Ulama Paşa
Ulama Paşa ya da Ulama Han, Safevi ve Osmanlı devletlerinde görev almış Türkmen asker ve devlet adamı.
Teke yöresi Türkmenler'inden olup, Tımarlı sipahi ya da Tımar sahibi bir sipahinin oğludur. Şahkulu'nun yanında Şahkulu İsyanı'nda yer almış ve Osmanlı güçleri karşısında alınan yenilgi üzerine İran'a kaçarak Şah İsmail'e sığınmıştır. Bu dönemde Safeviler'de yöneticilik yaptığı gibi Şah İsmail kızı ile de evlenmiştir.[1] Safeviler'in hizmetine girdikten sonra Van muhafızlığı ve naibliği görevine getirildi. 1531 yılında Safevîler'in Azerbaycan valisiyken Şah Tahmasb ile olan anlaşmazlık üzerine Kanuni Sultan Süleyman'a itiatını bildirerek Osmanlı devletine sığındı. 1532'de Bitlis Kalesini kuşatsa da ele geçiremedi. Ancak 1534'te Bitlis'i ele geçirerek Osmanlı topraklarına kattı. Irakeyn Seferi'ne katılarak 1534 yılında Tebriz'in ele geçirilmesinde bulundu. Ancak Osmanlı ana ordusunun Bağdat'ta olmasından faydalanan Safevi güçleri karşısında tutunamayarak Van'a çekilmek zorunda kaldı.[2] 1534-1536, 1541-1547 yılları arasında Bosna sancakbeyi görevinde bulundu.
Uzun süre Bosna sancakbeyliğinin yanı sıra Macaristan topraklarındaki çeşitli sancakların yöneticiliği görevlerinde bulundu. Safeviler'in durumunu bilmesi nedeniyle sık sık İran üzerine yapılan seferlerde görev alan Ulama Paşa, Balkanlar, Eflak ve Macaristan topraklarında faaliyette bulundu. 1539'da Nova Kalesi'nin geri alınmasında kara kuvvetlerinin komutasında bulundu. 1541 yılında, vefat eden Gazi Hüsrev Bey'in yerine Bosna sancakbeyi oldu. 1543 yılında Estergon ve Valpovo şehirlerinin ele geçirilmesinde yer aldı. İran seferi nedeniyle Erzurum beylerbeyi görevine getirilmiş ve 1548 yılındaki İran seferine katılarak Van kuşatmasına görev almış ve şehrin ele geçirilmesinde katkısı olmuştur. 1551 yılında kısa süreli Bosna sancakbeyliği görevine getirilen Ulama Paşa, Eylül ayında ele geçirilen Lipova'nın korunmasıyla görevlendirildi ve buranın ilk sancakbeyi oldu.[3] 1660 yılında Lipova'yı gezen Evliya Çelebi seyahatnamesinde, şehrin Avusturya güçlerince Aralık 1551'de ele geçirildiği kuşatmada Ulama Paşa'nın hayatını kaybettiğini ve mezarının bu şehirde bulunduğu bilgisini vermektedir. Ancak bu bilgi diğer kaynaklarda kabul görmeyip Paşanın yaralı olarak Belgrad'a çekildiği belirtilmektedir.[4] Eğri Kuşatması'nda görev alan Ulama Paşa, 1552 yılında Požega sancakbeyliği görevindeyken Slavonya topraklarına akınlarda bulundu. 1554-1556 yılları arasında Köstendil sancak beyi görevinde bulundu. 1556 yılında İşkodra sancakbeyi görevine getirildi.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Dávid, G., "Macaristan’da Yönetici Osmanlı Aileleri". Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi. Sayı:38, Sayfa:13-30, Yıl:Güz 2015. URL:http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/2039/21181.pdf 3 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-04-25
- ^ Kasapoğlu, S., "KANÛNÎ KERKÜK’TE ". Tarih Okulu. Sayı:2, Sayfa:75-82, Yıl:Kış 2009. URL:http://www.johschool.com/Makaleler/715137765_SAAD%20KASAPO%C4%9ELU-KANUN%C4%B0%20KERK%C3%9CKTE%20S.75-82.pdf 25 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-04-24
- ^ Bilge, S.M., "MACARİSTAN'DA OSMANLI HAKİMEYİTİNİN VE İDARİ TEŞKİLATININ KURULUŞU VE GELİŞMESİ". Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi. Sayı:11, Sayfa:45,63,75 Yıl:2000. URL:http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/1267/14566.pdf 8 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2017-04-25
- ^ Danişmend, İsmail Hami (1971). "İzahlı Osmanlı Tarihi Kronoloji 2. Cilt". İstanbul: Türkiye Yayınevi. s. 269.
- ^ Zahirović, Nedim, "BOSANSKI SANDŽAKBEG ULAMA I NJEGOV VAKUF U SKADRU NA BOJANI". Prilozi za orijentalnu filologiju. Sayı:64, Sayfa:207-216 Yıl:2014. URL:https://www.academia.edu/20337166/Bosanski_sand%C5%BEakbeg_Ulama_i_njegov_vakuf_u_Skadru_na_Bojani[ölü/kırık bağlantı]. Erişim: 2017-04-26