Uzman onbaşı

TSK rütbeleri
Kara Deniz Hava
Genel Komutanlar
	Cumhurbaşkanı; (Başkomutan)
	Millî Savunma Bakanı
	Genelkurmay Başkanı
	Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları
Askerî Kurul
	Yüksek Askerî Şûra
General ve Amiral
Mareşal	Büyükamiral
Orgeneral	Oramiral
Korgeneral	Koramiral
Tümgeneral	Tümamiral
Tuğgeneral	Tuğamiral
Üstsubay
	Albay
	Yarbay
	Binbaşı
Subay
	Yüzbaşı
	Üsteğmen
	Teğmen
	Asteğmen
Astsubay
	Astsubay Kıdemli Başçavuş
	Astsubay Başçavuş
	Astsubay Kıdemli Üstçavuş
	Astsubay Üstçavuş
	Astsubay Kıdemli Çavuş
	Astsubay Çavuş
	Astsubay Astçavuş
Uzman Erbaş
	Uzman Çavuş
	Uzman Onbaşı
Sözleşmeli Erbaş
	Sözleşmeli Çavuş
	Sözleşmeli Onbaşı
Erbaş
	Çavuş
	Onbaşı
Sözleşmeli Er
	Sözleşmeli Er
Er
	Er

Uzman Onbaşı, en az lise veya dengi okullardan mezun olup, KPSS'den belirli puanı alarak ve belirli mülakat aşamalarından geçerek muvazzaf askerlik hizmeti yapmadan veya muvazzaflık askerlik hizmetini tamamlayanlardan, muvazzaflık hizmetine müteakip Türk Silâhlı Kuvvetlerinin devamlılık arz eden teknik ve kritik görev yerlerinde veya çavuş kadro görev yerlerinde, Uzman Erbaş Kanun esaslarına göre istihdam edilenler ile yönetmelikte belirtilen esaslara göre uzman onbaşılıktan uzman çavuşluğa geçirilen TSK veya Jandarma personellerini ifade eder.^[1]

Uzman onbaşılar Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı emrinde görev yaparlar. Ayrıca uzman erbaşlar Özel Kuvvetler Komutanlığında da görev yapabilmektedir. TSK'daki kuvvet komutanlıkları emrinde görevli personel ile Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlığı emrindeki personelin görev yerleri farklılık gösterse de, 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanununun 3'üncü maddesinde belirtildiği şekilde uzman onbaşıların görev ve istihdam yerleri devamlılık arz eden teknik, kritik görev yerleri ya da onbaşı kadro görev yerleridir.^[1] Ayrıca Milli Savunma veya İçişleri Bakanlıklarınca onaylanan uzman onbaşı ve uzman çavuş kadroları her yıl yayımlanarak duyurulur.^[1] Uzman onbaşılar, sözleşmeli onbaşı, onbaşı, sözleşmeli er ve erlerin üstü olup, cezaî müeyyideler ile yargılama usulü bakımından 7068 Sayılı Kanun hükümlerine tâbi olurlar.^[2] Uzman onbaşıların, aynı rütbedeki diğer bir uzman onbaşı ile aralarında astlık üstlük ilişkisi yoktur.^[2] Uzman erbaşlar, istihdam edildikleri kadro görevleri ile beraber 4/1/1961 tarihli ve 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanununda erbaşlar için belirtilen görevleri de yaparlar. (md. 15)^[2]

Özlük hakları

Uzman onbaşılar mesleğe 11'inci derecenin birinci kademesinden giriş yaparlar. Uzman erbaşlardan görevde bulundukları süre içerisinde iki yıl süreli yükseköğrenimi tamamlayanlara bir kademe, üç yıl süreli yükseköğrenimi tamamlayanlara iki kademe, dört veya daha uzun süreli yükseköğrenimi tamamlayanlara ise bir derece verilir. Yükseköğrenim mezunu olmayan uzman erbaşlar, ikinci derecenin altıncı kademesine kadar ilerleyebilirler. Hizmete giriş derece ve kademeleri esas alınarak, başarılı olarak hizmet ettikleri her yıl için bir kademe ve her üç yıl için de bir derece verilir.^[1] Uzman erbaşların barışta her yıl otuz gün yıllık planlı izin alma hakları vardır. Bu müddete yol dahil değildir. Ayrıca, kısa süreli mazeretlerde kullanılmak üzere on beş güne kadar yıllık mazeret izni verilebilir.

Uzman onbaşılar rütbe işareti olarak, uzman onbaşı rütbe işaretini takarlar. Kışlık ve yazlık olarak haricî kıyafetleri, astsubay günlük elbisesinin; eğitim kıyafetleri ise, yaka ve rütbe işaretleri hariç astsubay eğitim elbisesinin aynısıdır.^[3]^[4]^[5]^[6] En az on yıl görev yapıp Türk Silâhlı Kuvvetlerinden ayrılanlara, istifa veya istifa etmiş sayılmak suretiyle Türk Silâhlı Kuvvetlerinden ayrılan subay ve astsubaylar gibi; emeklilik durumunda ise, emekli subay ve astsubaylar gibi silah taşıma ruhsatı verilir.^[1]

Uzman erbaşlar; iki yıldan az, beş yıldan fazla olmamak şartıyla sözleşme yaparak göreve başlar ve Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı ile ilgilendirilirler. Sözleşmelerini tamamladıktan sonra istekleri dâhilinde yapılacak sağlık kontrolünün ardından bir ila beş yıl arasında sözleşme yaparak görevlerine devam edebilirler. 205 sayılı Ordu Yardımlaşma Kurumu Kanunu hükümleri uyarınca, Türk Silahlı Kuvvetleri kadrolarında görevli bütün muvazzaf subay, sözleşmeli subay, askeri memur, muvazzaf astsubay, sözleşmeli astsubay ve uzman jandarmalar, OYAK'ın zorunlu daimi üyeleri iken; uzman erbaşlar OYAK'ın isteğe bağlı daimi üyesi olabilmektedir.^[7]

Uzman onbaşılar geçmişte 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 92. maddesi uyarınca devlet memurluğuna geçiş yapabiliyorlardı. Ancak daha sonra yapılan değişiklik ile uzman onbaşıların devlet memurluğuna geçişinde 7 yıl hizmet şartı getirilmiş, Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi söz konusu kanun hükmünün Anayasa'ya aykırı olmadığına karar vermiştir.^[8] Görevde ve sivil olarak kendi imkânları ile satın aldıkları tabancalarını taşıyabilirler.^[9]

Uzman çavuşluğa geçirilmeleri

Uzman Erbaş Kanununun ilgili maddesinde yazılı şartları taşıyan uzman onbaşılar, uzman erbaş yönetmeliğinde belirtilen esaslara göre göreve başladığı yılın sonunda bağlı bulunduğu komutanlıkça uygun görüldüğü takdirde uzman çavuşluğa terfi ettirilirler.^[2]