Ulisse Aldrovandi

Ulisse Aldrovandi
Agostino Carracci tarafından yapılan Ulisse Aldrovandi'nin yağlı boya tablosu
Doğum	11 Eylül 1522(1522-09-11) Bologna, Papalık Devleti
Ölüm	4 Mayıs 1605 (82 yaşında) Bologna, Papal States
Eğitim	Bologna Üniversitesi Padova Üniversitesi
Kariyeri
Dalı	Doğa tarihi
Çalıştığı kurumlar	Bologna Üniversitesi
Önemli öğrencileri	Volcher Coiter

Ornithologiae'nin başlık sayfası, 1599

Ulisse Aldrovandi (11 Eylül 1522 – 4 Mayıs 1605), İtalyan bir doğa bilimciydi; Avrupa’nın ilklerinden biri olan Bologna Botanik Bahçesi’nin arkasındaki itici güçtü. Carl Linnaeus ve Buffon kontu onu doğa tarihi çalışmalarının babası saymışlardır. Özellikle eski bilimsel literatürde Latince olarak genellikle “Aldrovandus” diye anılır; İtalyanca’da ise adı “Aldroandi” olarak da verilir.

Hayatı

Aldrovandi, asil ama yoksul bir aileden gelen Teseo Aldrovandi ve eşinin çocuğu olarak Bologna'da doğdu. Babası bir avukat ve Bologna Senatosu'nun sekreteriydi, ancak Ulisse yedi yaşındayken öldü. Dul annesi, onun bir hukukçu olmasını istiyordu. Başlangıçta, on dört yaşındayken kısa bir süre için katip olarak tüccarların yanına çırak gönderildi, ancak önce Bologna Üniversitesi'nde, ardından 1545'te Padova Üniversitesi'nde matematik, Latince, hukuk ve felsefe eğitimi aldıktan sonra noter oldu. İlgi alanları sırasıyla felsefe ve mantığa kaydı ve bunları tıp eğitimiyle birleştirdi.

Haziran 1549'da Aldrovandi, Anabaptist Camillo Renato'nun üçlü birlik karşıtı inançlarını benimsediği gerekçesiyle sapkınlık suçlamasıyla tutuklandı. Eylül ayına gelindiğinde halka açık bir şekilde bu inançlardan döndüğünü beyan etti, ancak yine de Roma'ya nakledildi ve Nisan 1550'de beraat edene kadar gözetim altında veya ev hapsinde kaldı. Bu süre zarfında, oradaki birçok yerel akademisyenle arkadaş oldu. Hafif sayılabilecek bu tutukluluk döneminde, botanik, zooloji ve jeolojiye (bu kelimenin icadı/yazılı ilk kaydı ona atfedilir) giderek daha fazla ilgi duymaya başladı. 1551'den itibaren, bitki toplamak ve kataloglamak amacıyla İtalyan dağlarına, kırsal bölgelerine, adalarına ve kıyılarına çeşitli keşif gezileri düzenledi.

1553 yılında tıp ve felsefe alanında derece aldı ve 1554'te Bologna Üniversitesi'nde mantık ve felsefe dersleri vermeye başladı. 1559'da felsefe profesörü oldu ve 1561'de Bologna'daki ilk doğa bilimleri profesörü (lectura philosophiae naturalis ordinaria de fossilibus, plantis et animalibus [fosiller, bitkiler ve hayvanlar hakkında düzenli doğal felsefe dersleri]) unvanını aldı. Aldrovandi, Toskana Büyük Dükü Francesco de' Medici (1574 – 1587) ile arkadaştı, onun Pratolino'daki bahçesini ziyaret etti ve onunla seyahat ederek Pratolino'daki en değerli bitkilerin bir listesini derledi. Aynı zamanda, resimli metinleri daha da geliştirmek için Jacopo Ligozzi gibi botanik sanatçıları ile verimli işbirlikleri kurdu. 82 yaşında, 4 Mayıs 1605'te Bologna'da öldü.

Aldrovandi'nin eşi Francesca Fontana, araştırmaları için paha biçilmez bir değere sahipti. Çeyizini, sonuçta doğa tarihi koleksiyonunu da içine alacak olan devasa kır mülklerini inşa etmek için kullandı. Kendisi, Aldrovandi'nin kitaplarında alıntı yapması ve kullanması için metinler bulan, kitaplarını düzenleyen ve aynı zamanda bazı bölümlerini yazan bir araştırma ortağıydı. Suzanne Le-May Sheffield'ın "ortak çalışmaları" olarak tanımladığı, Aldrovandi'nin ölümünden sonra yayımlanan On the Remains of Bloodless Animals (Kan Dolaşımı Olmayan Hayvanların Kalıntıları Üzerine) adlı kitabının önsözünü yazmıştır.

Çalışmaları

Monstrorum Historia

Hayatı boyunca, en muhteşem derleme eserlerinden birini bir araya getirecekti: 1595'te tanımladığı, yaklaşık 7000 örneği kapsayan, doğa tarihini aydınlatan "koleksiyonu" (diversità di cose naturali - doğal şeylerin çeşitliliği). 1551 ile 1554 yılları arasında, ilk botanik keşif gezilerinden bazıları arasında yer alan, bir herbaryum (kurutulmuş bitki koleksiyonu) için bitki toplamak üzere birkaç sefer düzenledi. Sonunda, herbaryumu Bologna Üniversitesi'nde korunan, on altı ciltte, 4117 yaprak üzerine yaklaşık 4760 kurutulmuş örnek içeriyordu. Ayrıca Jacopo Ligozzi, Giovanni Neri ve Cornelio Schwindt gibi çeşitli sanatçılardan, örneklerin illüstrasyonlarını (çizimlerini) yapmalarını sağladı.

Botanik Bahçesi

Onun talebi ve yönetimi altında, günümüzde Bologna Üniversitesi Botanik Bahçesi (Orto Botanico dell'Università di Bologna) olan halka açık bir botanik bahçesi 1568 yılında Bologna'da kuruldu. 1575 yılında, Bologna'daki eczacılar ve doktorlarla popüler bir ilacın bileşimi üzerine girdiği bir anlaşmazlık nedeniyle, beş yıl boyunca tüm kamu görevlerinden uzaklaştırıldı. 1577'de, kamu görevlerine geri getirilmesi ve kitaplarını yayımlamasına yardımcı olmak için mali destek sağlanması talebiyle Bologna yetkililerine mektup yazan Papa XIII. Gregorius'tan (annesinin kuzeni) yardım istedi.

Koleksiyonları

Botanik ve zooloji alanındaki engin koleksiyonlarını Bologna Senatosu'na vasiyet etti. Koleksiyonlar 1742 yılına kadar Palazzo Pubblico'da, ardından Palazzo Poggi'de korundu, ancak on dokuzuncu yüzyıl boyunca çeşitli kütüphane ve kurumlar arasında dağıtıldı. Temsili bir kısmı 1907 yılında Bologna'daki Palazzo Poggi'de yeniden bir araya getirildi ve 2005 yılında, ölümünün 400. yıl dönümü burada bir anma sergisiyle kutlandı.

Nörofibromatozis

Aldrovandi, bir tür cilt tümörü olan nörofibromatozis hastalığını kapsamlı bir şekilde belgeleyen ilk kişiydi. Ancak yakın zamanda, Andrea Mantegna'nın bir eserinde bu tür hastalığın Aldrovandi'nin çalışmasından 80 yıl önce resmedilmiş olduğu gözlemlenmiştir.

Bibliyografya

EB (20 Temmuz 1998). Ulisse Aldrovandi. Encyclopædia Britannica. 30 Eylül 2025 tarihinde erişildi.

Vai, Gian Battista; Cavazza, William (2003). Jeoloji Kelimesinin Dört Yüzyılı: Bologna'da Ulisse Aldrovandi 1603. Minerva. ISBN 978-88-7381-056-8.

Tomasi, Lucia Tongiorgi; Hirschauer, Gretchen A. (2002). Floransa'nın Çiçeklenmesi: Medici Ailesi İçin Botanik Sanatı. 3 Mart-27 Mayıs (Sergi kataloğu). Washington: National Gallery of Art (Ulusal Sanat Galerisi). ISBN 978-0-85331-857-6.

Conan, Michel (ed.) (2005). Baroque Garden Cultures: Emulation, Sublimation, Subversion, 25. cilt. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Araştırma Kütüphanesi ve Koleksiyonu. ISBN 9780884023043.

Bianucci, Raffaella; Perciaccante, Antonio; Appenzeller, Otto (Ekim 2016). "Painting neurofibromatosis type 1 in the 15th century." The Lancet Neurology. 15 (11): 1123. doi:10.1016/S1474-4422(16)30210-1. PMID 27647642. S2CID 22047067.