Uluğ Tepe
Uluğ Tepe, Güneydoğu Türkmenistan'ın Ahal ilindeki Kaka İlçesinde (Kaahka), Karakum Çölü'ndeki Kopet Dağ Dağları'nın eteklerinde bulunan ve Bronz Çağa tarihlenen bir antik sitedir. Yaklaşık 13 hektarlık bir alanı kaplar ve yaklaşık 30 metre yükseklikte bir höyük üzerinde uzanır ve Ceytun kültürüyle temsil edilen Geç Neolitik dönemden Akhameniş öncesi döneme kadar Orta Asya'nın en uzun stratigrafik silsilesini belgeler.[1]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Dushak'ın yakınında yer alır,[2] Tunç Çağı'nın başlarında Uluğ Tepe, Kopet Dağ Dağları'nın kuzey eteklerinde verimli bir bölgede bulunan gelişen bir tarım kasabasıydı. 1960'ların sonlarında, Sovyet arkeolog Victor Sarianidi, Neolitik dönemden (MÖ 6. bin yıl) Akhameniş dönemine (MÖ 1. bin yıl) kadar süren bir yerleşimi göstermesi nedeni ile Uluğ Tepe'nin önemini belgeledi.[3]
Aşağıdaki tablo, Olivier Lecomte'nin Güney Orta Asya ve Uluğ Tepe yerleşimi için kronolojisini göstermektedir:[4]
| Dönem | Tarih |
|---|---|
| Ceytun tipi neolitik | MÖ 6200-5000 |
| Proto-Kalkolitik (Anav Ia) | MÖ 5200-4800 |
| Erken Kalkolitik (Namazgah I) | MÖ 4800-4000 |
| Orta Kalkolitik (Namazgah II) | MÖ 4000-3500 |
| Geç Kalkolitik (Namazgah III) | MÖ 3500-3000 |
| Erken Tunç (Namazgah IV) | MÖ 3000-2500 |
| Orta Bronz (Namazgah V) | MÖ 2500-2200 |
| Geç Bronz (Namazgah VI) | MÖ 2200-1500 |
| Geç Bronz (Margiyana, Konur aşaması) | MÖ 2200-1800 |
| Geç Bronz (Margiyana, Togolok aşaması) | MÖ 1800-1500 |
| Erken Demir (Yaz I) | MÖ 1500-1100 |
| Arkaik Dehistan (SW Türkmenistan) | MÖ 1300-500 |
| Ahamenid ve Ahamenid (Yaz II-III) | MÖ 1100-329 |
Site, Olivier Lecomte liderliğindeki ve şu anda Julio Bendezu-Sarmiento tarafından yönetilen Türkmenistan Tarih ve Kültür Anıtlarının Ulusal Muhafaza, Araştırma ve Restorasyon Bölümü ile birlikte Fransız Arkeolojik Kazılar Merkezi tarafından kapsamlı bir şekilde araştırılmıştır.[2] Sitenin kazılarına Abiverd devlet tarihi-kültürel koruma uzmanları ve Paris Üniversitesi öğrencileri de dahil olmak üzere diğer ülkelerden arkeologlar da katıldı. Saha çalışmaları ile ilgili göreve 2007 yılında Fransız Dışişleri Bakanlığı tarafından finanse edilen Arkeoloji Araştırma Laboratuvarı ve Guimet Ulusal Müzesi de katıldı.[3] Konumu göz önüne alındığında, Orta Asya, Elam, Mezopotamya ve İndus Uygarlığı arasındaki etkileşimi belgelemesi açısından önemli bir merkez olarak kabul edilmektedir.
Keşifler
[değiştir | kaynağı değiştir]Önemli bir bulgu, antik kentin alt Akhaemeniş dönemine tarihlenen aşağı kısmına hakim olan payanda duvarlı müstahkem bir kerpiç kaledir.[2][5] Figürinler ve diğer kil nesneleri üreten bu sitenin yerleşimi ile ilgili kalıntıları ortaya çıkarmak için 2004 yılında bir çalışma başlatıldı.[3] Arkeologlar, doğurganlık tanrıçasının tasvirleriyle birlikte bir dizi geometrik süs ve taş figür keşfettiler. Ayrıca, Kara Tepe, Namazgah Tepe, Altın Tepe, Yılan Tepe gibi diğer yerleşim yerleri de dahil olmak üzere Kopet Dağ Dağları'nın eteklerinde yaşayan eski çiftçilerin büyük yerleşim sistemi hakkında çok şey ortaya koyan eski üzüm çekirdeklerini keşfettiler. Uluğ Tepe'de keşfedilen eserler Aşkabat'taki Ak Buğday Müzesi'nde sergilenmektedir.
Geç Bronz tabakalarındaki kazılarda soma içeceği yapmak için bir "basınç seti" de bulundu. Bu set, Gonur Depe'de bulunanlara benzer,
- “... kocaman bir taş harcı ve havan, merkezinde yarım küre şeklinde bir çıkıntıya sahip bir presleme taşı ve yanında yarım küre şeklinde derinleşen benzer bir taştan oluşuyordu.” [6]
Konur Tepe, M.Ö. 2000'den beri Baktria-Margiyana Arkeoloji Bölgesi olarak da bilinen antik Oxus uygarlığının merkezi şehri gibi görünmektedir.
Fransız ekibi tarafından 2007 yılında yapılan araştırma, Uluğ Tepe'deki yerleşimin birkaç ana aşamasını ortaya çıkardı.[5] Namazgah III ve Namazgah IV kronolojik dönemlerine ait vazolar da dahil olmak üzere başka çanak çömlek parçaları bulunmuştur.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Lhuillier, J., (2016)."Ulug-depe and the transition period from Bronze Age to Iron Age in Central Asia: A Tribute to V. I. Sarianidi" 23 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in Transactions of Margiana Archaeological Expedition Vol. 6, p. 509.
- ^ a b c Bradt Travel Guide Turkmenistan. Bradt Travel Guides. 2006. s. 127. ISBN 1-84162-144-7.
- ^ a b c "French archaeologists present new findings to Ak Bugdai museum". turkmenistan.ru. 31 Ekim 2007. 30 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2009.
- ^ Lecomte, Olivier, (2011)."Ulug-depe: 4000 Years of Evolution between Plain and Desert" 23 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in Historical and Cultural Sites of Turkmenistan, p. 223.
- ^ a b "La mission archéologique Franco-Turkmène" (Fransızca). Guimet National Museum of Asian Arts. 11 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2009.
- ^ Victor Sarianidi, Margiana and Soma-Haoma. Electronic Journal of Vedic Studies (EJVS), Vol. 9 (2003) Issue 1c (May 5); archived 10 May 2020
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Turkménistan - Ulug Depe5 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca) (Includes photos and a reconstruction of the ancient city)
- La mission archéologique Franco-Turkmène11 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca)
- Monnereau A., Lhuillier J., Bendezu-Sarmiento J., Bon C. Palaeogenetic analysis of Bronze Age/Iron Age transition in Southern Central Asia 20 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., poster, 6th DNA Polymorphisms in Human Populations, Musee de l’Homme, Paris, 7-10 December, 2016
- Johanna Lhuillier; Armance Dupont-Delaleuf; Olivier Lecomte; Julio Bendezu-Sarmiento (2013), "The Middle Iron Age in Ulug depe: a preliminary typo-chronological and technological study of the Yaz II ceramic complex", Marcin Wagner (Ed.), Pottery chronology of the Early Iron Age in Central Asia, Kazimierz Michałowski Foundation, Institute of Archaeology, University of Warsaw, ss. 9-28