir | kaynağı değiştir]1979 yılında, Birleşik Amerikalı müzisyen Joel Day, "International Tuba Day" adını verdiği "dünya tuba günü"nü ilân etti. 1982'den beri her yıl, Mayıs ayının ilk cuması "dünya tuba günü" olarak kutlanmaktadır.[5]
Web kaynakları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Wikimedia'dan tuba ile ilgili görseller.2 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 | Çalgı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Winfried Pape: Instrumentenhandbuch Streich-, Zupf-, Blas- und Schlaginstrumenten in Tabellenform, Musikverlag Hans Gerig Köln, TB 264, Theoretica Band 11, 3. Baskı 1992 (1. Baskı 1971), ISBN 978-3890070087
- ^ Misalli Büyük Türkçe Sözlük, "Tuba" maddesi, Kubbealtı Neşriyat, Ocak 2011, 4. Baskı, ISBN 978-9756444184
- ^ Staff, Alfred Publishing: Alfred Music Publishing,, ISBN 978-1-4574-0438-2 (25. Ocak 2017'de link verildi.)
- ^ Martin Kunzler, Jazz-Lexikon Band 2, Rowohlt Verlag, Hamburg 2002, ISBN 9783499165139.
- ^ Joel Day: The History of International Tuba Day. 15 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1996, 25. Ocak 2017'de link verildi. (İngilizce).
